Morgunblaðið - 20.12.1978, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1978
45
Samræmd form
Ingimar Erlendur Sigurðsson>
FJALL í ÞÚFU.
Ljóð. 119 bls. Letur. 1978.
Síðustu árin hefur Ingimar
Erlendur Sigurðsson verið í tölu
mikilvirkari ljóðskálda — með bók
á ári. Þar sem hann hafði áður
kynnt sig sem skáldsagnahöfund
lá í loftinu að þetta væri hlé,
millispil, hann mundi aftur taka
til við skáldsagnaritunina. En hlé
þetta hefur orðið nokkuð langt og
nú, með þessa nýjustu ljóðabók í
höndunum, sýnist mér honum vera
full alvara með ljóðlistariðkunum
sínum. Ég dreg þá ályktun af því
að þessi bók er bæði samfelldari,
formfastari, og í rauninni líka
betur ort en hinar fyrri, skáldið
tekur með meiri einbeitni á efninu
en þó einhvern veginn mjúklegar,
faglegar. Þó Ingimar Erlendur
væri síður en svo nokkur byrjandi
þegar hann sendi frá sér Ort á öxi
1973 bar sú bók að einu leyti
byrjandaeinkenni: hún var
Sigurbjörn Einarsson, biskup>
TRÚARBRÖGÐ MANNKYNS,
Útg. Setberg,
Önnur útgáfa, 1978.
Einhvers staðar las ég að til
væri í New York athyglisvert hús,
sem ekki ætti sinn líka í því landi,
Bandaríkjunum. Húsinu var svo
lýst, að það hefði sjö hliðar. Á
hverri þessara sjö hliða eru dyr
inní þetta sama hús. Hliðarnar
tákna sjö helstu trúarbrögð
heimsins. Húsið er með þessum
hætti táknrænt fyrir afarmíkil-
væga staðreynd: öll trúarbrögð eru
í eðli sínu leit að sama marki,
Guði. Öll mætast þau í miðju þessa
Búkmenntir
eftir ÆVAR
R. KVARAN
húss. Hér er einungis um mismun-
andi inngang að ræða. Mismun-
andi menning og hefðir hinna
ýmsu þjóða leiða eðlilega til þess
að trúarbrögð þeirra hljóta á
ýmsan veg að hafa mismunandi
form. Trúarbragðastyrjaldir eru
því og hafa jafnan verið hinn
hrottalegasti misskilningur. En að
baki þeirra hafa jafnan legið
pólitísk átök um völd og gæði
þessarar veraldar, þótt trúuðu,
fávísu fólki hafi verið att útí þær á
fölskum forsendum.
Við þurfum því að efla með
okkur umburðarlyndi og skilning á
mismunandi skoðunum í þessum
efnum sem öðrum. Og verði okkur
Dr. Sigurbjörn Einafsson.
sundurleit, ýmis formsafbrigði
prófuð, t.d. prósaljóð, og ekki sýnt
hvert skáldið stefndi ef það héldi
áfram á ljóðlistarbrautinni. En
þar var meðal annars að finna vísi
að því sem nú er fullsprottið — í
Fjalli í þúfu. Og láti maður það
heita svo að skáldið hafi — með
Ort á öxi t.d. — verið að gera
tilraun með ýmsa valkosti sýnist
mér hann nú hafa valið þann sem
honum hentar best. Ljóðin í
þessari bók eru bæði stutt og
einnig gagnorð og gjarnan bundin
með nokkru rími — svo sem til
áhersluauka. Hygg ég það sé nóg
til að falla í geð þeim sem mætur
hafa á hefðbundnum kveðskap en
ekki svo áberandi að það fæli frá
þá sem líkar betur óbundið ljóð.
Líkingin, fjall — þúfa, er gamal-
kunn og notar Ingimar Erlendur
hana bæði í gamni og alvöru.
