Morgunblaðið - 07.11.1978, Blaðsíða 26

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. NÓVEMBER 1978
Hér fer á eftir álitsgerð 7-manna nefndar sem Halldór E. Sigurðsson
landbúnaðarráðherra skipaði í vor sem leið til að fjalla um skipulag
framleiðslumála landbúnaðarins, og ýmis önnur skipulagsatriði.
Steingrímur Hermannsson, núverandi landbúnaðarráðherra, boðaði á
fundi með blaðamönnum á föstudag að hann myndi leggja þessa
álitsgerð til grundvallar frumvarpi er hann hefur I hyggju að leggja
fram á Alþingi I kringum áramótin. Ætla má að það frumvarp muni
valda mikilli breytingu innan íslenzks landbúnaðar en markmið laga
um þetta efni mundi verða að hvetja til hagkvæmari bústærða með
tilliti til framleiðslu, þannig að dregið verði úr þeirri umframfram-
leiðslu sem er helzta vandamálið innan landbúnaðarins um þessar
mundir. Alitsgerð sjömanna-nefndar fer hér á eftir í heild sinni.
★ Víðtæk gagnaöflun
„Með bréfi dagsettu 24. apríl
1978, skipaði landbúnaðarráðherra
nefnd 7 manna, samkvæmt álykt-
un Búnaðarþings 1978, og skyldi
verkefni nefndarinnar vera að
fjalla um skipulag á framleiðslu
búvara, stjórn á framleiðslumagni
og vandamál sem sveiflur í afurða-
sölu skapa. Nefndinni var ætlað að
gera tillögur sem til bóta horfi
varðandi framangreint atriði og
skila þeim svo fljótt sem aðstæður
leyfðu. Jafnframt bar nefndinni,
samkvæmt skipunarbréfinu, að
hafa í starfi sínu hliðsjón af
ályktun Búnaðarþings íslands,
varðandi það hvernig staða land-
búnaðarins og afkoma þeirra sem
við hana vinna, yrði sem bezt
tryggð og lausn þess vanda sem í
markaðsmálum hefur blasað við.
í nefndina voru skipaðir eftir-
taldir menn: Gunnar Guðbjarts-
son, formaður Stéttarsambands
bænda, Jón Ólafsson, Eystra-Geld-
ingaholti, Sigurður Jónsson,
Kastalabrekku, Sveinbjörn Dag-
finnsson, ráðuneytisstjóri, Sveinn
Guðmundsson, Sellandi, Sveinn
Jónsson, Kálfsskinni og Þórarinn
Þorvaldsson, Þóroddsstöðum.
405 bændur eiga 700 ærgildi eða
meir, samtals 355.700
Ærgildaeign skiptist þannig
milli nautgripa og sauðfjár:
Ærgildi í
nautgripum 883.200 eða 49,64%
Ærgildi í
sauðfé 896.192 eða 50,36%
Sauðfé í eigu til-
raunabúa er 4.045 eða 0,45%
Sauðfé í eigu þétt-
býlisbúa er 33.995 eða 3,79%
Fram hafa verið lögð gögn sem
sýna, að hækkun afurðaverðs
umfram hækkun fóðurbætisverðs
fylgja aukin fóðurbætiskaup.
FóðurbætÍNkaup 1971 — 1977.
Meðal-
Ár, Mlllj. Kenifi US
Tonn, kr. eif, $1.00,
1971 59.903,0 494,6 88,10
1972 58.134,5 480,9 87,42
1973 65.309,4 801,6 90,02
1974 58.133,9 1.133,2 100,24
1975 55.367,2 1.677,2 182,17
1976 67.045,9 2.342,0 182,31
1977 71.193,9 2.495,4 199,29
Fyrir lítra af mjólk fékksti
Árið 1951 1,11 kg mjöl
Árið 1961 1,03 kg mjöl
Árið 1971 1,38 kg mjöl
Árið 1978 2,11 kg mjöl
Nefndin leggur einnig mikla
áherslu á að unnið verði að því
með leiðbeiningaþjónustu og ann-
arri fyrirgreiðslu, sem þörf er á, að
bæta hag bænda á þeim svæðum
þar sem afkoma er almennt lakari
en skv. landsmeðaltali, samtímis
því að einstakir bændur með
slakan rekstur á svæðum þar sem
afkoma nær almennt landsmeðal-
tali, njóti einnig slíkrar fyrir-
greiðslu. Markvisst verði unnið að
því að efla og bæta fóðurverkun
hjá bændum.
