Morgunblaðið - 19.11.1978, Page 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. NÓVEMBER 1978
„Hitt var taiið stdrhættulegt að sýna
mdtþrda. Þá var sem sd hætt við því,
að maður yrði lýstur dlæknandi..."
Serbsky
„sálfræöistofnunin"
í Moskvu, eitt af
geðveikrahælun-
ge sem Bukovsky
gisti. Á Þetta hæli
sendir sovéska
leynilögreglan gjarna
andófsmenn sem
hún vill láta úr-
skurða vitfirrta.
vísu urðu menn að sæta því að taka aftur
vafasamar skoðanir sínar, játa sekt sína
og viðurkenna sjúkdómsgreininguna. Og
þegar þar að kom urðu þeir að játa aö sér
heföi farið stórum fram við dvölina. En
þaö varð nú lítil kvöð er hugsað var til
þess, sem lögreglan gat fengið menn til
aö játa í yfirheyrslum.
Hitt var talið stórhættulegt, að sýna
mótþróa. Þá var sem sé hætt við því, að
maöur yrði lýstur ólæknandi og sendur til
Sykovka. Þar voru geymdir ólæknandi
geðsjúklingar, einir og þaðan átti enginn
afturkvæmt. En aö Sykovka undanskildu
voru einungis þrjú geðsjúkrahús í landinu
öllu, í Leningrad, Kazan og Rybinsk. Hið
síöastnefnda var alveg frátekið handa
mönnum sem misst höfðu vitiö í fanga-
búðum.
Skömmu áöur en ég var handtekinn,
1963, lýsti Krústjoff yfir því einhvers
staðar, aö ekki væru lengur neinir
pólitískir fangar í Sovétríkjunum, og
reyndar væru nærri engir óánægðir með
kerfið lengur, örfáar hræður kannski en
það væri geðbilað fólk. Ekki munu margir
hafa lagt trúnað á þetta — fremur en
ýmsar aörar álíka yfirlýsingar Krústjoffs.
En þessi leyndi á sér: það fólst í henni
tilskipun, mikilvæg stefnubreyting í
hegningarmálum.
Krústjoff ætlaði sér ekki að vekja upp
aöferðirnar frá tímum Stalíns, og hann
hefði ekki getaö það þótt viljað hefði.
Öllum var Ijóst, hvernig það mundi fara.
Nú skyldi upptekin ný aðferö, og hún var í
senn einfaldari og snjallari. Þegar ekki
dygði sú skýring um „óánægju" innan-
lands, að hún væri arfur úr fortíðinni,
ellegar tilkomin að undirlagi heimsvalda-
sinna, skyldi borið við geðbilun ...
„Sjúkraliöarnir“
voru refsifangar
Við komum til Leningrad um kvöld. Við
vorum reknir beint í bað þegar kom í
hælið. Þar tóku á móti okkur sjúkraliöar.
Höfðu þeir snör handtök og nauörökuöu
allan hópinn. skófu allt hár af líkama
okkar, og allt með sömu klippunum.
Okkur leizt ekki á blikuna. Sjúkraliöar
þessir voru sem sé refsifangar og voru
þarna að vinna af sér dóma sína. Þetta
voru villidýr. Og þarna í hælinu höfðu þeir
gnægð fórnarlamba. •*
Okkur voru fengnir fangabúningar, allt
sem við höfðum haft meðferðis var af
okkur tekið og síðan vorum við leiddir til
klefa okkar, þrír og þír saman. Þaö var
vaninn að nýkomnir færu fyrst í 1. álmu.
Það var skoðunardeildin svonefnd. Þarna
hafði verið venjulegt fangelsi áður, allt þar
til 1948. Húsin voru gömul orðin, klefarnir
óbreyttir frá því þeir hýstu refsifanga. Það
voru rimlar fyrir gluggum, á hurðinni
gægjugat og annað stærra til þess að
rétta mat inn um. Gluggi var á útveggn-
um. Og þarna var kalt.
Einu sinni á dag var okkur hleypt út aö
liðka okkur, og þá öllum í 1. álmu helypt
út í einu. Var það allískyggilegur söfnuður,
þegar vitfirringarnir voru saman komnir í
tötrum sínum, rifnum jökkum með lúð
pottlok, í klossum sem manni voru fengnir
rétt áður en hleypt var út. Þannig ruddist
þetta lið út í fangelsisgarðínn. Um hann
var hár skíðgarður. Flestir fanganna voru
morðingjar. Færri en 10% voru þarna af
stjórnmálaástæöum.
Geðveikrahæli þetta var í rauninni bara
venjulegt fangelsi. Klefarnir voru fanga-
klefar, rimlar fyrir gluggum, og umhverfis
hár múr, gaddavírsgerði og vopnaðir
verðir, póstur „sjúklinganna" takmarkað-
ur, bréf þeirra lesin og skoðað í
matarpakka.
