Morgunblaðið - 08.03.1979, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. MARZ 1979
Þórarinn
Þórarinsson
fyrrv.
skólastjóri:
Tvennir tímar
Það hefur vafalaust ekki farið
framhjá neinum, sem um þjóðmál
hugsar, að mikil vá stendur fyrir
dyrum íslensks landbúnaðar í dag
og verður ekki séð af skrifum um
vanda þennan og þeim úrræðum,
sem bent hefur verið á, að hann sé
auðleystur, hvorki í bráð né lengd.
Það má nú með sanni segja, að
tvenna megum við Islendingar
muna tímana í þeim efnum. Fyrr á
öldum, já allt fram á ofanverða
síðustu öld, var vandi íslensks
landbúnaðar bundin harðindum af
völdum hafíss, náttúruhamfara og
grasleysis. Tíðasta dánarorsökin
þá var „ófeiti" en svo nefndu menn
hungurdauðann. Sem betur fer er
Ný búgrein —
nytiaskógrækt
sú dánarorsök úr sögunni, nú er
það fremur „offeitin" sem talin er
valda ótímabærum dauða margra
manna. Otti við þessa „offeiti" sem
„alið hertir verið á með áróðri
lífhræddra kyrrsetumanna" svo
notuð séu orð sunnlensks bónda í
blaðagrein nú fyrir skömmu,
eykur á vandann, sem af offram-
leiðslu landbúnaðarvara hlýst með
því að draga úr neyslu manna á
iandbúnaðarafurðum, einkum þó
feitu kjöti og mjólk.
Eins og kunnugt er leiðir þessi
mikla offramleiðsla til útgjalda
fyrir ríkissjóð í niðurgreiðslum, er
nema á fjárhagsárinu 1978—‘79
sem svarar 1,1 milljón króna að
meðaltali á hvern bónda í landinu,
og þó vantar jafnháa upphæð eða
jafnvel hærri, svo bændur fái
umsamdar tekjur, miðað við
svokallaðar viðmiðunarstéttir.
Landbúnaðarráðherra kom inn á
þennan vanda í ræðu við setningu
Búnaðarþings. Taldi hann, ef ekki
fegnist úr bætt, að tekjuskerðing
hvers meðalbús í landinu næmi
um 1,2—1,3 millj. k.vAna.
Úrræöi efst á baugi
Svo virðist sem úrræði þau, sem
efst eru á baugi, beinist fyrst 'og
fremst að því að draga úr fram-
leiðslu hinna venjulegu land-
búnaðarafurða, dilkakjöts og
mjólkur, og létta þannig á ríkis-
sjóði, án þess þó að draga verulega
úr tekjum bænda, nema þá helst
stórbændanna, eða að byggðin
dragist saman að ráði. Um þetta
þrennt virðast flestir sammála
hvar sem þeir í flokki standa.
Fulltrúar framleiðenda,
bændurnir hafa þingað mörgum
sinnum um þennan vanda og þau
úrræði, sem meirihluti þeirra
kemur helst auga á til úrbóta, eru
1 ‘ -t í frumvarpi því er land-
búnaðarráðherra lagði fyrir Al-
þingi það er nú situr. Frumvarp
þetta hefur verið mjög til umræðu
í blöðum og sýnst sitt hverjum,
eins og gengur. Meðal annarra
skrifaði Halldór Pálsson búnaða-
málastjóri um það í grein er hann
birti í Tímanum þ. 12. jan. s.l. og
nefndi „Mikill vandi blasir við
landbúnaðinum". Þar segir hann
frá aðdraganda þessa frumvarps
og metur síðan kosti þess og galla
og verður vart séð hvorir vegi
meira.
Ein grein þessa frumvars telur
þó búnaðarmálastjóri að muni
tryggja samdrátt framleiðslunnar
og leyfi ég mér að birta þann kafla
Fyrri hluti
greinar hans orðréttan, sem um
þetta fjallar, en hann nefnir hann
„Þeir eiga ekki einir að bera
krossinn“: „Aðeins eitt atriði í
frumvarpinu ef að lögum verður
tryggir samdrátt framleiðslunnar.
