Morgunblaðið - 15.02.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. FEBRÚAR 1980
Ræða Pálma Jónssonar landbúnaðarráðherra við setningu Búnaðarþings:
Að þessu sinni kemur Búnað-
arþing saman við nokkuð sérstæð-
ar aðstæður í íslensku þjóðlífi.
Allt frá því að síðasta Búnaðar-
þingi lauk hefur verið ókyrrt og
jafnvel stormasamt á vettvangi
stjórnmála. Tvær ríkisstjórnir
hafa gengið á þessu tímabili og sú
hin þriðja tekið við fyrir fáum
dögum. Okyrrleiki á stjórnmála-
vettvangi, tíð stjórnarskipti sam-
fara kosningum og stjórnar-
kreppu, hafa alvarleg áhrif á ýmsa
þætti þjóðmála, ekki síst þegar
erfiðleikar sækja að. Fátt hefur
verið um heillega stefnu. Fjárlög
ásamt lánsfjáráætlun eru óaf-
greidd. Mikilvægum ákvörðunum
hefur verið skotið á frest, vanda-
málin hafa hrannast upp. Afleið-
ingarnar af þessu ástandi koma
nú víða fram. Þannig bíða nú
ákvörðunar og úrlausnar fjölmörg
vandamál, er snerta landbúnaðinn
og bændastéttina. Þetta mun þó
ekki bundið við landbúnaðinn ein-
an, heldur einnig við ýmsa aðra
málaflokka. Til lausnar á öllum
'þessum vandamálum er okkur á
ýmsan hátt þröngur stakkur skor-
inn. Hann markast meðal annars
af krappri stöðu ríkisfjármála og
hinu almenna efnahagsástandi,
sem er fylgifiskur verðbólguþjóð-
félagsins. I málefnum landbúnað-
arins er ástandið þó þannig, að
óhjákvæmilegt er að ráðast að
þeim fjölmörgu hnútum, sem
myndast hafa og leysa þá, suma
ráð landbúnaðarins taki lán, er
nemi 3000 milljónum króna.
Ríkissjóður annist endurgreiðslu
lánsins, enn fremur greiðslu
vaxta, verðbóta og annars kostn-
aðar.
Við verðákvörðun hinn 1. des-
ember s.l. var frestað af þáverandi
ríkisstjórn að taka inn í verðið
hækkun á vinnslu- og dreifingar-
kostnaði mjólkur og mjólkurvara,
sem sexmannanefnd hafði þó orð-
ið sammála um. Ríkisstjórnin hef-
ur haft þetta mál til endurskoðun-
ar og mun ákvörðun hennar vænt-
anlega liggja fyrir í þessari viku,
þannig að um næstu helgi komi til
framkvæmda leiðrétting á þessum
lið búvöruverðsins.
Vaxtakostnaður vegna geymslu
á kindakjöti hækkaði skv. ákvörð-
un sexmannanefndar hinn 1. des-
ember s.l. um 5 kr. fyrir hvern
geymslumánuð. Þessi hækkun
vaxta stafaði af vaxtahækkun
þáverandi ríkisstjórnar. Þessi
kostnaður hefur á undanförnum
vikum og hefur fyrsta greiðsla
þegar farið fram.
Það er ákaflega mikilvægt að
greiðslur útflutningsbóta geti far-
ið fram með nokkuð reglulegum
hætti, eftir því sem reikningar
berast, meðan útflutningsbótaféð
endist. Sá dráttur, sem hefur orðið
á greiðslu útflutningsbóta að
þessu sinni hefur valdið bændum
og fyrirtáekjum þeirra miklum
erfiðleikum, en þeir erfiðleikar
voru þó ærnir fyrir.
Því miður eru horfur þær á
þessu verðlagsári, að miklar fjár-
hæðir skorti til þess að útflutn-
ingsbótafé dugi svo fullri verð-
tryggingu verði náð. í stjórnar-
sáttmála núverandi ríkisstjórnar
segir svo um þetta efni: „Leitað
verði samkomulags um viðunandi
lausn á fyrirsjáanlegum vanda
vegna halla á útflutningi búvara á
þessu verðlagsári í tengslum við
heildarstefnumótun í landbúnaði."
Ég vil taka það fram, að ég mun
leita eftir slíku samkomulagi við
hið kaldasta á þessari öld. Þetta
var harðindaár, einkum um norð-
anvert landið og fylgdu harðind-
unum gífurlegir erfiðleikar og
óhemjulegt tjón á mörgum svið-
um, einkanlega fyrir bændastétt-
ina. Harðindin s.l. ár ollu því
meðal annars, að stofnað var til
mikils auka fóðurkostnaðar s.l.
vor. Vanhöld urðu þá meiri á
búpeningi heldur en venja er til,
uppskera jarðargróða varð miklu
rýrari en í meðalári, bæði á
úthaga og túnum og heyfengur
varð víða knappur. Þetta gerðist
þrátt fyrir það, að mun meira
hafði verið kostað til áburðar-
kaupa heldur en í meðalári, þar
sem bændur vildu með því reyna
að ná uppskeru af túnum sínum.
