Morgunblaðið - 14.12.1979, Qupperneq 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. DESEMBER 1979
Dag skal
að kveldi
lofa
Nú eru kosningar afstaðnar. Sig-
urvegarar kosninganna eru fram-
sóknarmenn. Sjálfstæðisflokkurinn
bætti það litlu fylgi við sig, að ekki
er unnt að tala um neinn sigur fyrir
hann. A-flokkarnir töpuðu verulegu
fylgi-
Foringjar flokkanna hafa nú kom-
ið fram í sjónvarpi og útvarpi og
túlkað niðurstöður kosninganna.
Mér eru sérstaklega minnisstæð orð
Steingríms Hermannssonar, og mun
ég gera þau að umtalsefni í þessari
grein. Steingrímur sagði m.a.: „Kjós-
endur hafa metið stefnu okkar og
málflutning". Formaður Framsókn-
arflokksins var að gefa skýringu á
kosningasigrinum. I „Tímanum“ 5.
desember segir formaðurinn enn-
fremur: „Einnig er ég ákaflega
ánægður með, að við vinnum þennan
sigur á málefnalegum grundvelli en
ekki með hasar eða æsingaskrifum
og málflutningi“. — Þessar yfirlýs-
ingar formannsins eru það fjar-
stæðukenndar, að ég get ómögulega
látið hjá líða að gera nokkrar
athugasemdir.
Ósanngjarn mál-
flutningur og
stundum ósannur
Þórarinn Þórarinsson tyggur upp
hvað eftir annað ýkjur og hálfsann-
leik um viðreisnartímabilið 1959—
1971. í leiðara „Tímans" 8.11. sl.
segir Þ.Þ. t.d.: „Vill þjóðin fá aftur
kreppuástandið, sem var hér á árun-
um 1967—1971, þegar þessir flokkar
fóru saman með stjórn?" (þ.e. Sjálf-
stæðisflokkur og Alþýðuflokkur).
Síðan telur Þ.Þ. upp vonda hluti eins
og verðbólgu, verkföll og landflótta
þetta tímabil. Þá segir hann einnig:
„Þannig var stjórnarfarið 1967—
1971. Þannig myndi það verða, ef
þessir flokkar fengju aftur völd, og
þó að öllum líkindum verra, því að
markaðsstefnan, sem þeir boða nú,
er enn meiri íhaldsstefna en sú, sem
þeir fylgdu þá.“ Og aftur og aftur
veltir Þ.Þ. sér upp úr þessu sama.
(11.11. 15.11. og reyndar oft áður).
Síðan endurtaka þetta framsóknar-
forkólfar hver á eftir öðrum. —
Þetta er eitt það ósanngjarnasta,
sem samvizkulausir stjórnmála-
menn hafa sagt á Islandi. Enginn
þeirra framsóknarmanna minntist á
það einu orði, að útflutningstekjur
Islendinga minnkuðu frá 1967 um
nálægt þriðjung á tveimur árum,
vegna hruns síldarstofnsins, Biafra-
stríðsins (lokun skreiðarmarkaða)
og verðfalls á frystum fiskafurðum.
Viðreisnartímabilið einkenndist af
lítilli verðbólgu, afnámi hafta og
stöðugri lífskjarasókn allt fram til
1967, þegar ósköpin dundu yfir þ.e.
mesta efnahagsáfall, sem landið
hefur orðið fyrir. Þegar viðreisnar-
stjórnin fór frá völdum 1971, voru
vandamálin að mestu yfirstigin, og
margir sjóðir landsmanna voru þá
digrir. — Aðalatriði málsins verða
svo lítil í augum framsóknarmanna,
að þeir bara sleppa þeim. Var það
sannleikurinn, sem kjósendur kunnu
að meta í málflutningi ykkar
framsóknarmanna, Steingrímur
Hermannsson?
Og ekki var Jón Sigurðsson betri
og reyndar mun verri en Þ.Þ. J.S.
segir í leiðara „Tímans" 14.11. sl.
„Önnur furðuleg uppákoma í þessari
kosningabaráttu er sú yfirlýsing
forystumanna Sjálfstæðisflokksins,
að þeir ætli að hefja leifturstríð
gegn lífskjörum og hag almennings í
landinu." — Menn geta að sjálfsögðu
deilt um það, hversu gagnleg „leift-
ursókn" sjálfstæðismanna hefði ver-
ið til að hemja verðbólguna, en
ofangreint orðalag skipar J.S. á bekk
með verstu skriffinnum Þjóðviljans,
og er þá mikið sagt. J.S. segir
ennfremur: „Með einu pennastriki
hyggjast þeir (þ.e. sjálfstæðismenn)
t.d. rýra almennar tekjur heimil-
anna um tæpan tíunda hluta með því
að skera niður niðurgreiðslur bóta-
laust."