Margir munu t.d. nema staðar við
ljóðin Þungun sem er örstutt og
hnyttið:
ljóst að markmiðið er í rauninni
eitt og hið sama ætti það að vera
okkur hvatning. Þótt maður sem
lítt hefur kynnt sér önnur trúar-
brögð sé sannfærður um að sín trú
sé bezt og fullkomnust, gefur það
honum enga heimild til þess að
fordæma aðra fyrir að hafa aðrar
skoðanir.
Flestir taka þá trú sem tíðkast í
föðurlandi þeirra og kynnast
aldrei neinu öðru að ráði. Aðrir
hafa enga heimild til þess að
ráðast á þetta fólk fyrir skoðanir
sínar. Okkur ber að bera fulla
virðingu fyrir trúarskoðunum og
athöfnum hvers annars.
Engin trúarbrögð hafa innan
eigin vébanda verið jafn hatram-
lega klofin og kristin trú. Þarf ekki
að nefna nema eitt dæmi þess. Á
þessari öld gerðist það í fyrsta
skipti í fimm aldir að æðstu menn
rómversk-kaþólsku og grísk-
kaþólsku kirknanna töluðust við
persónulega!
Undirrót margs ills er vanþekk-
ingin, í trúarefnum eins og mörg-
um öðrum.
Upplýstri þjóð, eins og íslend-
ingum er því hin mesta nauðsyn að
eiga gott yfirlitsrit um trúarbrögð
mannkyns. Þetta verk hefur Sigur-
björn Einarsson, biskup, leyst af
hendi með mikilli prýði og er rit
hans nú komið út í annarri útgáfu.
I inngangsorðum sínum segir
biskup meðal annars: „Trú-
arbragðasagan kannar og gerir
grein fyrir trúarlegum hugmynd-
um og háttum mannkyns. Enginn
þáttur mannkynssögunnar er mik-
ilvægari, að öllu samtöldu. Hvergi
verður komist í snertingu við
lindir menningar, burðarása
mannfélags og mótunarafl al-
mennrar hugsunar, án þess að
kynna sér átrúnaðinn. Og stór-
mennin á sviði trúarinnar hafa
haft meiri áhrif á heimssöguna en
allir aðrir."
Þetta er hverju orði sannara og
sýnir betur en laust mál nauðsyn
og hagnýting þessarar bókar.
Henni er ætlað að vera handbók
háskólastúdenta í almennri trúa-
bragðasögu. En hún getur einnig
verið fyrirmynd um það, hvernig á
að beita fagurri íslenzku í fræði-
riti, því málfar höfundar er til
mikillar fyrirmyndar. Þessi bók er
áreiðanlega öllum fagnaðarefni.
Nöfn og atriðisorð í lok hennar
eykur mjög hagnýtt gildi hennar.
Setberg gefur hana út með mikilli
prýði.
Mín kona
er komin með
þúfu
og bráðum fæðir hún
fjall.
Þess gætir þegar.í fyrstu bókum
Inigmars Erlends að hann hefur
gaman af að leika með orð. Og þess
eðlis er einmitt rímið í þessum
ljóðum, þetta eru í senn orðaleikir
og rímnaleikir, skáldið notar þetta
samspil ríms og máls til að bregða
upp skörpum og stundum óvænt-
um hugmyndatengslum. Mest er
þetta áberandi í IV. kafla bókar-
innar (en þeir eru alls sex) þeim
sem bókin dregur fyrst og fremst
nafn af. Til dæmis bregður skáldið
upp almennri mynd af lífsstarfi
manns — almennri þVí hún á að
sjálfsögðu við streð og stríð allra
manna — í ljóðinu LífsstarL
Ég mokaði fjallið
mikla slétt
möl og steina '
og niðurgröfturinn
nægði rétt
í þúfu eina.
Hér lýsir skáldið í myndmáli
hvernig mikil fyrirhöfn skilur
eftir lítinn árangur. Mig langar að
taka enn eitt dæmi þar sem
skáldið gerir gamalt orðtak að
orðaleik og blandar við rími:
Ljóðið heitir Þjóðarsaga>
Fjallið hneigði lágt
lítilli þúfunni.
