Morgunblaðið - 08.03.1979, Side 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. MARZ 1979
Steinþór Ingvarsson:
í tilefni af umræðum í borg-
arstjórn, um leiktækjasali
Borgarfulltrúinn Adda Bára
Sigfúsdóttir fullyrti, samkvæmt
blaöafréttum, aö í leiktækjasölum
væri leikin sefjandi hljómlist og
að þar væri andrúmsloft spilavíta
og að vera þar gæti jafnvel leitt til
hnupls og bar þar fyrir sig
ónefnda skóla- og lögreglumenn.
Davíð Oddsson tók undir orð
A.B.S. og kvaðst telja þessa staði
þannig að ákveða þyrfti hvort ekki
væri rétt að takmarka aðgang að
þeim.
Markús Örn Antonsson sagði
áferðina á þessum stöðum ófagra
og óskemmtilega og engan veginn
holla börnum.
Ólafur B. Thors sagði að
aðgangur að slíkum sölum væri
bannaður börnum í London.
Öll gerðu þau greinarmun á einu
og einu tæki í „sjoppum" og töldu
það greinilega snöggtum skárra.
Við skulum nú athuga hvaða
tæki þetta eru sem hægt er að
leika sér í, í leiktækjasölum
borgarinnar. Þarna getur fólk t.d.
spilað fótboltaspil, farið í kúluspil,
skotið í mark, leikið billiard,
hlustað á hljómlist, reynt aksturs-
hæfni sína, leikið keiluspil o.m.fl.
t.d. bara hitt kunningjana.
Allt eru þetta sjálfsöluleiktæki
og kostar 1 eða fleiri 50 kr.
peninga í þau, en ekki fjárhættu-
spil þar sem spilað er upp á
vinning í peningum. Um aðgang að
leiktækjasýlum er farið eftir
reglum um útivist barna og
unglinga þ.e. yngri en 12 ára heim
kl. 20.00 og yngri en 15 ára heim
kl. 22.00. Þessum reglum er fram-
fylgt í öllum leiktækjasölum í
borginni.
Þar sem borgarfulltrúarnir
gerðu skýran greinarmun á einu
og einu tæki í „sjoppu" og töldu
það réttlætanlegt er rétt að benda
á að þar mun átt við söfnunar-
kassa Rauða krossins, en í þeim er
spilað upp á peningavinninga. (þ.e.
fjárhættuspil) Notkun slíkra kassa
mun nú alfarið bönnuð í Svíþjóð og
aðgangur barna bannaður í slíka
fjárhættuspilasali í London. En
hvergi í heiminum er mér kunnugt
um að aðgangur barna eða
unglinga sé takmarkaður að leik-
tækjasölum í þeirri mynd sem þeir
eru reknir í Reykjavík.
Á árunum ‘68—‘71, þegar Tóna-
bær naut enn sæmilegra vinsælda
hjá unglingum í borginni, var
starfrækt þar svo kallað „opið
hús“, þ.e. leigð voru út leiktæki t.d.
kúluspil, fótboltaspil, billiard,
bowling o.fl. Þar var einnig leikin
sú hljómlist sem þá var vinsæl hjá
ungu fólki og meira að segja var
selt sælgæti á staðnum. Ekki er
mér kunnugt um að þessir
unglingar sem nú eru hátt virtir
kjósendur á aldrinum 23—27 ára
hafi beðið „sálutjón" af veru sinni
þarna. Þvert á móti tel ég að fjöldi
ungs fólks eigi ánægjulegar
minningar frá „opnu húsi“
Tónabæjar þeirra daga.
Á nokkrum síðustu árum hefur
orðið sú þróun í U.S.A., þaðan sem
flest þessi leiktæki eru upprunnin,
að leiktækjasalir eru nú taldir
sjálfsagðir í verzlunarmiðstöðvum
og hafa hundruð slíkra verið
opnaðir s.l. ár og ekkert þykir
sjálfsagðara en að öll fjölskyldan
leiki sér þar saman.