— Þetta er ekkert nema þvætt-
ingur. Ætlunin var að hækka tekju-
tryggingu á móti. Auk þess var
stefna Sjálfstæðisflokksins sú, að
kjarasamningar yrðu frjálsir. Þá
yrðu stéttarfélögin að meta það
hvert um sig, hversu þungt þau vega
hækkun á vissum landbúnaðarafurð-
um. Ofan á alit saman gleymir J.S.
að minnast á, að niðurgreiðslur
kosta ríkissjóð um 23 milljarða á ári,
en það þýðir skattheimta upp á 100
þúsund kr. á mann á ári! Svo til að
kóróna allt saman reiknar J.S. með
því, að dilkakjöt og mjólkurafurðir
séu jafn þungar í núverandi neyzlu-
mynstri og framfærsluvísitalan frá
1964/65 segir til um. — Menn geta
verið á móti þessari ráðstöfun, en
lygi, útúrsnúningar og ýkjur eru
ekki veganesti, sem heilbrigð stjórn
nærist á. Jón Sigurðsson gerir þetta
allt af ásettu ráði. Málflutningur
hans alla kosningabaráttuna var
með þessum ósköpum, og kemst ég
ekki yfir að tíunda nema fáein dæmi
að sinni. — Jón Sigurðsson segir
einnig: „Þeir ætla ekki að koma á
skynsamlegu verðbótakerfi launa,
heldur taka vísitöluna einhliða og án
samráða úr sambandi."
í stefnu Sjálfstæðisflokksins er
gert ráð fyrir, að kjarasamningar
verði frjálsir og gerðir á ábyrgð
iaunþega og vinnuveitenda. Það er
eins og J.S. geti ekki sagt satt. — Og
aldeilis var ég gáttaður, þegar ég sá
J.S. hafa eftirfarandi eftir Jónasi
Haralz. (leiðari Tímans 30.11. sl.).
„Það getur ekki verið takmark okkar
í atvinnumálum, að allir menn geti
hvenær sem er fengið atvinnu af
einhverju tagi.“ Síðan segir J.S.:
„Hann (þ.e. J.H.) lætur að því liggja,
að atvinnuleysi í bráð geti orðið
undirstaða atvinnu í lengd." Þar með
telur J.S. Jónas Haralz styðja kenn-
ingu framsóknarmanna um atvinnu-
leysi, ef stefna Sjálfstæðisflokksins
komi í framkvæmd. — Þetta er
hreint svínarí og útúrsnúningur á
góðri grein Jónasar Haralz í Mbl.
28.11. Næstu setningar Jónasar aft-
an við þá setningu, sem J.S. sleit úr
samhengi voru þessar: „Takmarkið
hlýtur að vera, að um lengri tíma séð
geti allir, sem þess óska, fengið
atvinnu við arðbær störf, sem skila
lífskjörum, sem fólk sækist eftir.
Þetta getur ekki gerzt, haldi sú
verðbólga áfram, sem hér hefur
verið." Kjarni þessa máls er auðvit-
að sá, að störf verða að vera arðbær
í samræmi við kröfur um lífskjör.
Hér er ekki verið að ýja að neinu
atvinnuleysi.
Ég get vel skilið Jónas Haralz að
vilja ekki vera að elta ólar við J.S.
Bjarni Einarsson, stórpólitíkus
hjá Framkvæmdastofnun ríkisins,
vildi hafa reiknað út, að niðurskurð-
artillögur Sjálfstæðisflokksins á
ríkisútgjöldum þýddu niðurskurð
launatekna þriggja þúsund vinnandi
manna í landinu. Jón Sigurðsson,
ritstjóri talaði síðan strax um at-
vinnuleysi þrjú þúsund manna, og
aðrir spámenn flokksins löptu það
hver upp eftir öðrum. Gefið var í
skyn, að þessar tölur kæmu frá
Framkvæmdastofnun til að gefa
þeim meiri þunga. Það er augljóst,
að með þessu er Bjarni að berjast
fyrir atvinnu sinni hjá Fram-
kvæmdastofnun.
