Morgunblaðið - 16.03.1979, Page 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. MARZ 1979
Anna Bjarnadóttir skrifar frá Svíþjóð:
ísbrjóturmn Frej held-
ur Botnsvikinm opinni
Það er ekki á hverjum degi
sem skip eru stöðvuð úti á
miðju hafi tii að gefa farþegum
kost á að ganga á „vatninu“ og
skipverji sem kemur land-
göngubrúnni fyrir segir: „Fy
fan, vi ár í mitten av vatten!“
En ísbrjótar þeir sem halda
siglingaleiðum f Botnshafinu
opnum köldustu mánuði ársins
eru heldur engin venjuleg skip.
Fyrir nokkru fengu erlendir
fréttaritarar í Svíþjóð tækifæri
til að vera um borð f sænska
isbrjótnum Frej í einn sólar-
hring og kynnast starfsemi
hans.
„Vinnum þjóðinni gagn“
Svíar byggja velferð sína að
miklu leyti á útflutningi málma
og skógarafurða frá Norður-Sví-
þjóð. Flutningar á sjó eru eini
flutningsmáMnn sem borgar sig
þegar um langar vegalengdir er
að ræða og því þýðir ekki að
leggja upp árar þó að úti frjósi.
„Við vinnum saman, Svíar og
Finnar, og höldum Botnshafinu
opnu svo að útflutningur land-
anna stöðvist ekki,“ sagði Yngv-
ar Nilsson, skipstjóri á Frej,
sem hefur verið um borð síðan 6.
desember s.l. „Það er skemmti-
legt að aðstoða önr.ur skip við að
komast leiðar sinnar en það
gefur starfinu aukið gildi að við
á ísbrjótunum vinnum þjóðinni
gagn því að velferðin í Svíþjóð
krefst stöðugs útflutnings."
Samgönguráðuneytið sér um
rekstur sænsku ísbrjótanna sem
eru 7 talsins en mannskapurinn
um borð er úr sænska sjóhern-
um. Rekstrarkostnaður ísbrjót-
anna er í meðalári um 100
milljónir s.kr. en á köldum vetri
eins og í ár má búast við 50%
kostnaðaraukningu. Flesta vet-
ur sigla þrír stærstu ísbrjótarn-
ir, Frej, Atle og Ymer, allir um
Botnsvíkina en í ár hefur frostið
verið svo mikið að Botnshafið
lagði allt svo að ísbrjóta var
þörf suður með allri strönd
Svíþjóðar. Þegar verst lét voru
50 flutningaskip föst í ísnum við
suðurströndina og biðu leiðsögu
og aðstoðar við ferðina norður-
eftir.
Yfir 20 metra
Þykkur ís
Meðalþykkt íssins í Botnsvík-
inni er 60—70 cm en hún getur
farið upp fyrir 20 metra þar sem
ísbreiður mætast eða vindar
hafa hlaðið klakanum upp. Til
Farþegar ganga út á ísinn.
bryggu í 4 heila sólarhringa
síðan hann lagði út 6. desember.
Skipstjórinn, Yngvar Nilsson,
hefur verið um borð síðan en
aðrir í skipshöfninni sem telur
54 fá landvistarleyfi fjórðu
hverja viku. Nilsson sagðist
verða um borð þangað til isinn
hverfur um miðjan maí. Hann
fær konuna og krakkana í stutt-
ar heimsóknir af og til og segir
að hjónabandið gangi alveg
prýðilega. Á sumrin er hann
í vélarrúmi ísbrjótsins
að brjóta sér leið gegnum ísinn
er Frej útbúinn 4 skrúfum,
tveimur að aftan og tveimur að
framan.Skrúfurnar að framan
koma hreyfingu á vatnið sem
losar um ísinn og smyr hliðar
skipsins og auðvelda þannig ferð
þess. Einnig geta þær tætt ísinn
í sundur þegar hann gerist sem
þykkastur.
Helzta vopn Frejs eru þó 600
tonn af vatni sem er komið fyrir
í 6 tönkum, þremur í hvorri hlið,
neðarlega í skipinu. Stjórnandi
skipsins getur ráðið hvort 200,
400 eða 600 tonn af vatni flæða
frá annarri hlið skipsins til
hinnar og getur þannig hallað
skipinu allt upp í 14° til hvorrar
hliðar.Frej kjagar því gegnum
ísinn og ruggar mjög reglubund-
ið en það tekur vatnið 40
sekúndur að streyma úr annarri
hliðinni í hina. Auðvelt er að
venjast rugginu en erfiðara er
að sætta sig við hristinginn sem
hlýzt af sífelldum árekstrum við
ísinn og skarkalanum sem þeim
fylgir.
En það væsir ekki um neinn
um borð. Kokkarnir eru að
sjálfsögðu vinsælastir enda hafa
þeir líklega betra hráefni og
nýtízkulegri tæki en margur
Svíinn í heimahúsum. Tilheyr-
andi stéttaskipting ríkir með
aðskildum matsölum fyrir yfir-
menn og undirmenn. Þó sögðu
sjóliðarnir að aginn og stétta-
skiptingin á Frej væri ekki
meiri en hjá óbreyttum skips-
höfnum „enda er maður talinn
heppinn ef maður kemst á ís-
brjót þegar herskyldan kallar"
sagði sá sem ýtir á hnappinn
sem setur vélar Frejs í gang.