„Læknisráðin“ Þrjú
Að viðbættum þeim vanalegum áhyggj-
um er setjast að mönnum í fangelsi gáfust
manni nú ýmsar nýjar áhyggjur af því
hvenær maður slyppi út, svo að nokkuð
sé nefnt, því það var undir „bata“ komið;
svo. var meðferðin sem við áttum í
vændum, barsmíðarnar sem við þoldum
af vörðunum, og réttleysiö algert. Ekki
gátum við kvartað við neinn, því allar
kvartanir voru skráðar í sjúkrasöguna og
hafðar til frekari sönnunar um geöbilun
viðkomandi. Enginn vissi fyrir víst hvort
hann kæmist lifandi burt af hælinu. Sumir
voru þegar hætt komnir, farnir að fá
sprautur eða töflur.
Við „óróleika", sem stundum hljóp í
menn, voru þrjú læknisráö helzt. Eitt var
þaö að sprauta í mann amínasíni og seig
þá á hann viðvarandi höfgi eða dá svo að
hann vissi ekkert hverju fram fór
umhverfis. Annað var súlfasín- eða
brennisteinslækning. Hún olli manni
illbærilegum sársauka, svo og háum hita í
tvo, þrjá daga. Þriðja læknisaðferðin var
svonefnd „vafning", og stóö föngum sýnu
mestur stuggur af henni. Henni var beitt
við ákveðnum yfirsjónum, og var þannig í
stórum dráttum, að maður var sívafinn
blautum strigadúk frá handarkrikum og
niður úr, og vafið þétt. Þegar striginn
þornaði strengdist á honum og það svo
að um þaö bil er hann var þurr var
fanginn meö hljóðum af kvölum. Oftast
nær missti maður fljótlega meðvitund.
Voru þá settar hjúkrunarkonur til að vaka
yfir manni. Þær losuðu um strigann þegar
maður var örugglega orðinn meðvitund-
arlaus, og biöu þar til andardráttur komst
í nokkurn veginn eðlilegt horf. Þá var hert
að aftur. Þetta var jafnan endurtekiö
nokkrum sinnum.
Á efstu hæð í 1. álmu voru nokkrir
klefar fóðraðir mjúku í hólf og gólf, svo að
sjúklingar gætu ekki farið sér að voöa.
Þarna voru geymdir þeir órólegustu. Þeir
voru allsberir í klefum sínum og þeim var
aldrei hleypt út. Sagt var, að verðirnir
berðu þá miskunnarlaust, og hefðu
gengið af einum dauðum ekki alls fyrir
löngu. Hann átti að hafa verið hryggbrot-
inn. Annar hafði dáið í „vafningi",
hjúkrunarkona hafði ekki losað nógu fljótt
um strigann og maðurinn kafnað. Auðvit-
að voru engir sóttir til saka fyrir þetta. Og
fórnarlömbin voru einfaldlega „útskrifuö“.
Tilfinningasljótt
starfslið
Þaö hét svo, að 2. álma væri
lækningaálma, en þær lækningar sem þar
fóru fram voru næsta líkar lækningunum í
hinum álmunum. Að vísu var sérdeild í 2.
álmu. Meöferðin þar var fólgin í insúlín-
losti. Önnur sérleg deild var þarna og réð
þar ríkjum hjúkrunarmaður að nafni
Viktor Valerianich, fól mikið. Hann var
haldinn kvalalosta, og leið honum ekki
rétt vel ef ekki var a.m.k. einn fangi vafinn
í striga á hans vakt.
Það skal þó tekið fram, að Valerianich
var verstur. Fæstir hinna gengu beinlínis
fram í því að kvelja fangana. Starfsliöið
var öllu heldur tilfinningasljótt og sinnu-
laust. Það er alkunna, að skurðlæknar
verða ónæmir fyrir blóði, og þannig var
komið fyrir flestum starfsmannanna
þarna, þeir voru orðnir ónæmir við
skepnuskapnum. Það hvarflaði ekki
lengur að þeim að sjúklingarnir væru
mennskir, það var fjarstæðukennd hug-
mynd. Sjúklingar áttu ekki að hafa neinar
tilfinningar eða hvatir. Sumir læknanna
kölluöu hælið „Litla-Auschwitz“, og þeir
hlutu að vita við hvers konar stofnun þeir
unnu, mennirnir...
þflÐER STRÐREVnD
Að með hagstæðum innkaupa
samningi beint við ITT verksmiðj
urnar i Bretlandi hefur okkur
tekist að bjóða þessi vönduðu
sjónvarpstæki á ótrúl. lágu verði
UTBORGUN FRA KR. 180.000
eða ríflegur staðgreiðsluafsláttur,
en með honum er verð á 22 tommu tæki
\ÐEINS KR. 467.000 kr. MEÐ FJARSTÝRINGU
myndiðþn
ESÁSTÞÓRf
Hafnarstræti 17 Sími 22580
BETRA VERÐ ER VART AÐ FINNA