Nefndin telur, að unnt sé að
auka tekjur margra bænda með
aukinni fiskrækt, fiskeldi og meiri
stuðningi við nýtingu vatna í
byggð og óbyggðum, umfram það
sem verið hefur.
Astæða er til að ætla að aukin
loðdýrarækt, einkum refa, geti
orðið góð tekjulind fyrir einstakl-
inga í bændastétt.
Ljóst er að áhrifa af framan-
greindum tillögum, þó strax kæmu
til framkvæmda, gætir ekki fyrr
en að tíma liðnum, en þörf er á
aðgerðum þegar í stað til að hafa
stjórnunarleg áhrif á framleiðslu-
magn landbúnaðarafurða og skipt-
ingu þess eftir búgreinum.
Nefndin hefur orðið sammála
um tillögur, sem væru til þess
fallnar að hafa áhrif i framan-
greinda átt, meðan ekki er betri
kosta völ. Ljóst er, að þó fallist
yrði á þær tillögur og þeim beitt,
tekur nokkurn tíma að áhrifa
þeirra gæti.
Meðan þaö ástand varir telur
nefndin rétt að ríkissjóður greiði
Álitsgerð
7-manna-
nefndar
um breytt
fram-
leiðslu-
skipulag
landbún-
aðarins:
séu þær innan þeirra stærðar-
marka sem lánareglur stofnlána-
deildar landbúnaðarins settu
framangreind á.
Framleiðsluráði verði veitt
heimild til að leggja aukagjald
umfram framanskráð skerðingar-
mörk á þá framleiðendur, sem
auka framleiðslu sína frá því
framleiðslumagni sem meðaltal
3ja síðustu ára fyrir gildistöku
reglugerðar sýnir, sbr. 2. tölulið.
A framleiðsluaukningu búa
400—600 ærgilda verði aukagjald
50% hækkun skerðingargjalds. Á
búum 600 ærgilda og stærri verði
aukagjald 100% hækkun skerð-
ingargjalds.
Á sama hátt er heimilt að greiða
framleiðendum fyrir að minnka
framleiðslu allt að hálfu andvirði
10% samdráttar kvóta viðkomandi
aðila.
Tímabundin aukning afurða
vegna bústofnsskerðingar skal
ekki hafa áhrif á rétt til slíkrar
greiðslu.
Skerðingargjald skal ekki inn-
heimt af framleiðsluaukningu 400
ærgilda bús eða minna, allt að
landsmeðaltali framleiðslumagns
miðað við bústofnseiningu.
Á þeim býlum sem framleiðslu-
magn á bústofnseiningu er um-
fram landsmeðaltal á viðmiðunar-
árunum, skal það ekki verka til
hækkunar á hundraðstölu skerð-
ingargjalds, sé ekki um magn-
aukningu aö ræða skv. meðaltali
áranna 1975—1977.
Um mat á afurðum blandaðs
bús, skulu settar reglur hvernig
saman verði bornar afurðir sauð-
fjár og nautgripa, þannig að rétt
hlutfall haldist.
Sérstakt framleiðslugjald sett
á umframframleiðslu búa
Nefndarmenn héldu sinn fyrsta
fund 8. maí s.l. og var þegar á þeim
fundi ákveðið að efna til víðtækrar
gagnaöflunar vegna verkefnis
nefndarinnar, og jafnframt boðað-
ir ýmsir þeir menn á fundi
nefndarinnar, sem fjalla um þau
málefni sem varða verkefni og
verksvið hennar. Nefndin hefur
auk fundarins 8. og 9. maí, haldið
fundi dagana 6.-8. júní, 27. og 28.
júní, 26. júlí, 14. ágúst, 6. septem-
ber og 28. september.
