Morgunblaðið - 19.05.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MAÍ 1979
Allsherjarfundur vinnuveit-
enda mun ræða gagnaðgerðir
Fundir VSÍ, ASÍ og FFSÍ
bodadir á mánudag
LJÓST er, að ríkisstjórnin mun ekki grípa til neinna
aðgerða á næstu dögum til bjargar þeim vandamálum,
sem steðja að á vinnumarkaðinum og það kallar á ákveðin
viðbrögð frá hendi Vinnuveitendasambands Islands. Sú
hætta er fyrir hendi, að á meðan ríkisstjórnin leitar leiða
til lausnar vandanum, geti einstakir hópar launþega náð
fram launahækkunum. Það er á ábyrgð innuveitendasam-
bandsins að þetta gerist ekki, því að ein undantekning
getur rofið alla stífluna og óraunhæfar launahækkanir
flætt yfir. Það er því ljóst að VSÍ á um tvo kosti að velja,
að semja og reyna að halda niðri kauphækkunum eins og
kostur er eða að halda fast við fyrri stefnu og grípa til
víðtækra varnaraðgerða til þess að knýja á um lausn á
vandamálum vinnumarkaðarins.
Þorsteinn Pálsson, framkvæmdastjóri VSÍ, og Páll Sigurjónsson formaður framkvæmdastjórnar VSÍ.
á biaðamannafundinum í gær. - Ljósm.: KHstjín.
Þetta var inntak þess, sem
þeir Páll Sigurjónsson, formaður
framkvæmdastjórnar VSÍ, og Þor-
steinn Pálsson, framkvæmdastjóri
þess, sögðu á blaðamannafundi, er
þeir boðuðu í gær. Þorsteinn
Pálsson sagði að báðir þessir
kostir væru mjög alvarlegir, en
framkvæmdastjórn Vinnuveit-
endasambandsins befði í gær-
morgun tekið þá ákvörðun að
halda fast fram fyrri ákvörðun og
stefnu, að ræða ekki kauphækkun-
arkröfur við farmenn. Hins vegar
væru vinnuveitendur til viðræðu
um kerfisbreytingu á launum far-
manna og endurnýjun kjarasamn-
ings þeirra á þeim grundvelli, án
þess þó að kerfisbreytingin hefði í
för með sér kostnaðarauka fyrir
útgerðir farskipanna.
Endanleg ákvörðun um hinar
víðtæku varnaraðgerðir verður
tekin á allsherjarfundi vinnuveit-
enda, sem boðaður hefur verið
næstkomandi miðvikudag í Dom-
us Medica klukkan 14. Fundurinn
tekur ákvörðun um það, hvaða
aðgerðum eigi að beita til þess að
knýja fram skjóta lausn, en ljóst
sé að skipafélögin og mjólkurbúin
geta ekki staðið óstudd öllu lengur
í yfirstandandi kjaradeilu. Þá
ákvað framkvæmdastjórn VSI
einnig að óska eftir sameiginleg-
um fundi með Alþýðusambandi
Islands og Farmanna- og fiski-
mannasambandi íslands á mánu-
dag, þar sem VSÍ ætlar að gera
þessum aðilum grein fyrir hinni
alvarlegu stöðu, sem það stendur
frammi fyrir. Markmið VSÍ er að
kvika ekki frá stefnu sinni og á
fundinum er ætlunin að gera
þessum viðsemjendum það ljóst og
að vinnuveitendur verði að grípa
til víðtækra aðgerða. Þorsteinn
Pálsson kvað Vinnumálasamband
samvinnufélaganna hafa ákveðið
að taka þátt í og eiga aðild að
þessum fundahöldum.
Alþýðusamband Islands svaraði
þessari beiðni VSÍ með því að óska
eftir því, að fulltrúar þess hittu
fulltrúa VSÍ á fastanefndafundi
aðilanna klukkan 11 á mánudags-
morgun, áður en fulltrúar Far-
manna- og fiskimannasambands-
ins kæmu inn í málið. Féllst VSÍ á
þá ósk, en ákvað að hafa þá
sérstakan fund með FFSÍ klukkan
14 á mánudag og í framhaldi hans
sameiginlegan fund með ASÍ og
FFSÍ.
Þorsteinn Pálsson kvað Vinnu-
veitendasamband íslands líta svo
á, að ríkisstjórnin ætlaðist til þess
að þeir brygðust ekki við lausn
þess efnahagsvanda, sem að steðj-
aði. Verðlagshækkanir yrðu ekki
leyfðar á næstu mánuðum og því
væru menn nú að sigla inn í
verðtryggt þjóðfélag, þar sem
gengisfelling hefði ekki þau áhrif
sem hún hefði haft. Af þessum
ástæðum væri því ekki unnt að
fara sömu leiðir og áður. Ljóst
væri hins vegar að þessi launa-
stefna leysti ekki efnahagsvand-
ann, en hún miðaði að því að
stemma stigu við verðbólgunni.