Það er í a-lið 2.'gr. og hljóðar svo:
„A sama hátt er Framleiðsluráði
heimilt að ákveða framleiðendum
sérstakar verðbætur ef þeir draga
úr framleiðslu sinni um ákveðinn
hundraðshluta".
En þetta er mergurinn málsins.
Hefur íslenska þjóðin efni á því að
kaupa íslenska bændur til að
draga úr framleiðslu? Ef svo er þá
ætti ríkið að taka a.m.k. verulegan
þátt í því starfi en ekki leggja það
á bændur eina. Þeir eiga ekki einir
að bera krossinn á aftökustaðinn."
(Tilv. lýkur).
Landbúnaðarráðherra, Stein-
grímur Hermannsson, virðist
svipaðs sinnis. I drögum að þings-
ályktunartillögu um stefnu-
mörkun í landbúnaði sem hann
lagði fram á fundi fulltrúa bænda,
neytenda og þingflokka þ. 23. febr.
sl. og eru í þremur liðum, kemst
hann svo að orði í rökstuðningi við
þriðju greinina sem fjallar um
byggðamarkmiðið: „Til að forðast
frekari röskun í byggð landsins
skal stefnt að því að dreifing
setinna býla um landið verði sem
mest í því horfi sem nú er. í því
skyni verði gerðar ráðstafanir til
að styrkja búsetu í einstökum
byggðum eða landsvæðum.
Kostnaður af slikum aðgerðum
verði borinn uppi af því fé sem
þjóðin ver til að halda jafnvægi í
byggð landsins“. (Leturbreyting
Þ.Þ.)
Ekki verður fjölyrt um önnur
þau úrræði sem borið hafa á góma
til að draga úr vanda þeim sem við
er að fást. í því sambandi hafa
verið nefndar ýmsar auka-
búgreinar til að bæta bændum upp
þann tekjumissi, sem þeir kunna
að verða fyrir. Þau úrræði eru
flest staðbundin og ekki líkleg til
að viðhalda „jafnvægi í byggð
landsins", svo notuð séu orð ráð-
herrans.
Ef draga á úr framleiðslu kjöts
og mjólkur verður jafnvæginu ekki
viðhaldið nema með alþjóðarátaki
eins og landbúnaðarráðherra
leggur til í drögum sínum og
nefndin gerði, sem undirbjó land-
búnaðarfrv. með a-lið annarrar
greinar og áður var minnst á. Eins
og áður segir veitir þessi grein
frumv. ef að lögum verður Fram-
leiðsluráði heimild til að greiða
framleiðendum verðbætur fyrir
bústofnsskerðinguna. Af tillögu-
drögum ráðherra verður ekki séð
með hvaða móti bændur verði
styrktir til búsetu í einstökum
byggðum og landssvæðum nema
að það eigi að gerast af almannafé.
Æ skal gjöf til gjalda, stendur
þar. Illa þekki ég íslenska bændur
ef þeir nenna því til lengdar að
sitja hálfiðjulausir á búum sínum
sem eins konar gustukamenn
þjóðarinnar, án þess að nokkurs
framtaks sé krafist af þeirra hendi
annars en þess að minnka við sig
búin.
Lerkiskógur á Hallormsstað. Myndin er tekin 1977, þegar trén voru
37 ára gömul. Nokkrum árum fyrr var farið að saga tré úr þessum
skógi í borðvið. „Fuilvíst má teija, að ungu lerkiskógarnir í Fljótsdal
og á Hafursá, sem síðar verður rætt um, verði svipaðir því sem mynd
þessi sýnir í byrjun aldar.“
Mynd þessi er úr aug-
lýsingu frá „Norske
Skog “. sem birtist ný-
lega í íslenskum hlöð-
um. „ Hluti þessa skóg-
ar er fluttur til íslands
sem framleiðsluvörur.“
segir m.a. í myndar-
tcxta, „svo sem dag-
blaðapappír, pappírs-
sekkir og umhúða- og
kraftpappír, auk
timburs og spóna-
platna.“ Giskað er á að
þessi skógur sé 80 —
100 ára gamall.