A.B.S. taldi hnupl barna og
skróp úr skóla vera sök leiktækja-
salanna. Ef borgarfulltrúinn getur
sannað að slíkt athæfi hafi hafist
með rekstri leiktækjasalanna
samþykkti ég hiklaust aldurstak-
mark. En ekki man ég betur en að
smápeningahnupl til sælgætis-
kaupa eða bíóferða hafi verið
alþekkt og skrópasýki einnig,
þegar undirritaður var í barna-
skóla í Reykjavík fyrir u.þ.b. 35
árum.
Þekkt er árátta ýmissa til að
kenna nýjum rekstri eða aðilum
um öll vandræði þjóðfélagsins og
er mér í því sambandi í fersku
minni að fyrir 8—9 árum var
opnaður leiktækjasalur í húsi við
þá nefnt Hótel-Islandsplan. Ekki
starfaði hann þó lengi því ýmsir
sjálfskipaðir siðapostular og
„önnur yfirvöld" töldu að þarna
væri að finna orsökina fyrir
svokölluðu hangsi ungs fólks í
miðbænum. Lokaði því þessi leik-
tækjasalur fljótlega, en „vanda-
málið" sem í dag er kennt við
Hallærisplan hélt auðvitað áfram
að stækka, enda alls ekkert við-
komandi þessum atvinnurekstri.
A.B.S. segir að leiktækjasalirnir
hafi undanfarið sprottið upp eins
og gorkúlur, sérstaklega þó í
nágrenni skóla. Þetta er ekki rétt.
Staðsetning leiktækjasala í
Reykjavík er eftirfarandi:
Grensásvegur 7, Einholt 2, Lauga-
vegur 92, Bankastræti 11 og Aðal-
stræti 8. Eins og kunnugir sjá
strax er enginn þessara staða í
næsta nágrenni skóla. Vonandi
eiga eftir að koma salir í fjölmenn-
ustu úthverfin og í nágranna-
bæina, því það gæti hugsanlega
orðið til þess að fleiri unglingar
væru í sínu heimahverfi á kvöldin,
við þó ekki verri iðju en að leika
fótboltaspil, kúluspil, billiard eða
keiluspil í staðinn fyrir að hanga á
hallærisplani.
Undirritaður á bágt með að trúa
því að borgarfulltrúinn Markús
Örn Antonsson, ritstjóri Frjálsrar
verzlunar, sem reyndar virðist
lýsa leiktækjasölum eftir annarra
lýsingum, og Davíð Oddsson,
fyrrv. formaður Listahátíðar, sem
á s.l. ári gerði heiðarlega tilraun
til að við fengjum að sjá verð-
launakvikmyndina Veldi tilfinn-
inganna (en aðrir töldu hana vera
klám), ætli nú að standa fyrir því
að börnum og unglingum í Reykja-
vík verði bannað að spila fótbolta-
spil og rúlla kúlum í keiluspili.
Eg trúi því reyndar ekki að
nokkur borgarfulltrúi vilji stuðla
að slíkri samþykkt.
Umsókn frá ágætu fyrirtæki um
að byggja keiluspilahöll mun nú
liggja fyrir borgarstjórn og tals-
vert hefur s.l. ár verið rætt um
stofnun Tívolís hér í borg og vitað
er að a.m.k. sumir borgarfulltrúar
hafa lýst áhuga á málinu, en
engum hefur sennilega dottið í hug
að takmarka aðgang barna og
unglinga að slíkum stöðum, en á
þeim yrðu sams konar leiktæki og
nú eru í leiktækjasölunum nema
aðeins stórvirkari.
Þessu merkilega máli hefur nú
verið vísað til borgarráðs til með-
ferðar. Eg vil nú biðja borgarráð
að flýta sér hægt í þessu máli og
fyrir alla muni ekki gleyma að
kanna afstöðu unga fólksins og
ekki sakaði að ræða við eigendur
leiktækjasalanna og jafnvel líta
þar við og spila eina kvöldstund og
kynna sér málin af eigin raun.