Jónas
Bjarnason:
Ef einhver snefill hefði verið af
sanngirni hjá þessum kumpánum,
hefðu þeir látið þess getið, að
niðurskurður á ríkisútgjöldum skv.
tillögum Sjálfstæðisflokksins er
fyrst og fremst tilfærsluaðgerð fjár-
magns og vinnuafls frá ríkinu til
atvinnuveganna og minnkar að
sjálfsögðu ekki atvinnu heldur færir
atvinnu til. Bjarni Einarsson hefði
þá e.t.v. orðið að leita sér að atvinnu
hjá einhverju framleiðslufyrirtæki,
og hefði hann gott af því. Jónas
Haralz hafði svarað þessu neðan-
máls við grein sína áðurnefnda í
Mbl. 28.11, en framsóknarsnillingar
fara létt með slíkt.
Óteljandi atriði af sama toga má
tína til. Verða nokkur í viðbót látin
nægja að sinni. Þar er í fyrstu
sjálfur höfuðpaurinn á ferð,
Steingrímur Hermannsson. Það má
segja, að jörð hafi skolfið, þegar
meistarinn mikli opinberaði skoðun
sína á stefnu Sjálfstæðisflokksins.
Steingrímur segir: „Þegar ég sá
þetta slagorð þeirra fyrst, þurfti ég
að lesa nokkuð oft til þess að trúa
því, að þeir opinberuðu svo þennan
uppvakning sinn, ómengaða íhalds-
stefnu, sem hefur verið reynd og olli
heimskreppunni 1929. Hún var
reynd á Italíu og olli 20% atvinnu-
leysi og hefur verið reynd í ísrael og
olli þar 90% verðbólgu á einu ári.“
Þetta er ekki efnileg byrjun fyrir
stjórnmálaforingja. Hvernig var það
Steingrímur, olli ekki stefnan stóru-
bólu líka og verðbólgu hjá herfor-
ingjastjórnum í Chile á sjöunda
áratugnum? Svona þvættingur kein-
ur til með að hefna sín! Vitanlega
voru vandamál heimskreppunnar af
öðrum ástæðum. Þetta er svipað og
að ásaka Framsóknarflokkinn fyrir
samskonar stefnu og Pol Pot rak í
Kampútseu. Steingrími væri nær að
reyna að halda sig við vandamál
heimalandsins og reyna ekki að
„hrókera útaf skákborðinu". Það
skín í gegn, að Steingrímur hefur
ekki hugmynd, hvað hann er að tala
um. Um skýringar á 100% (ekki
90%) verðbólgu í ísrael 1979 getur
Steingrímur m.a. lesið í Der Spiegel
nr. 25 1979, en þar er að finna stutta
yfirlitsgrein, sem hæfir óprúttnum
stjórnmálamönnum á harðahlaup-
um. Vandamálin í ísrael stafa fyrst
og fremst af stöðugu stríðsástandi,
og aukin verðbólga 1978 og 1979
stafar ekki af stefnu eins og þeirri,
sem Sjálfstæðisflokkurinn boðaði
heldur hinu gagnstæða, þ.e. gífur-
legri skuldasöfnun erlendis og óseðj-
andi ríkisbákni. „Við erum að veð-
setja framtíð okkar,“ sagði social-
demokratinn Gad Jakobi. Auk þess
hefur landnámsstefnan í Negev leitt
til gífurlegs byggingakapphlaups, en
200 ný byggingafyrirtæki hafa
sprottið upp bara þess vegna. Viður-
kennt er, að landnámskapphlaupið
er stærsti verðbólguvaldurinn. Það
væri miklu nær fyrir Steingrím að
líkja framkvæmd efnahagsmála í
ísrael við stefnu eða stefnuleysi
Framsóknarflokksins. — Vandamál-
in í Ítalíu eru mun flóknari, en
atvinnuleysi hefur herjað á Ítalíu í
mörg herrans ár og það af ástæðum,
sem Steingrímur hefur ekkert inn-
grip í. — Steingrímur minnist ein-
hvers staðar á Bretland einnig í
sama tilgangi og verðbólguna þar
eins og ýmsir aðrir framsóknar-
menn. Guðmundur G. Þórarinsson
blaðraði t.d. illa af sér um frú
Thatcher á fundi með viðskipta-
fræðinemum í Háskóla íslands 19.11.
