Morgunblaðið - 27.05.1979, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MAÍ1979
13
Ljósm. RAX.
Róbert Arnfinnsson, ssm leikur Þjóðrek biskup, og Jón Laxdal, sem
leikur Steinar bónda, eru parna aó fara yfir textann í fyrsta atriðinu,
sem kvikmyndaö verður, er peir hittast við Pilkristínarölkeldu. Það
verður tekið í Þýskalandi 5. júní, fyrst á íslensku, svo ó Þýzku.
— Hvers vegna Steinar féll í
minn hlut? Aðalhugsunin bak
við það hjá sjónvarpinu í Þýzka-
landi og Hádrichs leikstjóra var
að fá helstu atriðin, samtölin
milli biskups og bónda í senn á
íslenzku og þýzku útskýrir Jón.
Og úr því varð að Róbert léki
biskupinn og ég bóndann í leit að
Taóinu. Samtölin milli okkar
verða tekin fyrst á íslenzku og
alltaf strax á eftir á þýzku. Hvað
aðra snertir verður að setja
þýzkt tal við á eftir.
Jón hefur verið hér á landi að
undanförnu, m.a. æft sig í að
fara á hestbak hjá Jóni Jóhanns-
syni frá Dalsskarði, sem á að sjá
um hestamennskuna í myndinni.
En hann verður m.a. að ríða
hulduhestinum Krapa til Þing-
valla til móts við jöfur, og öðrum
hesti á lambafjall, því þá ríður
Steina Krapa. Nú um helgina
flýgur Jón til Hamborgar til að
máta bláu vaðmálsfötin, sem þar
er verið að sauma á Steinar
bónda. Síðan skreppur hann til
Zúrich til að ljúka við að setja á
svið tvo einþáttunga, sem sýna á
þar í tilefni 70 ára afmælis og 60
ára leikafmælis leikkonunnar
Grethel Mathis 31. maí. Og svo
til Norður-Þýzkalands í þrjár
siðustu æfingar og upptöku á
atriðinu við Pílkristínarölkeldu í
Danmörku. Þar með er hafin
kvikmyndun Paradísarheimtar.
Og fram verður haldið 16. eða 17.
júní í upptökusal við Ármúla í
Reykjavík.
Jón sagðist vera mjög ánægð-
ur með það, því hann hefði
undanfarin þrjú ár alltaf verið
að reyna að hafa áhrif á það í
Þýzkalandi að af kvikmyndun
Paradísarheimtar gæti orðið, að
annað verk eftir Halldór Lax-
ness yrði tekið í kvikmynda-
flokkinn Filmte Litteratur, sem
hófst með Brekkukotsannál. En
síðan hafa verið gerðar myndir
eftir verki Knuts Hamsuns,
Benony og Rósu, Ludviksbakken
eftir Hermann Bang, Svarti
Björn o. fl. En aldrei úr tveimur
verkum eftir sama höfund fyrr.
Fyrst Brekkukotsannáll tókst
svona vel, og vakti svona mikla
athygli í Þýzkalandi, segir Jón,
þá gefur það byr til að halda
áfram. Búið er að sýna kvik-
myndina þrisvar sinnum í sjón-
varpi í Þýzkalandi og austur-
ríska sjónvarpið kaus að frum-
sýna einmitt þessa mynd daginn
sem Jónas forseti þeirra var
jarðsettur, sem okkur þótti mik-
ill heiður. Norðurþýzka stjón-
varpið NDR hefur sjaldan fengið
jafn mikil tilskrif og blaðadómar
voru alfarið lofsamlegir. En
tímarnir hafa breyst. Þjóðverjar
hafa ekki farið varhluta af
kreppu og niðurskurði til sparn-
aðar fremur en aðrir. Og þar er
fólk, sem segir sem svo: Til hvers
eigum við að vera að fara með fé
í fjarlægt land til að taka mynd
með útlendum leikurum á þeirra
máli. Af hverju gera þeir það
ekki sjálfir? Og við eyðum okkar
fé í okkar menn. Þetta er þröng-
sýni, en það er bitist um fjár-
veitingarnar. Hvað reið bagga-
muninn? Ég býst við að ráðið
hafi úrslitum, að með þessu er
hægt að halda áfram svo góðri
samvinnu við Norðurlöndin —
öll Norðurlönd. Þau geta sam-
einast um nafn Halldórs Lax-
ness og.áhugann á verkum hans.