Með það í huga hvers eðlis vandi
sá er sem við er að fást sem m.a.
getur valdið því, finnist ekki
heppileg lausn til frambúðar, að
obbinn af afskekktari byggðum
landsins leggist í auðn, sætir það
mikilli furðu að enginn af öllum
þeim sem stungið hafa upp á
aukabúgreinum til að draga úr
vandanum, jafnvel að bændur fari
að framleiða svínakjöt framleitt
með erlendu fóðri í stað dilkakjöts,
skuli ekki hafa dottið í hug sú
aukabúgrein sem frændur okkar á
Norðurlöndum hafa öldum saman
stundað með ágætum árangri —
nytjaskógrækt. Þessi staðreynd er
þeim mun furðulegri þar sem fyrir
liggur örugg vitneskja um að þessi
búgrein er meira en möguleg, hún
gæti verið mjög arðbær. Það skal
að vísu játað að hún skilar ekki
beinum arði í vasa þeirra sem við
hana vinna fyrstu 10—15 árin og
kemst ekki, hvað skjótan gróða
snertir, í samjöfnuð við ræktun
refa og minka. Það kostar átak
einnar kynslóðar, 40—50 ár, að ala
upp eitt tré til fullra afurða.
Hér á eftir verður þess freistað
að færa rök fyrir þeirri stað-
hæfingu að nytjaskógrækt er ekki
aðeins möguleg á Islandi, hún er
sjálfsögð.
Rökin
í bókinni „Skógarmál" sem kom
út 1977 og tileinkuð er Hákoni
Bjarnasyni fyrrv. skógræktar-
stjóra, má fá vitneskju um flest er
snertir gróður og skóga á Islandi,
stöðu þeirra í dag og framtíðar-
horfur.
Meðal annarra skrifar Haukur
Ragnarsson, fyrrv. tilraunastjóri,
greinina „Skógræktarskilyrði á
Islandi."
Telur hann þar upp 12 svæði þar
sem gerðar hafa verið tilraunir
með barrviði. Raðar þeim eftir
veður- og vaxtarþáttum á hverjum
stað og birtir töflu er sýnir meðal-
hæðarvöxt í sm á ári.
Gef ég Hauki nú orðið um tvö
líklegustu svæðin til nytjaskóg-
ræktar:
1. Á eftirfarandi svæðum er
sumarhitinn alls staðar meiri en
9° og júlíhiti yfir 11°. Janúarhiti
undir +1°.
1.1. Fljótsdalshérað innan Egils-
staða. Úrkoma 500—700 mm.
Vaxtartími 105—115 dagar. 1.2
Lítið svæði í kringum Akureyri.
Úrkoma 400—500 mm. Vaxtartími
110—115 dagar. 1.3 Suðurdalir
Borgarfjarðar og innanverður
Hvalfjörður. Úrkoma 1400—1700
mm. Vaxtartími 110—120 dagar.
1.4 Uppsveitir Árnessýslu. Úrkoma
1000—1600 mm. Vaxtartími
110—120 d. 1.5 Efri hluti Lands-
sveitar og Rangárvalla, Þórsmörk.
Um veðurskilyrði sjá 1.4.
Hvað hitaskilyrði snertir, ættu
þessi svæði að vera með þeim
hagstæðustu hér á landi. Sumar-
hiti alls staðar nægur og vetrar-
hiti lægri en svo, að veruleg hætta
sé á sköðum vegna umhleypinga.
Þar sem vindskilyrði og jarðvegur
leyfa, mætti hér búast við góðum
vexti.
2. Á eftirfarandi svæðum er
sumarhiti víðast yfir 10°, júlíhiti
meiri en 11° en janúar hlýrri en
+1°. Úrkoma er 1000 mm—2000
mm. Vaxtartími 120—130 dagar.
2.1 Hlíðar í utanverðum
Hvalfirði og við sunnanverðan
Faxaflóa.
2.2 Hálendisbrún Ölfuss og
hlíðar í niðursveitum Árnes- og
Rangárvallna austur að Fljótshlíð.
2.3 Fljótshlíð og hálendisbrúnin
allt austur á Síðu.