á þann hátt, sem þeim framsóknar-
mönnum er lagið. Þeim herrum til
upplýsingar má segja það, að vanda-
málin í Bretlandi eiga sér margar
rætur, og léleg fjármálastjórn Ho-
wes skrifast á annan reikning en
stefnu frjálshyggjumanna. Peninga-
magn í umferð í Bretlandi hefur
aukizt verulega. Howe ætlaði að
skera niður ríkisútgjöld en tókst
ekki og prentaði bara nýja seðla til
að mæta halla í ríkisbúskapnum. Til
þess að draga úr eftirspurn á
peningamarkaði hækkaði Howe
vexti verulega, en það jók verðbólg-
una gífurlega. Ríkisútgjöld í Bret-
landi eru gífurlega há og að miklu
leyti lögbundin. Svigrúm til fjár-
málastjórnunar eru því mjög lítið og
vöxtur þjóðartekna er einnig mjög
lítill. — Ef þetta er skoðað, kemur í
ljós, að 17% verðbólga í Bretlandi og
önnur vandamál þar eru svipuð og
hér á landi á margan hátt, en
vaxandi verðbólgu síðustu mánuðina
má að töluverðu leyti skýra með
hækkun vaxta og seðlaprentun, þ.e.
vegna ástæðna, sem ganga á skjön
við stefnu Sjálfstæðisflokksins. Ól-
afslög hafa haft svipuð áhrif og
ráðstafanir Howes. „Framsóknar-
menn, það er verra að veifa röngu
tré en engu.“
Stefnuleysi og
hælbítapólitík
Svo er það stefnan góða, sem
kjósendur kunna að meta. Þegar
grannt er skoðað, kemur í ljós, að
Framsóknarflokkurinn setti niður
nokkra punkta um verðbólguna í
tenglsum við kjarasamninga og
verðlagshækkanir. í fyrstu segir:
„Meginmarkmiðið er að verðbólgan
verði undir 30% árið 1980 og undir
18% 1981. Til þess að verðbólgan
verði undir 30% árið 1980, mega
ársfjórðungslegar hækkanir ekki
verða meiri en: 1. marz 8%, 1. júní
7%, 1. sept. 6%, 1. des. 5%.“ Þetta er
eins og að vísa hundi til sætis. Bara
banna verðbólguna. Stefnan segir:
„Lögfest verði hámark verðhækkana
á vörum og þjónustu" og „Leitað
verði samkomulags við launþega um
óbreytt grunnkaup á árinu 1980 og
um lögfest hámark verðbóta í sam-
ræmi við leyfðar verðhækkanir".
Síðan segir: „Kaupmáttur almennra
launa verði varinn og síðan aukinn,
þegar líður á verðhjöðnunartímabil-
ið.“ Kjarninn í þessu er, að leita á
samkomulags við launþega um lög-
festingu á áframhaldandi kjararýrn-
un árið 1980 vegna takmarkaðra
verðlagsbóta og engra grunnkaups-
hækkana. Sá, sem fengi frið núna til
að gera þessa hluti, er enginn
aukvisi og ekki sízt í ljósi þess, að nú
vantar á milli 10—20% upp á að
kaupmáttur launa sé sá, sem sól-
stöðusamningarnir gerðu ráð fyrir.
— Síðan fer Framsóknarflokkurinn
nokkrum almennum orðum um
skattheimtu, fjárfestingar og pen-
ingamál. Þetta er að sjálfsögðu
engin stefna i ljósi þeirra gifurlegu
vandamála, sem nú steðja að efna-
hags- og atvinnumálum íslendinga.
Til þess að unnt verði að hemja
verðbólguna, mesta kjaraþjóf og
óréttlætisvald á íslandi, þarf að
horfast í augu við vandamálin og
taka um rætur verðbólgunnar og
slíta þær upp. Það er engin lausn að
ætla sér að miðstýra efnahagslífinu í
smáatriðum með tilskipunum eða
dagskipunum um það, hvað má og
hvað má ekki. Rætur verðbólguvand-
ans eru í ríkisfjármálunum, seðla-
prentuninni, ofvexti ríkisbáknsins,
óraunhæfum kjarasamningum,
rangri vaxtastefnu, erlendri skulda-
söfnun, sveiflum í sjávarútvegi og
stjórnleysi almennt svo og stöðnun í
lífskjarasókn. Þegar tekið er í alvöru
á þessum málum, er óhjákvæmilegt
að einhverjir reki upp vein eins og
t.d. Bjarni Einarsson. Það er einmitt
þess vegna, sem Framsóknarflokk-
urinn rabbar bara í almennum
orðum .—
Þegar litið er á atvinnustefnu
Framsóknarflokksins, tekur ekki
betra við. Yfirskriftin nægir í raun:
„Við erum vaxandi þjóð. Vinnufæru
fólki fjölgar ár frá ári. Rauntekjur
verða að vaxa og vinnuálag að
minnka. Því þarf arðsemi atvinnu-
veganna að aukast. Vegna afkasta-
aukningar þarf nú störf fyrir marga
af þeim, sem nú eru í vinnu!" Það
mætti líka segja, að fólk ætti að vera
gott við hvert annað! Síðan kemur:
„Auðlindir íslands eru miklar. Við
eigum að vinna jafnt og þétt að
nýtingu þeirra". Og sjáið þetta:
„Verulegir möguleikar felast enn í
landbúnaði í hinum eldri búgrein-
um sem nýjum". í þessum orðum eru
að sjálfsögðu cngin leiðbeinandi
atriði hvað á að gera og hvernig. Það
gæti alveg eins staðið: Landið er
fagurt og frítt o.s.frv.!