Jón hefur sjálfur geysilegan
áhuga á verkum Halldórs. —
Það hefur verið stór hluti af
tnínu lífi undanfarin ár, segir
hann. Hann hefur þýtt á þýzku 4
bækur hans, byrjað á Skálda-
tíma eða Zeit zu Schreiben, sem
kom út í Múnchen. Þá vildi
útgefandi í Sviss gefa út allar
bækur Halldórs og hann fór
fram á það við Jón, að hann
þýddi æskuminningabækur
hans. Þá þýddi hann I túninu
heima eða Áuf der Hausewiese,
sem kom út fyrir nokkrum vik-
um. Og nú var hann að skila
handritinu af Sjömeistarasög-
unni, Sie Siebenmeisterge-
schichte, sem kemur út í sumar-
lok, þannig að nú kemur í fyrsta
skipti út bók eftir Halldór Lax-
Ein
títil
vísa
„Víða lÍKKja vojíamót, það
má nú scgja, og kondu
mcr ætíð blcssaður jjróði
vinur.“ Steinar bóndi er
kominn til Pílkristínaröl-
kcldu í Danmörku til að
bcrgja aí drykk scm íræg-
astur er og ágætastur í
Danmörku. Rekst þar á
Þjóðrek biskup, sem spyr:
„Ilvur ert þú nú aftur
landi minn?“ „Ég heiti
Steinar og er Steinsson
frá Illíðum undir Steina-
hlíðum, jamm það held ég.
Við hittumst fyrsta sinni á
Þingvöllum við Öxará
þegar kóngurinn kom.
Næst hittumst við undir
messu í Flóanum.“
Þarna hittast lykilper-
sónurnar í Paradísar-
heimt og það verður fyrsti
kaflinn. sem byrjað verð-
ur að kvikmynda 5. júní
úti í Þýzkalandi. Jón Lax-
dal. sem verður þar Stein-
ar bóndi, hefur verið hér á
landi og var á förum er
Mbl. náði tali af honum.
En hann og Róbert Arn-
finnsson sem leikur Þjóð-
rek biskup, voru þann
sama dag að æfa þetta
atriði. er ljósmyndari Mbl.
kom til að taka mynd með
viðtalinu.
ness í þýzkri þýðingu jafn-
snemma og á Norðurlandamáli.
Og Jón er búinn að þýða Ungur
ég var, Einst war ich Jung.
Bækurnar hafa fengið ákaf-
lega góða dóma í blöðum í
Þýzkalandi, Austurríki og Sviss
og Jón var með nokkrar úrklipp-
ur, sem sýndu það. Þar kom
fram að þýðingin hefur líka
fengið mjög góða dóma. — Ég er
mjög stoltur af þessum ummæl-
um, sem glöddu mig feikilega af
því hvar þau birtust, rétt eins og
ég hefði fengið Óskarinn segir
hann og réttir mér Neue Zúrcher
Zeitung, þar sem á listasíðunni
er löng grein um bókina. Þar
stendur m.a. eitthvað á þessa
leið:
„Texti sá er Jón Laxdal hefur
þýtt á þýzku er hrein og bein
stórheppni. Myndræna og rytmi
þýzkunnar eru þannig í þessari
bók, að maður getur varla borið
hann saman við fyrri þýðingar á
bókum Laxness. Jafnvel í ljós-
broti hins erlenda máls kemur
hér greinilega fram það traust
sem íslenski höfundurinn hefur
á tungu sinni, sem er svo feikirík
af bókmenntalegri hefð.“ Þetta
gladdi hjarta mitt og ég tvíefld-
ist við það, segir Jón.
Er hann þá alveg kominn yfir í
þýðingar? — Ja, ég hefi varla
tíma til að leika, svarar hann að
bragði. Ég er samt enn á móður-
skipi mínu, Schauspiel-
hause-leikhúsinu í Zúrich, en
þeir hafa leyft mér að fara í
margra rhanaða launalaus leyfi
til að vinna að þýðingum og
kynningum á bókunum. Ég hefi
verið að lesa úr eigin þýðingu á
Skáldatíma, Sjömeistarasögu,
Úngur eg var og Túninu heima í
klúbbum, skólum og háskolum.