Allar samþykktir bændafunda
og búnaðarsambanda frá síðast-
liðnum vetri hafa verið lagðar
fram hjá nefndinni.
Skýrslna hefur verið aflað um
bústofnseign landsmanna og
skiptingu hans, um tekjuskiptingu
bænda eftir héruðum um fóður-
bætiskaup og fylgni milli verðlags
afurða og fóðurbætisverðs.
Nefndin aflaði skýrslna um
byggingarframkvæmd i r í sveitum,
sem Búnaðarbanki íslands hefur
lánað til árin 1973—1977, skýrslna
um skuldastöðu bænda, og um
ríkisframlög til framkvæmda á
bújörðum árin 1975—1977, auk
margra annarra gagna, sem fram
hafa verið lögð.
★ Ærgildaeign
í landinu
Árið 1976 teljast 4419 bændur í
landinu með sauðfjárrækt eða
nautgriparækt sem aðalbúgrein og
hefur félagsbúum þá verið skipt,
og tala ærgilda er samtals
1.719.490.
Auk þessara ærgilda eru:
15.513 ærgildi í eigu tilraunabúa,
eða 0,87% af ærgildatölu í landinu.
33.995 ærgildi í eigu þéttbýlisbúa
eða 1,91% af ærgildatölu í landinu.
19414 ærgildi í eigu manna, sem
hafa aðrar búgreinar en sauðfjár-
rækt að aðalatvinnu.
Ærgildaeign í landinu er því
samtals 1.779.412.
2716 bændur eiga innan við 400
ærgildi, samtals 651.190
1352 bændur eiga 400—700 ær-
gildi, samtals 703.600
Augljóst er, að tekjur bænda eru
á sumum svæðum landsins mun
rýrari en á öðrum, auk þess
tekjumismunar sem er innan
svæða af ýmsum ástæðum.
★ Framkvæmda-
og búrekstraráætlun
Nefndin hefur kynnt sér nýjustu
búreikninga frá Búnaðarfélagi
Islands og rætt þá við Ketil
Hannesson.
Eftir athugun gagna og viðræð-
ur við flesta þá menn, sem veita
forstöðu stofnunum, sem tengdar
eru landbúnaði, er það samdóma
álit nefndarmanna að til þess að
unnt verði í framtíðinni að gera
raunhæfar áætlanir og hafa sem
öruggust stjórnunarleg áhrif á
framleiðslumagn og markaðsmál
landbúnaðarins, sé brýnt að gera
framkvæmda- og búrekstraráætl-
un um hverja bújörð í landinu, þar
sem afstaða er m.a. tekin til þess,
hvaða búrekstrarform hæfir
hverri jörð best, og að þörf sé á að
hraða því verki svo sem aðstæður
leyfa.
útflutningsbætur, sem tryggi
bændum fullt afurðaverð.
★ Umframfram-
leiðslan gjaldlögö
Tillögurnar byggjast á, að í
ákvæði laga nr. 101/1966 um
framleiðsluráð landbúnaðarins,
verðskráningu, verðmiðlun og sölu
á landbúnaðarvörum o.fl. verði
sett ákvæði sem heimili að greiða
mishátt verð fyrir búvöru, þurfi að
beita framleiðsluhömlum og að
leggja á fóðurbætisskatt í sama
skyni.
I reglugerð sem samin yrði
samtímis þyrftu að koma ákvæði
um eftirfarandi atriði:
1. Kvótinn (magnákvörðun) verði
bundinn við lögbýli og þá
ábúendur sem þar áttu lögheim-
ili árið 1977.
2. Miðað verði við framleiðslu-
magn frá hverjum skráðum
ábúanda lögbýlis að meðaltali á
árunum 1975, 1976 og 1977 og
búfjárfjölda sömu ár. Hafi
einhver aðila orðið fyrir rekstr-
aráföllum eitthvert framan-
greindra ára, skal það ekki hafa
áhrif á meðaltal.