»Viltu dansa dátt
og drekka tunglskinsveig?«
Ingimar Erlendur Sigurðsson
»Gættu að ganga smátt
á grænni húfunni.«
Þau dönsuðu heila nátt
og dögg á grasið hneig.
Höfgu fjallinu hátt
til höfuðs þúfah steig.
Hér er allt klippt og skorið. Sum
ljóðin í fyrri bókum skáldsins eru
of löng, skáldið hætti ekki á réttu
andartaki, sagði einum of mikið.
Slíka agnúa hefur Ingimar
Erlendur sniðið af þessum ljóðum,
þau enda á réttu andartaki,
gjarnan á einu orði sem líta má á
sem lykilhugtak ljósðsins. Öllu
ljósi þess er þá safnað í þennan
brennidepil. Og þar sem nú
Ingimar Érlendur hefur oft ort um
stöðu skálds og skáldskapar vel ég
sem dæmi ljóðið Skáld og skapari
úr I. kafla bókarinnar:
Bókmenntlr
eltir ERLEND
JÓNSSON
Þú ert sólin
sendir ljósið
til mín.
Ég er tunglið
töfraljósið
skín.
Hér er hlutverki — og hlutskipti
skálds lýst á myndrænan hátt en
þó svo ljóslega að allir hljóta að
skilja.
Þá er Ingimar Erlendi gjarnt að
taka gömul orðtök og stokka upp
merking þeirra, ef svo má segja,
t.d. er hér eitt sem þarfnasí ekki
útlistunar fremur en önnur ljóð
bókarinnar. Það er úr sjötta og
síðasta kafla bókarinnar og heitir
Steinlíf.
Þrisvar verður þú
þrautasteini feginn
þegar á hann sezt
þegar upp þú stendur
þegar undir hann leggst.
Þetta er rödd Ingimars Erlends
og hún er vissulega sérstæð og
sker sig úr öllum öðrum í hinum
margraddaða samkór íslenskra
ljóðskálda dagsins í dag. Ingimar
Erlendur hefur hér með einbeitt
sér að stuttu ljóði sem er
viðkvæmasta smáform sem til er.
Braut skaldsins hefur stundum
verið þyrnum stráð og þess gætir
nokkuð í sumum ljóðanna. En
megi líta á sumar fyrri ljóðabækur
Ingimars Erlends með tilrauna-
skáldskap, tilraunir með form —
það er að segja hvaða form hæfi
hvers konar efni — hygg ég að
slíkt verði síður sagt um þessa
bók. Hér hefur skáldið náð að
stilla rödd sína inn á þá rás sem að
mínu áliti hæfir best innihaldi og
andblæ þessara ljóða. Hitt er
spurning hvort skáldið er ekki of
birtingaglatt, hvort þessi bók hefði
ekki verið ennþá heilsteyptari með
ögn færri ljóðum, þar eð af nógu
var að taka.
Erlendur Jónsson.
tíöabrigóa
Hótel Loftleiðir býður sérstök hátíðakjör
við Kalda borðið í Blómasalnum.
Fyrir fjölskyldur: Vi gjald fyrir börn 6 - Tilboðiö gildir í hádeginu alla daga fram
12 ára, ókeypis fyrir börn yngri en 6 ára. yfir þrettándann.
Fyrir a. m. k. 15 manna hópa t. d. starfs- Gleðilega hátíð - Verið velkomin.
hópa: 10% afsláttur.
.'1' HOTEL
LOFTLEIÐIR
Á kalda borðinu er úrval kaldra rétta:
Roast beef, skinka, svínasteik, lambasteik
og kjúklingar. íslenskur matur; hangikjöt,
hákarí og annað súrmeti. Einnig síldar-
réttir og tjölbreytt úrval fiskrétta.
Auk þess margt fleira gómsætra rétta.
Sími 22322
Munum að við
erum bræður