Reykjavík, 4. marz 1979.
Guðmundur Þorsteinsson:
Fleira er hest-
ur en ferfættur
Gera má fyrir að á tímum
orkukreppu verði hin gamla
samgönguaðferð „ að hjóla “
notað í auknum mæli.
Hérlendis hefur reiðhjólið, að
mestu, verið notað af börnum og
unglingum. Árlega eru flutt til
landsins 4 — 5 þúsund reiðhjól
og þá má ætla að nothæf hjól
séu 30 — 40 þúsund.
Samkvæmt umferðalögum er
heimilt að barn sjö ára gamalt
hjóli í umferðinni. En því fer
víðs fjarri að hægt sé að mæla
með sliku. Aldursmörk í þessu
efni eru nokkuð misjöfn eftir
löndum, t.d. í Austurríki er
börnum yngri en 12 ára bannað
að hjóla í umferðinni, en for-
eldrar geta, að vissum skilyrð-
um uppfylltum, sótt um undan-
þágu fyrir börn sem eru orðin 10
ára.
Það vandmál, hve gömul börn
verði að vera þegar þau fá leyfi
til að hjóla í umferðinni er erfitt
að dæma, en í flestum tilfellum
ættu ekki yngri börn en 9 ára að
vera á reiðhjóli í umferð. Það er
fyrst og fremst á valdi foreldra,
þótt kennarar og fleiri geti haft
þarna töluverð áhrif.
Þegar hjólreiðar eiga í hlut, er
tvennt sem skiptir mestu máli:
A. Barnið verður að vera svo
þroskað að það geti haldið
jafnvægi á hjólinu, stigið og
bremsað með fótunum. Ein-
staka börn kunna þetta vel
fimm eða sex ára gömul.
B. En að kunna að hjóla á hjóli
er ekki sama og vera ábyrgur
hjólreiðarmaður. Til þess
þarf þroskaðan hæfileika til
að tengja ytri áhrif fyrri
reynslu svo að unnt sé að
ráða fram úr flóknum um-
ferðavanda á fáum
sekúndum.
Algengt er að foreldrar haldi
að sex ára gömul börn þeirra séu
fullfær um að hjóla, og er
ástæðan sennilega sú að þeir
hugsa ekki út í fjölmörg vanda-
mál umferðarinnar og því síður
hvað á skortir að bórnin ráði við
þau vandamál, og af þessu leiðir
að foreldrar gera ekki mun á því
að „ vera duglegur á reiðhjóli"
og „ vera duglegur í umferðinni
U
Enda þótt kennarar geti ekki
bannað börnum að hjóla, ættu
þeir að reyna að hafa áhrif á
foreldrana. í sumum skólum
Guðmundur Þorsteinsson
hafa verið settar reglur um
aldur og vegalengd hvort börn
fái að hjóla í skólann. Skóla-
stjórar telja sig hafa rétt til
þess, af því að þeir hafa vald til
að ákveða hvaða nemendur fái
að geyma reiðhjól sín á skóla-
svæðinu. En slíkar ráðstafanir
hafa ekki nema takmörkuð
áhrif. Ekki er unnt að banna
börnum að geyma reiðhjól sín
utan skólasvæðisins, og skóla-
stjóri og kennarar geta engin
afskipti haft af hjólreiðum
barna eftir skólatíma, í sumar-
leyfum o.s. frv. En góð samvinna
kennara og foreldra gæti e.t.v.
dregið úr hjólreiðum ungra
barna á þjóðvegum og götum.
Ætti að kenna hjólreiðar í
skólum?
Því hefur verið andmælt að
börnum séu kenndar hjólreiða-
reglur í skólum áður en þau hafi
öðlast nægan umferðarþroska.