Þeir félagar, Þorsteinn og Páll,
kynntu ástand mála í dag og
kváðu ljóst að grípa þyrfti til
ráðstafana. Þorsteinn kvað for-
sögu málsins vera þá, að hinn 3.
apríl hefði Vinnuveitendasam-
band íslands gefið út yfirlýsingu
um launastefnu VSÍ. Nokkru áður
eða hinn 28. marz höfðu yfirmenn
á farskipum lagt fram kröfur um
meira en 100% launahaekkun og í
kjölfar þess hefði VSÍ tekið af
skarið og lýst yfir því, að sam-
bandið væri ekki til viðræðu um
breytingar á kjarasamningum,
sem fælu í sér kostnaðarhækkanir
fyrir fyrirtækin og atvinnuvegina.
Þorsteinn kvað þessa stefnu vera í
samræmi við stefnu ríkisstjórnar-
innar í efnahagsmálum.
Kröfur farmanna voru flóknar
og svo var einnig um þær kröfur
vinnuveitenda um kerfisbreytingu
á kjörum farmanna. Því var ljóst
að deilan var óleysanleg, nema
með friðsamlegum hætti. En far-
menn boðuðu verkfall, sem kom til
framkvæmda 24. apríl, og til þess
að kjarasamningar við undirmenn
og yfirmenn á farskipunum færu
saman tengdu vinnuveitendur þá
með verkbanni, sem kom til fram-
kvæmda 10. maí. Mjólkurfræð-
ingadeilan skall síðan á með enn
meiri hraða, sagði Þorsteinn Páls-
son. Þeir sendu kröfur sínar 20.
apríl og boðuðu síðan verkfall 6
dögum síðar og verkfall skall á 14.
maí. VSÍ gerði ríkisstjórn grein
fyrir stöðu sinni og sendi ásamt
Vinnumálasambandi samvinnufé-
laganna ríkisstjórn erindi hinn 18.
apríl. í því var gerð grein fyrir
kröfum yfirmanna á farskipum og
áhuga vinnuveitenda á að koma
fram kerfisbreytingu í launamál-
um farmanna. Jafnframt var lögð
á það áherzla að deilan gæti kallað
á mun harkalegri aðgerðir frá
hendi VSÍ en áður hefði verið
beitt, hér væri ekki um einangr-
aða deilu að ræða, þar sem allir
kjarasamningar í landinu væru
lausir og þær launahækkanir, sem
um yrði samið, myndu þá ganga
yfir allan vinnumarkaðinn.
Þá minntust þeir félagar á spá
vinnuveitenda, sem gerði ráð fyrir
30% grunnkaupshækkun sem for-
sendu. Vísitölukerfið veitti laun-
þegum sjálfkrafa 40% hækkun á
ári og þýddi þetta kerfi með
þessum grunnkaupshækkunum, að
launahækkun ársins yrði um
119% og í maí á næsta ári yrði
verðbólgan komin í 107%. Fyrir-
sjáanlegt væri að þjóðartekjur
ykjust ekki og því myndu þessar
íaunahækkanir aðeins leiða til
aukinnar verðbólgu. Þorsteinn
nefndi, að laun 2. stýrimanns á 2ja
vakta skipi, sem nú væru 712
þúsund krónur, yrðu komin í 930
þúsund krónur í árslok og með
30% grunnkaupshækkun yrðu þau
1,4 milljónir króna í desember.
Þorsteinn Pálsson vitnaði því
næst í ályktun Verkamannasam-
bands Islands frá 10. maí síðast-
liðnum, þar sem segir, að ef svo
heldur áfram sem horfir í efna-
hagsmálunum, aukist launamis-
rétti og ný óðaverðbólguholskefla
skellur á með vaxandi atvinnu-
leysi. Þetta er rétt mat í ályktun
VMSI, sagði Þorsteinn, og hann
taldi það skyldu VSÍ að standa
vörð um láglaunin í þjóðfélaginu,
sem þyrfti að verja. Hinir betur
settu hefðu nú riðið á vaðið í
kröfum, en ljóst væri að um
innbyrðis átök væri að ræða milli
launahópa.
í gær hafði farmannaverkfall
staðið í 24 daga. Þorsteinn Pálsson
kvað stöðvun blasa við. Hann
sagði að frystigeymslur umhverfis
land allt væru að fyllast og salt-
fiskur skemmdist og rýrnaði dag
frá degi. Nauðsynlegt væri nú að
afskipa 9 til 10 þúsund smálestum
af saltfiski og brátt myndi færast
í aukana að fiskiskip sigldu með
aflann. Vinnuveitendasamband
íslands hefur haldið að sér hönd-
um undanfarnar tvær vikur til
Valdboð ráðherra!
Engir frjálsir samningar nm Deildartunguhver
Deildartunguhver, sem er tal-
inn stærsti hver í heimi, gefur af
sér 180 sekúndulítra (1/s) af 100
gráðu heitu, sjálfrennandi vatni.