Yfir 3000 skipum
veitt aðstoö
á köldustu vetrum
Frej hefur aðeins legið við
Yngvar Nilsson skipstjóri
heima hjá þeim í Norrköping
„og þá stundum við siglingar á
fjölskyldubátnum okkur til
skemmtunar."
Yngvar Nilsson fær þó tæki-
færi til að stíga á þurrt land
þegar olíu og vistir þrýtur. Frej
eyðir um 100 tonnum af olíu á
sólarhring en getur tekið alls 2
200 tonn. Reynt er að samræma
olíu- og vistatöku ferðum flutn-
ingaskipa og aldrei er dvalið
lengur í höfn en brýn þörf er á
því nóg er að gera. Búast má við
að veturinn í ár verði svipaður
vetrinum 1969—70. Þá velttu
ísbrjótarnir alls 3 626 skipum
aðstoð í Botnshafinu.
ísbrjótarnir mynda keðju fyr-
ir strönd Svíþjóðar þannig að
sex þeirra vinna saman og taka
við skipum hvor af öðrum en
halda sjálfir til á takmörkuðu
svæði. Sjöundi ísbrjóturinn, Ale,
sem er minnstur hefur nóg að
gera við aðstoð skipa á vatninu
Vánern. Á venjulegum sólar-
hring fylgdi Frej fyrst málm-
flutningaskipinu Delphic Wasa
úr Luleáhöfn út á miðja Botns-
víkina og skildi þar við það. Þar
mátti það dúsa, fullkomlega
bjargarlaust í endalausri ís-
breiðunni, þangað til finnskan
ísbrjót bæri að til að brjóta því
leið til Oulu í Finnlandi. Frej
þurfti að halda til Skellefteá þar
sem tvö skip biðu fyrir utan,
annað á leið til Helsingjaborgar
en hitt til Suður-Evrópu. Þessi
skip fengu fylgd Frejs til Umeá
en þar átti ísbrjóturinn Ymer að
taka við þeim en í staðinn átti
Frej von á þremur skipum á leið
norður eftir.
Með hækkandi
sól hægist um
Samvinna ísbrjótanna krefst
mikillar skipulagningar og Nils-
son skipstjóri sagði að pappírs-
flóðið um borð væri ekki minna
en gerist og gengur í skrifstofu-
bákni í landi. Fylgzt er með
ferðum skipa um Botnshafið í
öllum ísbrjótunum og reynt er
að haga ferðum þeirra þannig að
bið skipanna verði sem
skemmst. Þegar biðin verður of
löng er hætta á að skipin festist
í ísnum. Isbrjótarnir sigla þá í
kringum þau til að losa um ísinn
en ef það dugir ekki til er gripið
til kaðals og kippt í þau. I roki
fýkur og frýs svo fljótt í kjölfar
ísbrjótanna að skipin verða að
koma fast á hæla þeim. Mikil
hætta er á árekstrum við þessar
aðstæður því þykkt íssins hefur
mikil áhrif á hraða ísbrjótanna.
Það er því mikilvægt að vita
nákvæmlega hvernig ísinn ligg-
ur. Fjórum sinnum á dag flýgur
þyrla Frejs út yfir ísinn og kort
eru dregin upp. í ratsjá er
einnig fylgzt með þykktarbreyt-
ingum en vélstjórinn sagðist þó
treysta augum skipstjórans bezt
því að hann gæti séð á litnum á
ísnum hversu þykkur hann væri.
Þyrlan er einnig notuð til að
ferja hluta skipverja í og úr
landi svo að þeir fái sín vikufrí á
réttum tíma. Um borð hafa þeir
ávallt meira en nóg að gera. Ef
ekki við störf þá við borðtennis,
ljósmyndaframköllun eða af-
slöppun í fyrsta flokks gufubaði.
Þeir sögðu að í byrjun marz
þegar ísinn væri sem þykkastur
og mestur virtust verkefni fyrir
ísbrjótinn vera endalaus. Þá
væri huggun í að minnast þess
að með hækkandi sól bráðnar
ísinn þangað til að hann hverfur
alveg um miðjan maí en þá
verður verki Frejs lokið á þess-
um vetri.
ab.
f ísbrjóturinn Frej
Lengd: 104,6 m I
Breidd: 23,8 m I
Dýpt: 7,3 m I
Vélbúnaður: Dísel-rafmagnsvél 1
Díselafl: 25000 hestöfl 1
Öxulafl: 16,2 mw I
Aflmissir: 7000 tonn 1
Hraði í opnum sjó: 18 hnútar 1
Hraði í meðal fs: 10 hnútar ]
Skrúfufjöldi: 4 1
Smíðaður í Wártsilá skipasmíðastöðinni í Heisingfors, 1
Finnlandi. Afhentur sænsku siglingamálastjórninni árið 1 1975. _ J