Því hefur verið haldið fram að
með þessu veiti skólakennarar
hjólreiðum einskonar samþykki
og hvetji þannig foreldra til að
kaupa reiðhjól handa þeim
börnum sem engin eiga. Skólar-
nir eiga að vera hlutlausir í því
máli. Það eru foreldrarnir sem
hafa ákvörðunarréttinn, og sér-
hver kennslusynjun kemur nið-
ur á barninu. Þau hjóla á ábyrgð
foreldranna en ekki kennar-
anna. Það hlýtur að vera betra
að kenna barni sem á hjól og
notar þaö daglega, nokkrar regl-
ur, heldur en að láta það algjör-
lega sjálft um að finna lausn á
þeim mörgu vandamálum sem
fyrir verða. Við vitum að það
sem börnin taka til bragðs í
fyrsta sinn, getur orðið vani. Þvi
er mjög mikilvægt að lausnin sé
rétt í fyrsta skipti. Hafi slæmur
vani fengið að festa rætur, er
örðugt að breyta honum síðar. I
hvert skipti sem barnið bregður
á það ráð sem síður skyldi,
verður því það þeim mun tam-
ara, og því erfiðara verður fyrir
kennarana síðar meir að breyta
þessum vana. Það hlýtur að vera
þ.e.a.s. fyrstu árin sem þau
eru í umferðinni í nýjum
hlutverkum ( gangandi, hjól-
andi, á vélhjóli o.s.frv. )
d) að þetta á sennilega rót sína
að rekja til þroska— og
æfingarskorts.
e) að hingað til hafi umferðar-
kennsla barna ekki verið full-
nægjandi.
Aðstæður til hjólreiða hér-
lendis eru víða mjög slæmzr,
engir sérstakir reiðhjólastígar
eða afmarkaður hluti akbrautar
fyrir hjólreiðarfólk. Úr þessu
þyrfti að bæta, einkum stofn-
brautir og tengibrautir.
I dag er meðalverð reiðhjóls
nálægt 100 þús. kr. Hér er um að
ræða verðmæti sem því miður
fara oft fljótt í súginn. Þjónustu
til viðgerða og viðhalds á reið-
hjólum er víða mjög ábótavant.
Til greina kæmi að handavinnu-
kennarar gætu veitt nokkra
aðstoð í einföldustu viðgerðum,
en til þess þyrftu verkfæri og
önnur aðstaða að vera fyrir
hendi.
' *
Lmferðarvika JC Reykjavík
jafnmikilvægur þáttur í upp-
eldisstarfi kennara að aftra því
að börn temji sér slæman vana í
umferðinni og að stuðla að því
að þau venjist góðum reglum.
Það hlýtur að vera raunverulegt
hlutverk barna í umferðinni
sem ákveður kennsluna. Oll
börn eiga rétt á vernd, og hún er
m.a. fólgin í kennslu. En lang-
best væri að foreldrar leyfðu
börnum ekki hjólreiðar fyrr en
þau eru orðin níu ára gömul.
Það er ævinlega örðugt að
komast að öruggum niðurstöð-
um um efni af þessu tagi. En við
munum mega gera ráð fyrir:
a) að börnum sé hættara í um-
ferðinni en fullorðnum.
b) að drengjum sé' hættara en
stúlkum.
c) að börnum á „ byrjendastig-
inu “ sé sérstaklega hætt,
Á vorin hefur lögregla, víða
um landið, haft með skoðun á
reiðhjólum að gera í samráði við
Umferðarráð. Þá fá eigendur
sérstakan miða ( viðurkenningu
) límdan á hjólin, sé það í lagi.
Um leið og slík skoðun fer fram
væri æskilegt að skólanemendur
fengju æfingar ( hjólreiðaþraut-
ir ) að glíma við.
Þar sem hjólreiðar geta orðið
vaxandi þáttur í samgöngum
þarf vissulega að mörgu að
hyggja, en þessar hugleiðingar
gætu e.t.v. orðið til þess að fólk
ígrundaði þessi mál meir en
verið hefur. Þá er vonandi að
þetta innlegg, vegna umferðar-
viku J.C.R., geti orðið til um-
hugsunar.
Guömundur Þorsteinsson
námsstjóri í
umlcrðarlræðslu.