Morgunblaðið - 29.07.1979, Blaðsíða 33

33
sakir slíks einstaklingsframtaks, fyrir
það að menn gerðu meira en allur
almenningur eða umbjóðendur þeirra
gátu vænzt. Ég er þess fullviss m.a.
vegna þessa að það verði að koma með
inn í þessa mynd, að lágmarksverð fáist
fyrir útfluttar landbúnaðarafurðir, t.d.
að aldrei verði bætt meira en helmingur
af framleiðsluverðmæti útfluttra land-
búnaðarafurða. Það styður einnig slíka
reglu að aðkeypt aðföng nema 40% af
framleiðslukostnaði og lágmark er að fá
þau endurgreidd við útflutning.
Þá er nauðsynlegt aukið aðhald að
vinnslu, dreifingu, geymslu og vaxta-
kostnaði búvara. Af útflutningsábyrgð
yfirstandandi árs t.d. eru greiddar vegna
sauðfjárafurða 800 millj. kr. vegna
geymslu og vaxtakostnaðar. Þetta er há
upphæð. Ég hef að vísu ekki haft aðstöðu
til að kynna mér hvernig á slíkri upphæð
stendur og hvað í henni felst, en ég tel að
það sé veruleg ástæða til þess að kanna
slík mál til hlítar.
Ég þarf ekki að segja viðstöddum hvað
sláturkostnaðurinn er orðinn hár. En
mér sýnist að hann sé yfir 300 kr. á kíló
dilkakjöts. Ég held að til viðbótar komi
um 1000 kr. fyrir gæruna í sláturkostnað.
Ef þetta jafnast niður á kíló dilkakjöts
þá er sláturkostnaðurinn vissulega orð-
inn áhyggjuefni. Eitthvað verða menn að
borga fyrir ný, stór og góð sláturhús, en
spurningin er, hvort nægilegt aðhald
hefur verið að þessum kostnaði. Auðvit-
að eru það bændur og neytendur sem
borga þennan kostnað að lokum.
Við getum líka spurt um aðra fjárfest-
ingu í vinnslustöðvum, eins og t.d.
varðandi mjólkurbú norður í Eyjafirði
svo dæmi sé nefnt. Ég vil ekki vera með
neina sleggjudóma í þessum efnum, en
allt eru þetta íhugunarefni, sem á að
vera unnt að ræða rólega, æsingalaust og
með það fyrir augum að hagsmunir
bænda og neytenda séu sameiginlega
tryggðir. Því verður áreiðanlega svarað,
að bændur eigi sölusamtökin og afurða-
sölufélögin og hafi aðstöðu á þeim
vettvangi til þess að fylgjast með málum.
En sannleikurinn er bara sá, að það er
ákaflega erfitt á fundum að gagnrýna
eitt og annað í meðferð mála, eins og ég
gat um áðan í sambandi við sölumennsku
á erlendum vettvangi, þá getur allt verið
slétt og fellt á pappírnum og undir niðri,
ég er ekki að gefa eitt eða neitt í skyn, en
það skortir eingöngu þann samanburð,
það aðhald og að vissu marki þá sam-
keppni, sem gerir það að verkum að
menn leggi sig fram og geri meira heldur
en skyldan býður á hverjum tíma.
Nú er ég orðinn all langorður, en mig
langar þó að fjalla um það, hvernig unnt
er að skapa aðhald að framleiðslu hvers
bónda fyrir sig. Það eru vissulega ekki
geðfelldar aðgerðir, sem felast í kvóta-
kerfi, takmörkun á framleiðslu og verð-
mætasköpun. Réttlæting slíks er ein-
göngu fólgin í því, að það er ekki til
markaður fyrir afurðirnar eða í það
minnsta ekki viðunandi endurgjald og
því er ekki um verðmætasköpun að ræða.
Yfirvöld geta ekki
ákveðið hvaða bústærð
sé hagkvæmust
Ég hallast ef til vill að því, að almennt
jöfnunargjald sé ekki með öllu útilokað.