3. Hver bóndi sanni afurðamagn
sitt með afriti af innleggsnótum
frá söluaðilum og skal söluaðil-
um skylt að láta slíkar upplýs-
ingar í té. Leiki vafi á, hvort
innleggjandi telst bóndi sker
aðild að lífeyrissjóði bænda úr
um það atriði.
4. Ákvörðun framleiðslumagns
hvers bónda er hjá Framleiðslu-
ráði landbúnaðarins, en áður en
ákvörðun er endanlega tekin
skulu viðkomandi búnaðarsam-
böndum send til umsagnar gögn
þau, sem ákvörðun Framleiðslu-
ráðs byggist á.
5. Búvöruframleiðendur með
búsetu utan lögbýla skulu senda
beiðni um framleiðsluleyfi ár
hvert til landbúnaðarráðu-
neytisins, sem afgreiðir erindin,
að fenginni umsögn viðkomandi
sveitarstjórnar og Framleiðslu-
ráðs. Gjald sem renni í
verðjöfnunarsjóð, skal innheimt
fyrir framleiðsluleyfi, að fengn-
um tillögum framleiðsluráðs.
Landbúnaðarráðuneytið hafi
samráð við Framleiðsluráð
landbúnaðarins um framleiðslu-
magn á ríkisbúum, þegar of-
framleiðsla er í viðkomandi
búgreinum.
6. Skerðingarmörk kvótakerfis
(magnkerfis) verði á 1. ári
eftirfarandi:
a) fyrir afurðir af 400 ærgilda
bústærð eða minni verði skerð-
ing 2% af grundvallarverði.
b) Fyrir 401—600 gærgildi, 4%
af grundvallarverði.
c) Fyrir 601—800 ærgildi, 6% af
grundvallarverði.
d) Fyrir 801 og yfir, 8% af
grundvallarverði.
e) Hjá framleiðendum utan
lögbýla verði skerðingin 10%.
Heimilt er að fella niður tíma-
bundið, að hluta eða öllu leyti,
framanskráða skerðingu hjá
bændum, sem hafa byrjað búskap
á árunum 1976—1978 og hjá þeim
bændum, sem bera mikinn þunga
af nýlegum fjárfestingum, enda
★ Tillögur um
lagabreytingu
Fyrir því gerir nefndin að
tillögu sinni að lögð verði fyrir
Alþingi svofelld breytingartillaga
á lögum nr. 101/1966:
1. gr.
2. gr. laganna orðist svo.
Aðalverkefni framleiðsluráðs
(auk þess sem um ræðir í 1. gr.)
eru:
1. að fylgjast með framleiðslu,
sölu og vinnslu landbúnaðar-
vara.
2. að stuðla að framförum og
aukinni hagkvæmni land-
búnaðarframleiðslunnar í
samstarfi við landbúnaðar-
ráðuneytið og Búnaðarfélag
Islands, svo að hún henti sem
best þörfum þjóðarinnar.
3. að stuðla að umbótum á
vinnslu og meðferð búvara.
4. að vinna að aukinni markaðs-
leit og hagkvæmari verslun
með þessar vörur innanlands
og utan.
5. að vinna að því að beina
framleiðslu landbúnaðarins að
þeim framleiðslugreinum, sem
landbúnaðinum eru hagfelld-
astar og samrýmast best þörf-
um þjóðarinnar á hverjum
tíma. Framleiðsluráð skal því,
í samráði við landbúnaðar-
ráðuneytið og Búnaðarfélag
Islands, búnaðarsamböndin og
þær stofnanir, $em vinna að
áætlanagerð í þjóðfélaginu,
gera áætlanir um æskilega
þróun landbúnaðarins til
lengri tíma, t.d. allt að 10 ára.
Áætlanir þessar skulu endur-
skoðaðar árlega með hliðsjón
af áhrifum árferðis á þróunina,
svo og breytingum á markaðs-
skilyrðum.
6. að ákveða verðmiðlun á búvör-
um, samkvæmt fyrirmælum
þessara laga.
7. að ákveða mismunandi hátt
útborgunarverð mjólkur til
framleiðenda eftir árstímum,
8. að ákveða mjólkursölusvæði
samkvæmt lögum þessum.