Morgunblaðið - 19.11.1978, Side 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. NÓVEMBER 1978
39
500 kr. og fékk víxil fyrir farinu.
Vissi víst ekkert hvaö víxill var.
Fékk góða menn til að skrifa upp á
hann og hugsaði svo ekkert um að
borga, segir Þorbergur og hlær við.
I Glasgow var Garðar Gíslason
þá með skrifstofu. Þar var á
skrifstofunni Oddný, sem seinna
varð Sen. Hún var mér ákaflega
góð og vildi að ég færi í skóla.
— Þetta var í maí 1914. Og 4.
ágúst fóru Bretar í stríðið. Allir
Islendingar flúðu heim með fyrstu
ferð. Þeir voru alveg hissa á mér
að gera ekki slíkt hið sama. En ég
fór að vinna á búgarði skammt frá
Glasgow. Þetta var erfitt starf,
maður varð að fara á .fætur
klukkan 4. Eg man að skárst
fannst mér þegar ég var settur í að
klippa illgresi.
— Ekki man ég hvernig á því
stóð, en þarna í grenndinni var Jón
Dúason, sá sem seinna skrifaði
mest um Grænland. Við gengum
stundum saman um Glasgow. Jón
var svo forvitinn, alltaf síspyrj-
andi. Nú datt honum í hug að fara
að spyrjast fyrir um það hvaða
strætisvagn við gætum tekið til að
fara og skoða nýja eldbræðslu,
sem við höfðum heyrt um. Þetta
þótti grunsamlegt á stríðstímum.
Og fyrr en varði hafði lögreglan
tekið okkur fasta. „Þýzkir njósnar-
ar, skjótið þá,“ hrópaði fólkið, og
lögreglumennirnir gengu beggja
vegna við okkur.
— Þá var ekki siður að ganga
með vegabréf, heldur Þorbergur
áfram frásögninni. Ég hafði ekk-
ert annað en leiðarvísi frá
Magnúsi sýslumanni í Hafnarfirði
og langt bréf frá frænda minum.
Þeir voru lengi að fara í gegn um
bréfið á íslenzku. A meðan stóð
hermaður við hlið mér með
byssusting. Svo rétti hann mér
það. Jón var ekki með neitt annað
en bréf frá Hafnarháskóla á
dönsku um að hann fengi skóla-
vist. Eftir að þeir fóru að trúa
okkur, hringdu þeir heim á bú-
garðinn, og slepptu okkur svo.
Seinna um daginn hittum við
þessa sömu lögreglumenn. Þá
sögðu þeir okkur að við mættum
alls ekki tala saman á erlendu
máli á götunni, því að fólkið væri
svo æst, enda striðið rétt að byrja.
En það var rétt, að ég var í
rauninni Þjóðverjahlynntur. Hafði
frá barnæsku heyrt svo mikið um
menntun og menningu Þjóðverja.
En það sagði ég þeim ekki.
• Á stórbýli í Noregi
— Varstu út stríðið í Bretlandi?
— Nei, nei, á búgarðinum með
mér var fyrst Dani og síðan
norskur stúdent frá stóru búi
heima í Noregi. Við urðum góðir
vinir. Þetta fyrsta stríðsár var
mikill straumur Þjóðverja til
Noregs með skipi að flýja Bret-
land. Ég hélt með járnbraut til
Newcastle og þaðan með skipi til
Christianíu. Hinn norski vinur
minn hafði skrifað föður sínum,
sem var stórbóndi þar rétt hjá. Og
þegar ég kom í Höfn i Christianíu
eða Osló, eins og það heitir nú, var
bóndinn þar mættur með vagn og
hesta með bjöllum í reiðtygjum.
Við ókum gegn um skóginn. Það
þótti mér gaman. Hann var mér
ákaflega góður. Ég var þarna í
mánuð og mátti vera eins lengi og
ég vildi. Þegar ég fór, sagði hann
að ef ég yrði auralaus, þá skyldi ég
bara skrifa. Þarna var fullt af
bókum, sem ég las. Þegar hann fór
á markaðinn í Christianíu, tók
hann mig alltaf með og bauð mér í
leikhús eða í bió. Svo ókum við
heim með bjölluhljómi gegn um
skóginn. Þarna var ákaflega góður
matur og við fengum alltaf snafs á
undan matnum.
• Á sjómannaheimili
hjá ríkisfrú
— En hvað varst þú þá að fara?
— Ég fór til Danmerkur og hitti
þar Runólf bróður minn. Bjó þar á
sjómannaheimili í Nýhöfninni.
Það átti auðug kona af frönskum
ættum, Arlin Rörbye, sem bjó sjálf
þarna rétt hjá. Hún bauðst til að
kenna mér dönsku heima og gerði
það. Og hún skrifaði fyrir mig til
Askov beiðni um skólavist, og hún
var svo þekkt að ég komst þar
strax að. Bogi Melsted, sem
borðaði með mér hjá Hákonsen,
skrifaði lika fyrir mig meðmæli.
Aður en ég fór, gaf Arlin Rörbye
mér nýja testamentið fallega
áritað og á ég það enn, sem
merkilegt er eftir þennan flæking,
sem á mér var.
— I sjómannaheimilinu svaf
eitt sinn svertingi frá Afríku í
sama herbergi. Hann stal frá mér
úrinu mínu, sem pabbi hafði átt og
ýmsu fleiru. En ég vildi ekki vera
að segja frá því vegna frúarinnar.
Þegar ég hlustaði nýlega á prest
segja: „Aldrei að taka aftur það
sem af þér er tekið!“ þá varð mér
hugsað til þessa atviks. Og það
gladdi mig að hafa ekki gert neitt í
málinu.