Þá eru stjórnvöld ekki að gera upp á
milli bústærðar. Ég held ekki að yfirvöld
geti ákveðið hvaða bústærð sé hagkvæm-
ust, eða verði hagkvæmust þegar til
lengdar lætur. Það væri kannski hægt að
færa rök að því með búreikningum, að nú
sem stendur sé þessi bústærð hagkvæm-
ust, en það getur farið eftir landshlutum,
mönnum og ýmsum öðrum aðstæðum og
getur breytzt frá einum tíma til annars.
Almennt gjald, þar sem jafnt yrði dregið
af hverri framleiðslueiningu gæti að vísu
verið framkvæmt með þeirri breytingu
að lægri frádráttur væri á lögbýlum og
aftur á móti hærri frádráttur á tóm-
stundaframleiðslu eða framleiðslu til-
raunabúa ríkisins svo dæmi séu nefnd.
Síðar nefndi búskapurinn vegur hins
vegar ákaflega lítið í heildinni.
Við getum líka hugsað okkur, að fullt
verð verði greitt fyrir framleiðslu allt að
400—500 hundruð ærgilda bús, en minna
og alit niður í útflutningsverð fyrir þá
framleiðslu sem umfram er. Þetta gæti
falist í almennu verðjöfnunargjaldi við
innlegg búvara en endurgreiðslu með
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JÚLÍ1979
sömu upphæð á meðalbú og stærri og
hlutfallslegri skerðingu á minni bú eftir
framleiðslumagni.
Það er ekki sízt ástæða til að fara eftir
tillögum Eyjólfs Konráðs Jónssonar og
nýta útflutningsbætur og niðurgreiðslur
með beinum greiðslum til bænda með
sama hætti og sleppa þannig að vissu
marki millifærslum, sem felast í álagn-
ingu verðjöfnunargjaldsins að öllu eða
nokkru leyti.
Verðákvörðun
búvara bændum
í sjálfsvald sett?
Þá er tilefni til að velta því fyrir sér
hvort ekki sé hægt að koma því svo fyrir
að bændum væri verðákvörðun búvara í
sjálfsvald sett.
í því fælist að þeir vissu fyrirfram hve
útflutningsbæturnar og niðurgreiðslur
næmu hárri upphæð og vissu hvað þeir
hefðu í heild úr að spila. Þá væri
aðhaldið, að það sem ekki seldist innan-
lands yrði selt mun lægra verði erlendis.
Bændur leggðu þá áherzlu á að selja sem
mest innanlands og þyrftu að stilla verði
afurðanna í hóf.
Ég hef miklar efasemdir varðandi það
fyrirkomulag að taka upp beina samn-
inga milli ríkis og bænda um verðlagn-
ingu búvöru þótt óhjákvæmilegt sé að
ýmis önnur atvinnutækifæri en atvinnu-
tækifæri bóndans og í strjálbýlinu.
Margir í þéttbýli byggja m.a. atvinnu
sína á landbúnaðarframleiðslu. En í
þeim efnum skulum við þó vera raunsæ,
og gera okkur grein fyrir að t.d. í
ullarvöruframleiðslunni er'ullarverðið til
íslensku verksmiðjanna greitt niður um
helming og það er rökstutt með því að þá
sé verðið sambærilegt heimsmarkaðs-
verði. Ég held sem sagt að ég fari ekki
rangt með, að bændur fái helmingi
hærra verð fyrir ullina en ullarverk-
smiðjurnar borga, og þessi mismunur er
greiddur af niðurgreiðslufé. Dæmi eru
um það, að gærur hafa einnig þurft
uppbóta við. Þannig verðum við að leggja
áherzlu á aukna hagkvæmni í iðnaði og í
landbúnaði sem og raunar alls staðar í
atvinnu- og efnahagsstarfsemi lands-
manna, og því fremur að oft verða
afurðir okkar að keppa við niðurgreiddar
afurðir útlendra keppinauta. Sakir fá-
mennis og fábrotinna atvinnuvega getum
við ekki staðið undir niðurgreiðslum eins
og aðrir. Því fremur verðum við að duga í
því sem við tökum okkur fyrir hendur og
velja þar rétta kosti.