Afl hversins er 45.2 MW og orka
hans 396 Gwh en það er jafngildi
59000 tonna af gasolíu árlega
miðað við húshitun og 55%
nýtingu. Auk sjálfrennslisins
felast ómetin verðmæti í varma-
orku, sem kynni að nást með
borunum á landspildu þeirri,
sem tekin skal eignarnámi.
í nýafstöðnum samningaum-
leitunum bauð Hitaveita Akra-
ness og Borgarfjarðar (HAB) í
lokatilboði sínu 12.5 milljónir
króna fyrir 150 1/s vatns og
samning til 30 ára. Lokatilboð
eiganda hversins var 18 milljón
króna fastagjald eða 15% hlut-
deild í arði, hvor upphæðin, sem
væri hærri og 20 ára samningur.
Arðhlutdeild skyldi hefjast árið
1991. Djúpstæður ágreiningur er
talinn vera milli aðiia og hefur
verið nefnt að 625 milljónir
króna beri á milli. Sú viðmiðun
er marklaus, þar eð arður HAB
rennur beint til notenda hita-
veitunnar og er þeim skattfrjáls
meðan eigandi hversins þarf að
greiða fulla skatta af sínum
hlut. Jáfnvirði 20 ára arðhluta
HAB er á fyrsta rekstrarári,
1982, um 2500 milljónir króna
fyrir hvort tveggja tilboðanna.
Miðað við lokatilboð HAB kæmu
aðeins 2.5 milljónir króna árlega
í hlat eiganda, eftir að allir
skattar hefðu verið greiddir, en
4.7 milljónir króna árlega miðað
við lokatilboð eiganda.
Fulltrúar eiganda Deildar-
tunguhvers gengu til samninga
vitandi það að eignarnámsbeiðni
HAB hafði legið í eitt ár á borði
iðnaðarráðherra. Eftir hið fyrra
af a'lls tveimur tilboðum HAB,
11.6? milljón króna ársgreiðsla
fyrir 150 1/s, kom fram að
ráðuneytið hafði sett HAB
samningsramma og lá fyrir að
HAB fengi ekki starfsleyfi ráð-
herra væri farið út fyrir þann
ramma. Sem sjá má af lokatil-
boði HAB var rámmi þessi svo
þröngur, að í raun var ekki um
samninga að ræða, heldur skyldi
eigandi hversins hlýta
verðákvörðun ráðuneytisins. Þá
var því einnig lýst yfir, að um
kaup ríkisins á hvernum væri
ekki að ræða af hálfu ráðherra.
Svo sem nú er ljóst, ætlar
ráðherra, með beitingu eignar-
námslaga, ríkissjóði í raun að
kaupa hverinn, án þess að nokkr-
ar viðræður í þá veru hafi áður
átt sér stað við eiganda.
Fari eignarnám fram, ber
ríkissjóði að inna af hendi
eignarnámsbætur og er miðað
við, að um staðgreiðslu sé að
ræða. Hins vegar yrði ríkissjóð-
ur af umtalsverðum skatttekj-
um. Væru væntanlegir skattar
fyrir næstu 20 árin greiddir
fyrirfram nú í dag, næmu þeir 69
milljónum króna vegna loka-
tilboðs HAB en 224 milljónum
króna vegna lokatilboðs eiganda.
Fé til greiðslu eignarnámsbóta
mun ríkissjóður ætla að taka af
lánsfé því sem HAB er ætlað í
lánsfjáráætlun og kann lítið að
verða eftir til framkvæmda á
vegum HAB, þegar upp er staðið.
Mat á verðmæti hversins
m.t.t. notkunar hans á vegum
HAB er mjög háð olíuverði og
byggingarkostnaði. Byggt á for-
sendum HAB og starfshóps
iðnðarráðuneytisins var mat á
sjálfrennsli hversins um 200
milljónir króna á verðlagi 1.
janúar 1979 en er í dag um 1560
milljónir. Skýrt skal tekið fram
að þetta er ekki mat fulltrúa
eiganda en bent er á að borun og
virkjun samsvarandi vatns við
Bæ í Borgarfirði kostar ekki
undir 1000 milljónum króna.
Sökum taps á væntanlegum
skattgreiðslum er ríkissjóði ekki
hagur af eignarnámi. Sökum
mikillar greiðslubyrði og missis
framkvæmdafjár er HAB ekki
hagur af eignatnámi. Enn-
fremur er það gegn vilja og
hagsmunum íbúa Reykholtsdals-
hrepps og fleiri Borgfirðinga að
hverinn verði afhentur HAB til
eignar. Hins vegar er eiganda
hversins einum hagur af eignar-
námsaðgerðinni, þar eð eignar-
námsbætur gæfu allmiklu hærri
arð en lokatilboð hans. Þrátt
fyrir það stendur eigandi
staðfastlega gegn eignarnámi og
óskar þess, að hverinn megi
haldast í eigu ættmenna hans
svo sem verið hefur í tvær aldir.
F.h. eiganda Deildartungu-
hvers,
Björn Fr. Björnsson
Þorsteinn Hclgason.