Morgunblaðið - 11.01.1979, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. JANÚAR 1979
SALVADOR DALI með Gala konu sinni. Myndin er tekin á söngleikahúsi íParís.
fst á hinum breiðu
marmaratröppum að
listasafni spánska
landamærabæjarins
Figueras stendur kata-
lónskur bóndi í sunnudagsstássi
sínu, sem honum virðist hafa verið
erfitt að festa krossinn á. Við
fyrstu sýn minnir hann á Salvador
Dali. En þessi maður er minni
heldur en sá á Dalí-myndunum,
hár hans er meira grátt en svart
og skegginu hefur ekki verið snúið
eins beint upp í loftið. Hið háa
enni er hrukkótt mjög, og það er
þakið örsmáum svitaperlum.
Við nánari athugun kemur í ljós,
að þessi maður, sem virðist horfa í
gegnum menn nærsýnum augum,
er enginn annar en Salvador Dalí.
„Gjörið þér svo vel,“ segir hann
og leggur áherzlu á það með
sveiflu hægri handar. Hann er
húsbóndinn hér, þetta er listasafn
hans, „Teatro Museo Dali“. Aður
var það borgarleikhúsið, „Teatro
Municipal", og það þurfti aðeins að
skipta um fimm bókstafi á hinu
gamla, gullna skilti á hinni
nýklassísku framhlið hússins. Dali'
er mjög ánægður yfir því, því að
nízku hans tekur ekkert fram
nema þá helzt peningaást hans.
Hann tók undir handlegg mér,
er við gengum um sali safnsins,
þar sem allir veggir voru þaktir
málverkum eftir hann. Þetta var
skömmu eftir hádegi. Um morgun-
inn hafði hann skipt um tuttugu —
þrjátíu mynt'ir, sótt sumar niður í
kjallara, en sett aðrar út í horn.
Hann segir hvers vegna: „Þetta
er ekki neitt grafhýsi, enginn
kirkjugarður listaverka eins og
önnur söfn. Þetta er leikhús, sviðið
breytist í sífellu. Það á vel við mig,
ég er með afbrigðum lifandi og
tjáningarfullur málari."
Hann tekur nokkur hæg skref
áfram, nemur staðar og deplar
augunum framan í mig. „Eg er 74
ára.“ Hann lækkar röddina: „Ég
veit ekki, hvað ég á mörg ár eftir
ólifuð og ég er skelfilega hræddur
við dauðann. En þetta safn mun
standa. Ég helga því alla krafta
mína þau ár, sem ég á eftir.“
Og síðan kemur setning, sem er
einkennandi fyrir Dalí: „Þér megið
trúa því, að sú kemur tíð, að
Teatro Museo Dalí verður andleg
miðstöð Evrópu."
Við göngum, mjög hægt, upp
tröppurnar á aðra hæð og inn í
„Sal meistarans". Þar hanga níu
málverk og að sjálfsögðu eitt eftir
Dalí: Hin fræga mynd, þar sem
hann sýnir sjálfan sig vera að
mála mynd af Gölu, konu sinni,
fyrir framan spegil.
Ég stend fyrir framan myndina,
en hann dregur mig til hliðar. „Þér
verðið að sjá þetta.“ Á veggnum
hinum megin í hinu hálfrökkvaða
herbergi hangir „San Pablo" eftir
E1 Greco frá lokum 16. aldar. Þar
birtist það manni í gulleitu ljósi.
Næst því eru tvær litlar myndir
eftir lærisvein Rembrandts, Ger-
ard Dou. Þessi málverk, sem eru
metin á um 12 milljónir dollara,
hefur Dalí flutt hingað úr einka-
safni sínu.
„Þessir menn og Vermeer,
Raphael og Velazguez — þeir voru
málarar." Hann patar út í loftið í
áttina til San Pablo myndarinnar
og segir: „Bara gagnvart Velazgu-
ez er ég hreinasta hörmung sem
málari." Þetta sagði sjálfur Dalí,
sem heimsfrægur er fyrir sjálfs-
hól.
Ef maður vissi ekki, að Dalí
hefði opinberlega afneitað öllu,
sem bros héti — hann he.fur
útilokað það úr sjálfsmynd sinni
— þá hefði maður getað tekið það
sem bros, hvernig hann drap
tittlinga.„En samt er ég séní. Og
vafalaust mesti snillingurinn með-
al málara vorra daga — af því að
hinir eru svo lélegir."
Ritari Dalís, Enrique Sabater,
kemur inn og segir eitthvað á
katalónsku. Dalí kinkar kolli. Það
er kominn tími til aö fara. Fyrir
utan safnið bíða 40—50 manns
eftir því að verða hleypt inn.
(Aðgangur 60 pesetar, en óbreyttir
hermenn greiða hálft gjald).
Við höldum burt. Dalí þerrar
svitann af enni sér, lagar heiðurs-
merkið og reigir höfuðið. Hann
veit, aö það verða teknar myndir
af honum eftir augnablik.
Við göngum um hinar mjóu
götur niður að Ramblas, helztu
breiðgötunni í miðbænum. Fyrir
framan kaffihús við enda Ramblas
bíður okkar borð rétt við götuna.