Ekki hefi ég þó lagt leiklistina á
hilluna. Ég var t.d. nýlega að
leika hjá vini mínum Gramauge
í Singen, þar sem Aufsicht eftir
Jean Gene var sýnt í þessu
sérstaklega fallega litla leikhúsi,
sem þar hefur verið byggt úr
gömlu fjósi. Við lékum þar í ekta
ljónabúri, sem fengið var að láni
hjá ljónatemjara.
Viðtal við
Jón Laxdal
Að vingast
við
Steinar bónda
En snúum okkur aftur að vini
okkar Steinari bónda, og við-
horfi Jóns til hans. — Þetta er
ekki leikrænn maður og ekki
sérlega spennandi fyrir leikara,
svarar Jón að bragði. Það eru
ekki íhonum leikræn tilþrif, en
hann er mjög hrífandi. Töfrar
þessa manns liggja í því hve
hæglátur hann er og traustur,
undrandi og forvitinn í senn. Ég
hugsa að ef ég næ góðum sáttum
við hann, þá verði það á þessu
kyrrlæti hans — eða jafnvel
bjarnarhlýju hans.
— Það býr í þessum manni
eitthvað í líkingu við það sem
Halldór lýsir í Skáldatíma, er
hann talar um Óðinshanann.
Fuglinn er svo lítillátur og hæ-
verskur, allt af að hneigja sig.
Margir munu spyrja hvort mað-
urinn þurfi að fara svona langt
til að heimta sína Paradís og
vera með hana inni í sér.
— Ég held kannski að helstu
leiðbeininguna geti ég fundið í
lítilli vísu, sem Steinar gerir
fyrir Steinu, til að kenna henni
að Ijúka upp kistlinum góða.
Fyrst skal sjötöpp ekið út.
ellefu sjást þá bretfða á leik;
fitlaðu svo við fjðrða bút.
fara munu nfu á kreik.
En lokavfsan er svona:
Fjórtán iykia fókk ók þór
að finna kuII með leyndum sann.
Enn er þó Keymdur einn hjá mór.
aldrei mun ók íá þér hann.
Þarna á maðurinn einn lykil,
sem hann getur aldrei látið frá
sér. Ég er að vona að þetta ijóð og
eldgamla stemman, sem það á við,
geti orðið mitt leiðarljós til að
vingast við Steinar undir Steina-
hlíðum, segir Jón og sönglar
stemmuna.
— Stærsta hjálpin við að finna
leiðina til þessa manns eru auðvit-
að leikstjórinn Rolf Hádrich og
Halldór Laxness, heldur Jón
áfram.
Ég er að vona að Halldór verði
eitthvað með okkur. Og Rolf hefur
sýnt í Brekkukotsannál hve næm-
ar taugar hann hefur til verka
Laxness, sem hann er ákaflega
hrifinn af. Þá kemur mér í hug,
hvort það sé ekki skrýtið að engin
af þessum 50 kvikmyndum, sem
hann hefur gert og fengið fyrir lof
og ýmis verðlaun skuli hafa verið
sýndar hér. Ég hefði haldið að
eftir viðkynninguna af Brekku-
kotsannál vildu menn sjá eitthvað
meira eftir hann.
En við getum ekki slitið okkur
frá Steinari bónda, sem sýnilega
hefur sest að í leikaranum, sem á
að túlka hann. Og við ljúkum
viðtalinu á ummælum hans um
þann góða mann:
— Svona menn eru til, segir
Jón. Það er þessi kraftur í
áreynsluleysinu. Hæverska en
engin hræðsla eða lítilmennska.
Hann stendur fyrir sínu hvar sem
er. Það er líka mikið af Halldóri
sjálfum í Steinari. Steinar er
mikill smiður, listamaður á tré og
grjót. Hinn vandaður smiður á orð
og texta. Þannig speglast veruleik-
inn í táknmynd hjá góðskáldinu.
- E.Pá.
JPtr0mmi>M»ii$>
NÝTT SÍMANÚMER Á AFGREIÐSLU