Ég vil taka fram og ítreka ályktun
Landsfundar Sjálfstæðisflokksins, að við
Sjálfstæðismenn höfum trú á landbúnaði
sem einum höfuðatvinnuvegi þjóðarinn-
ar og landbúnaður á að njóta stuðnings á
við aðra atvinnuvegi. Það er ekki eins-
Lofa upp í ermina á sér og standa svo
einn góðan veðurdag og geta ekki efnt
loforð sín. Ég nefni stjórnmálabaráttuna
á s.l. vori, og stjórnarmyndunina á s.l.
hausti, sem dæmi.
Núverandi rikisstjórn byggðist á
þremur meginstoðum — og raunar er
ekki rétt að nefna stoðir í því sambandi,
réttara væri að segja að ríkisstjórnin
sæti á þrífæti.
Einn þrífótanna fólst í því, að lofað
var auknum niðurgreiðslum, þær áttu að
lækna öll mein, eins og kunnugt er,
lækka framfærslukostnaðinn og auka
sölu landbúnaðarafurða. Þegar í desem-
ber á s.l. ári þegar ríkisstjórnin samdi
fjárlögin, skorti þrjá milljarða til þess að
standa við niðurgreiðslustigið sem þá var
ákveðið og nam 21 milljarði á einu ári.
En auknar niðurgreiðslur eru ekki til
hagsbóta fyrir bændur, þegar sveiflurn-
ar eru slíkar sem þarna var um að ræða
og þær nema langtum hærri upphæð
heldur en dreifingarkostnaður landbún-
aðarafurðanna. Enda er það svo, að þær
hefna sín með því að hækkanir á
grundvallarverði landbúnaðarafurða slá
langt um sterkara út í útsöluverðinu og
síðan í framfærsluvísitölunni eftir að
niðurgreiðslurnar eru orðnar svo háar.
Slíkar verðhækkanir valda sölutregðu og
menn í þéttbýlinu tala um að bændur fái
of mikið fyrir sínar vörur og fá þó
bændur ekki nema hluta af því sem um
er að ræða. Nú hefur ríkisstjórnin
Ljósm. Mbl. Kristján.
Hluti fundarmanna á fundinum um landbúnaðarmál, sem haldinn var á Borg í Grímsnesi sl. þriðjudag.
þessir aðilar fjalli sérstaklega um
verðábyrgð og niðurgreiðslur. Ég held að
annað tveggja muni eiga sér stað. Annað
hvort verða bændur leiguliðar og laun-
þegar ríkisins og á valdi ríkisvaldsins, en
bændur eru sjálfstæðir atvinnurekendur,
að mínu áliti, eða bændur hafa ríkisvald-
ið alfarið á sínum snærum á kostnað
neytenda og hvorttveggja er slæmt að
mínu mati. Ekki er þó víst, að mikil
breyting verði á, þar sem í þeim laga-
breytingum, sem gera ráð fyrir beinum
samningum við ríkisvaldið, er það tekið
fram, að fulltrúar ríkisins skulu valdir
með neytendasjónarmið í huga.
En aðal ávinningurinn yrði sem sagt
hvort unnt yrði að finna leið til þess að
bændur hefðu sjálfir verðákvörðun með
höndum en um leið sterkt aðhald mark-
aðarins, þannig að þeir gætu ekki mis-
notað verðlagningarrétt sinn.
Ég skal ekki dæma um kjarnfóðurs-
gjaldið, ég held að eins og lög gera nú ráð
fyrir því muni það ekki ná tilgangi sínum
og ef til vill verður það ekki sett á í bráð
vegna íhlutunar æðri máttarvalda, sem
sjá nægilega fyrir samdrætti mjólkur-
framleiðslu. En við skulum ekki láta
tímabundinn samdrátt koma í veg fyrir
að við höfum þau stjórntæki við hendina,
sem á þarf að halda, þegar framleiðslan
vex á ný.