I ljósi þeirra vandamála, sem
þjóðin stendur nú frammi fyrir, er
stefna Framsóknarflokksins hrein
móðgun fyrir skynsamt fólk. Hvern-
ig á að leysa gífurleg vandamál
landbúnaðarins? Hvernig á að
stjórna fiskveiðum? Hvernig á að
gera fisksókn hagkvæmari? Hvernig
á að búa til ný störf handa nýju
vinnuafli? Hvaða störf? Hvernig á
að tryggja það, að lífskjör geti orðið
sambærileg hér á landi og tíðkast í
nágrannalöndum, þ.e. hvernig á að
stöðva landflótta? Hvernig á að ná
verðbólgunni niður? (þ.e. ekki með
því að banna hana eða stinga
hausnum í sandinn). Hvernig á að
stöðva útþenslu ríkisbáknsins?
Hvernig á að nýta orkuauðlindirnar?
Stefna Framsóknarflokksins fjallar
nánast ekkert um þau atriði, sem
mestu máli skipta á íslandi. Þegar
gerð er úttekt á Tímanum síðustu
þrjár vikur fyrir kosningar, kemur í
ljós, að 29 af 38 pólitískum megin-
greinum eru níðskrif og útúrsnún-
ingar um stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins en 9 fjalla um stefnu Framsókn-
arflokksins eða um það, sem hann
ætlar að beita sér fyrir sjálfur. Það
má segja, að þetta sé sannkölluð
„hælbítapólitík".
Niðurlag
Þegar málflutningur og stefna
Framsóknarflokksins síðustu vik-
urnar eru skoðuð, kemur í ljós, að
áðurnefnd ummæli formannsins um
kosningasigurinn eru í hæsta máta
vafasöm svo ekki sé meira sagt.
Persónulega finnst mér, að fram-
sóknarmenn hafi fært stjórnmála-
umræðuna um áratugi til baka og
orðbragð hafi einkennzt af skætingi
og áróðri. Um Alþýðubandalagið
þarf ég ekki að fara mörgum orðum,
það hefur ekkert breytzt. Stjórn-
málaumræða af þessu tagi er sízt af
öllu það, sem íslendingar áttu nú
skilið. Þeim mun meiri er nú ábyrgð
Steingríms Hermannssonar að hafa
notfært sér ásamt öðrum framsókn-
armönnum þá stöðu, að bezt er oft á
atkvæðaveiðum að forðast vanda-
málin og beina umræðunni inn á
ímyndaðar eða upplognar hliðar á
tillögum andstæðinga, sem reyna að
horfast í augu við vandamálin. Þeim
mun meiri verða vonbrigði kjósenda,
þegar í ljós kemur, að Framsóknar-
flokkurinn hafði ekki ráð við helztu
vandamálunum. Hræðslupólitík
Framsóknarflokksins og Alþýðu-
bandalagins hefur tvímælalaust fælt
marga frá því að kjósa Sjálfstæðis-
flokkinn. Eg varð var við það á
mörgum vinnustaðafundum, að ótti
við atvinnuleysi og efnahagsráðstaf-
anir á kostnað láglaunafólks hafði
mikil áhrif á fólk, og ég fann hvaðan
sá áróður kom. Vitnað var í Bretland
og ísrael og því haldið fram, að
Sjálfstæðisflokkurinn ræki sömu
stefnu og þar sé í framkvæmd.
Sumir virtust trúa þeim öfugmæl-
um, að viðreisnartímabilið væri
versta efnahagsskeið á íslandi í
áratugi.
Ég er þeirrar skoðunar, að Sjálf-
stæðisflokkurinn geti þrátt fyrir allt
vel við unað. Með djarfri og ein-
beittri stefnu er hann búinn að
leggja drög að sigri, sem kann að
vera skammt undan. Tími vannst
ekki til fyrir kosningar að gera fólki
grein fyrir öllu inntaki í stefnu
flokksins og að mæta illskeyttum
áróðri andstæðinganna. En það er:
allt í lagi, allur góður málflutningur
skilar sér með tímanum og upp|
komast svik um síðir.
Reykjavík, 6.12.1979.