• Balbo keypti
frönsku ilmvötnin
— Ég var semsagt í Askov í tvö
ár. Þá var þar skólastjóri Jakob
Appel, síðar kennslumálaráðherra
Dana, stórkostlegur maður. Það
var svo hrein tilviljun að ég fór
heim, því að ég ætlaði mér ekkert
til íslands. Fannst ég ekkert eiga
þar lengur.
— Tilviljun?
— Þannig var, að ég hafði
kynnst Magnúsi í Freyju, eins og
hann var síðar kallaður. Við
vorum báðir fátækir ungir menn í
Höfn. Hann var að fara heim og
byrja súkkulaðiframleiðslu. Ég fór
þá með honum heim og gerðist
sölumaður hjá honum. Fór m.a. í
söluferð kring um land. En ég
hætti því fljótt.
— Þá tókum við Runólfur bróð-
ir minn okkur saman um að stofna
heildsölu og verzluðum á Lauga-
vegi 15, þar sem við vorum m.a.
með alls konar fín frönsk ilmvötn.
Þá vildi það okkur til happs að
hingað kom ítalski flugkappinn
Balbo með flugflota sinn og svo
mörg amerísk herskip. Þessir
menn keyptu dýrustu frönsku
ilmvötnin í þessari litlu og ófull-
komnu búðarkytru hjá okkur.
Thor Jensen fór líka að skipta við
okkur og keypti af okkur varning.
Þetta voru samt nokkuð erfiðir
tímar og við fórum ekki djarft af
stað. Eftir að Ludvig Storr byggði
upp við Laugaveginn, leigði hann
okkur í nýja húsinu, svo við vorum
þarna kyrrir. Seinna fluttum við
verzlunina, sem bar heitið París-
arbúðin, í hús Helga Magnússonar,
í Bankastræti, þar sem Verzlunar-
bankinn er núna. Þar vorum við
með margvíslegar kvenvörur.
Keyptum mikið inn frá Italíu, og
jafnvel vörur alla leið frá Kína. Þá
var mikið vöruval. Allir gátu keypt
inn það sem þeir vildu. Svo var það
eyðilagt. Fyrst kom ríkiseinokunin
á ilmvötnum. Einhverjir karlar úti
á landi í verstöðvunum höfðu farið
að drekka ilmvötn og veiktust af
því. Þá tók ríkið ilmvötnin með
áfengissölunni.
— Síðast verzluðum við í Aust-
urstræti. Þegar Morgunblaðið
flutti úr Isafoldarhúsinu, þá
fluttist Parísarbúðin þangað og er
þar enn. Hvernig mér lízt á
verzlunina núna? Ég segi ekki
annað en það, að ég vildi ekki
verzla núna. Voðalegt hvernig
hægt er að fara með svona. gott
land!
Svolítið lengur spjöllum við
Þorbergur yfir góðgerðum konu
hans, Guðríðar Kjartansson, á
heimili þeirra á Bollagötu 12.
Þorbergur er nú kominn hátt á
níræðisaldur og sjónin farin að
láta sig. Hann hefur orðið fyrir
áföllum á undanförnum árum. En
fram að því kvaðst hann á hverju
sumri hafa stundað sína eftirlætis
tómstundaiðju, að veiða lax. Aldi^
ei annað í sumarleyfum. Fór í 36
ár austur að Haga í Grímsnesi og
veiddi í Brúará. Það er erfið á,
segir hann, enda komst hann í
hann krappan í ánni. En hvað sem
fyrir hann hafði komið í veikind-
um og óhöppum, þegar hann hélt
að síðasta stundin væri komin,
hafði hann aldrei fundið til
hræðslu, segir hann. — Ég man
það vel frá því ég var lítill, að það
var siður áður en bátarnir í Vík
lögðu úr höfn, að formaðurinn
signdi sig og gæfi sig guði á vald.
Ætli ég hugsi ekki eitthvað svipað.
- E.Pá.
Lúxus j ólakor t
Jólakort sem gleður.
eftir
yðar eigin
litmyndum.
myndiðjan
EÁSTÞÓRP
Hafnarstræti 17. — Suðurlandsbraut 20.
ÞEGAR AKVEÐIN ERU BÍLAKAUP
ER NAUÐSYNLEGT AÐ VITA HVAÐ FÆST FYRIR PENINGANA
Citroen er ööruvísi.
1. Báöir bílarnir valdir „bíll ársins“.
2. Fullkomiö straumlínulag gerir bílinn
stööugri og minnkar benzíneyöslu.
3. Framhjóladrifiö sem Citroen hóf
fyrstur allra framleiöslu á eöa 1934,
ásamt þrem mismunandi hæðarstilling-
um meö einu handtaki, gerir bílinn
sérstaklega hentugan viö íslenzkar
aöstæöur og ekki sízt í snjó og hálku.
4. Vökvafjöörun sem Citroen byrjaöi
framleiöslu á 1954 og gefur bílnum
HVAÐ BYÐUR CITROEN YÐUR?
einstæöa möguleika á misjöfnum veg-
um, skapar einnig öryggi. T.d. ef
springur, skyndilega þá er þaö hættu-
laust enda, hægt aö aka bílnum á þrem
hjólum.
5. Vökvahemlar vinna þannig aö hemlun
færist jafnt á hjólin eftir hleöslu.
6. Hæöa- og hleðslujafnar sem jafna
halla vegna hleöslu og gerir þaö aö
verkum aö bíllinn heldur alltaf sömu
hæö óháö hleöslu.
SAMA HÆÐ ÓHÁÐ HLEÐSLU
SAMA STAÐA ÓHÁÐ ÓJÖFNUM
VELKOMIN I TÆKNIVERÖLD CITROEN.
HAFIÐ SAMBAND VIÐ SÖLUMENN STRAX.
Globus?
LÁGMULI 5. SIMI81555
é