Getum ekki staðið
undir niðurgreiðslum
eins og aðrir
sakir fámennis og
fábrotinna atvinnuvega
Vissulega getur samdráttur í landbún-
aðarframleiðslunni haft slæm áhrif á
dæmi að atvinnuvegir á íslandi njóti
stuðnings. En það er líka ekkert eins-
dæmi að atvinnuvegir verði að taka við
ákveðnum sveiflum í árferði og ytri
aðstæðum þótt okkur þyki nóg um það
tryggingakerfi sem ríkir víða og m.a. í
sjávarútveginum að því leyti sem það
lýsir sér í gengissigi til þess að tryggja
rekstrarafkomu hans. Rétt er að benda á
að takmarkanir í fiskveiðum hafa áhrif á
tekjur sjómanna, eins og takmarkanir í
framleiðslu landbúnaðarvara hljóta að
hafa áhrif á afkomu bænda. Og eins og
við viljum gæta fiskimiðanna og vernda
fiskstofnana þá viljum við vernda landið
okkar, forðast ofbeit, gæta hvors tveggja,
fiskimiðanna umhverfis landið og gróð-
ursins á landinu sjálfu, lífbeltanna
tveggja, eins og komizt hefur verið að
orði.
Ég er sannfærður um það, að allir
einstaklingar, samtök og atvinnugreinar
þurfa að hafa aðhald og finna að þeir
beri ábyrgð til þess að sýna það besta
sem í þeim býr. Við verðum um leið að
leitast við að skapa hin almennu skilyrði
í þjóðfélaginu til þess að unnt sé að
ætlast til þess að atvinnuvegirnir standi
undir sér og að þeir sem þá stunda hafi
viðunandi viðurværi.
Ríkisstjórn á þrífæti —
tveir fætur
þegar brotnir
Ég hóf mál mitt, góðir hlustendur, á
því að geta um þá stjórnmálamenn sem
tala alltaf eins og hlustendur vilja heyra.
sprungið á niðurgreiðsluleiðinni. Sá
þrífótanna er brotinn.
Annar fótur ráðherrastólsins var
herópið „hækkað kaup“, „samningarnir í
gildi", sem fyrst átti svo að heita, en var
jafnað út með þessum auknu niður-
greiðslum og síðan með því að átta
vísitölustig voru aftekin í desember og
síðan nær reglubundið við hvern útreikn-
ing vísitölu. Þannig var loforðið um
„samningana í gildi“ svikið. Annar
fóturinn er þannig einnig brotinn.
Þriðji fóturinn, sem eftir er felst í
hinum auknu skattaálögum, sem lagðar
voru á landsmenn, og landsmenn kenna á
m.a. þessa dagana og draga mun úr
framtaksvilja einstaklinganna í landinu,
afkomu fyrirtækjanna og möguleika
þeirra til þess að festa fjármagn í
tækjum til þess að auka framleiðslu og
framleiðni í þjóðfélaginu og skapa betri
lífsskilyrði í landinu. Þrífótur stendur
ekki á einum fæti. Ráðherrastólarnir,
ríkisstjórnin er í raun fallin, enn auknar
skattaálögur munu ekki verða henni til
bjargar.
En þótt svo sé komið fyrir núverandi
ríkisstjórn sem ég stuttlega hef gert
grein fyrir og einmitt vegna þess að
þjóðarnauðsyn krefst að hún víki, skul-
um við bindast samtökum um það, að
ræða ekki vandamálin með þeim hætti
að um sé að ræða hagsmunaárekstra
milli strjálbýlis og þéttbýlis, milli land-
búnaðar og annarra atvinnuvega, sem
ekki sé hægt að leysa. Við skuluni ekki
ýfa slíka hagsmunaárekstra ef og þegar
þeir eru fyrir hendi, heldur jafna þá. Það
er hlutverk okkar sjálfstæðismanna og
þess vegna vonast ég til þess að bændur
og Sjálfstæðisflokkurinn eigi ávallt
samleið.