Dalí sezt ekki aðeins niður,
heldur setur sig í stellingar. í
tuttugu mínútur þýðir ekki að
reyna að hefja samtal. Fólk
streymir að og Dalí áritar
Dalí-póstkort, Dalí-bækur og
hvaða myndir sem er. Gleraugun
hanga í silfurkeðju um hálsinn á
honum, en hann notar þau ekki, þó
að hann sjái allt í þoku, sem er í
meira en hálfs metra fjarlægð frá
honum.
Svo hægist loksins um. Dalí
hallar sér aftur á bak í stólnum. Á
dökkbláum jakkanum ljómar stór-
kross Isabellu af Katalóníu, æðsta
heiðursmerki, sem borgaralegum
manni getur hlotnast þar í landi.
Hann er í kniplingaskyrtu.
Hann tekur til máls: „Spænska
ríkið hefur gefið mér safnið. Það
var hvort sem er einskis virði.
Árið 1939, ellefu dögum eftir að
hersveitir Francos höfðu haldið
inn í Figueras, kveiktu nokkrir
drukknir hermenn í ieikhúsinu.
Upp úr rústunum reis svo safn
mitt fyrir fjórum árum.“
Sabater, ritari hans, nær í eina
sneið með osti handa meistaranum
og flösku af sódavatni. „Ég borða
ekki mikið", segir Dali til útskýr-
ingar, „ég reyki ekki og drekk
ekkert áfengi...“ Hann lýtur að
mér og hvíslar í eyra mér: „Og
eftir blöðruhálskirtils uppskurð-
inn í apríl 1977 er ég líka
getulaus."
„Hinn ameríski ævisöguhöfund-
ur yðar, Fleur Cowles, telur, að
það hafið þér einnig verið til 25
ára aldurs."
Snjóþyngsli á
Eyrarbakka
„HÉR er hálf garralegt úti, snjór og skafrenningur og ill
færð,“ sagði óskar Magnússon fréttaritari Morgunblaðsins
á Eyrarbakka er við slógum á þráðinn til hans í fyrrakvöld.
Sagði hann að þungfært væri innan þorpsins, enda væri það
svo að allt það er í Flóann kæmi lenti niðri á Eyrarbakka ef
vind hreyfði. Sæmilega fært væri hins vegar á þjóðvegum.
Óskar sagði að atvinnulífið
á Eyrarbakka væri gott um
þessar mundir. Full vinna
væri nú í frystihúsi
Hraðfrystistöðvar Eyrar-
bakka. Togari þeirra Eyr-
bekkinga hefði farið út
skömmu eftir áramótin og
væri væntanlegur eftir fáa
daga, en nú væri verið að
vinna afla línubáta sem
leggja upp á Bakkanum. Er
þar um að ræða báta sem
Eyrbekkingar áttu áður en
eru nú gerðir út frá Þorláks-
höfn. Bakkabátarnir eru ekki
byrjaðir róðra ennþá. Óskar
sagði því að ekkert atvinnu-
leysi væri á Eyrarbakka og
væntu menn þess að ekki
kæmi til þess, þar sem afli
bátanna og togarans, Bjarna
Herjólfssonar, dygði væntan-
lega, þegar vertíðin yrði vel
komin í gang. íbúar Eyrar-
bakka eru nú milli 550 og 560.
William Heineseni
FJANDINN HLEYPUR I
GAMALÍEL.
Þorgeir Þorgeirsson þýddi.
Kápumynd og skreytingari
Zacharias Heinesen.
Bókin er gefin út með styrk frá
Norræna þýðingarsjóðnum.
Mál og menning 1978.
William
Heinesen
miðpunkti alheimsins
Frá
íslenskum lesendum í senn klass-
ískar bókmenntir og umdeilanleg-
ar samtímabækur. Fyrirhuguð er
hjá Máli og menningu útgáfa
ritsafns Heinesens í þýðingu
Einar Benediktsson hefur að
undanförnu verið til umræðu
manna á meðal og oft er hann
nefndur í bókum; yfirleitt gætir þá
aðdáunar á skáldinu. Margir
Islendingar eru stoltir af að vera
landar hans. Færeyingurinn Willi-
am Heinesen lýsir Einar Bene-
diktssyni í smásögunni Jómfrú-
fæðingu á þann hátt að hann hafi
verið kraftalegur, „stæltur og
tígulegur og logandi hvasseygur.“
Þessi saga birtist í smásagnasafn-
inu Fjandinn hleypur í Gamalíel
eða Gamaliels Besættelse sem
Þorgeir Þorgeirsson hefur þýtt af
kunnri smekkvísi með sérkenni-
legu samblandi af upphöfnu og
einföldu orðalagi. Norræni þýðing-
arsjóðurinn hefur styrkt útgáfu
bókarinnar á íslensku og er
augljós stefna hans að kynna
Þorgeirs og er Fjandinn hleypur í
Gamalíel annað bindi safnsins.
Varla þarf að hafa um það mörg
orð hve merkur höfundur Heine-
sen er. Hann er Færeyjum líkt og
Halldór Laxness íslandi ef menn
vilja endilega slíka samlíkingu.
Veigamestar eru skáldsögur hans,
en smásögurnar eru líka góðar
bókmenntir og margir kunna að
meta ljóðin. í Fjandinn hleypur í