Verulegur uppskerubrestur varð
bæði á garðávöxtum og grænfóð-
urökrum. Dilkar urðu rýrari en
árið áður sem nam 1,3—1,4 kg að
meðaltali yfir landið en víðast
hvað 2—2,5 kg um norðanvert
landið. Allt hefur þetta valdið
gífurlegri tekjuskerðingu hjá
bændum, sem nemur milljónum á
hvert bú.
Landbúnaðarframleiðslan
þarf að nálgast það mark,
sem er þjóðfélaginu hagstæðast
með mjög skjótum hætti, aðra á
nokkuð lengri tíma. Flestum mun
vera ljóst, að endanlegu markmiði
verður ekki náð í öllum greinum á
svipstundu. Réttara er þó að segja,
að endanlegu markmiði verði
kannski aldrei náð vegna þess, að
þegar einn áfangi hefur náðst er
sífellt annar í augsýn og svo mun
það verða í því þjóðfélagi, sem
tekur sífelldum breytingum í sam-
ræmi við þá kosti, sem land okkar
býður.
Þriggja milljarða lán
vegna útflutnings-
bóta frá síðasta
verðlagsári
Þau viðfangsefni, sem ég tel að
nú sé brýnast að vinna að á vegum
landbúnaðarráðuneytisins, eru
eftirfarandi:
1. Málefni, sem frestast hafa
vegna hins pólitíska ástands í
landinu.
2. Mál, sem snerta afleiðingar
harðindanna á síðasta ári.
3. Mótun nýrrar stefnu í landbún-
aðarmálum.
4. Lagabreytingar og ýmsar að-
gerðir til að tryggja fram-
kvæmd hinnar nýju stefnu.
Varðandi fyrsta liðinn er rétt að
minna á, sem öllum er kunnugt, að
á síðasta verðlagsári skorti nálega
3V2 milljarð til þess að útflutn-
ingsuppbætur dygðu til að bæta
upp útflutning landbúnaðarvara.
Þetta var þó nokkuð lægri fjárhæð
en lengst af var talið að verða
myndi.
Hinn 5. júní s.l. skipaði þáver-
andi landbúnaðarráðherra
Steingrímur Hermannsson, nefnd
til þess m.a. að vinna að tillögum
um lausn á þessu máli. Nefndin
skilaði áliti hinn 28. júlí og lagði
til, að útvegað yrði fé, er næmi
3000 milljónum króna í þessu
skyni, og stóðu að þeirri tillögu
meirihluti nefndarinnar, sem
skipaður var fulltrúum þriggja
stjórnmálaflokka og fulltrúum
bændasamtakanna. Minni hluta
nefndarinnar skipaði fulltrúi Al-
þýðuflokksins.
Þegar núverandi ríkisstjórn tók
við hafði ekkert gerst í þessu máli
annað en að þingmannafrumvörp
höfðu verið flutt um þetta efni á
Alþingi. Ríkisstjórnin hefur nú
ákveðið að flytja sérstakt frum-
varp um þetta mál. Verður þar
gert ráð fyrir því að Framleiðslu-
árum verið greiddur niður af
ríkissjóði, en það fékkst ekki gert
að þessu sinni af þáverandi ríkis-
stjórn. Ríkisstjórnin hefur nú til
athugunar leiðréttingar á þessum
lið.
Horfur á að miklar
f járhæðir skorti til
útflutningsbóta eigi
fullri verðtryggingu
að verða náð
Sú venja hefur gilt á undanförn-
um árum, að greiðslur útflutn-
ingsbóta hvers árs hafa hafist
þegar um áramót. Jafnvel hefur
verið reynt að greiða fyrir því að
nokkur hluti þeirra fengist fyrir
áramót til að mæta útflutnings-
bótarétti, sem skapast hafði í
upphafi verðlagsárs frá 1. sept-
ember. Að þessu sinni hafði engin
króna verið greidd af útflutnings-
bótafé, þegar núverandi ríkis-
stjórn tók við hinn 8. febrúar.
Reikningar höfðu þó hlaðist upp
hjá Framleiðsluráði vegna út-
flutnings, er námu samtals um 2,6
milljörðum króna. Þegar hefur
verið samið um það við fjármála-
ráðuneytið að þessir reikningar
verði greiddir í áföngum á næstu
fulltrúa bændasamtakanna og
vænti góðrar samvinnu í þessu
vandasama máli á milli fulltrúa
bænda og fulltrúa ríkisstjórnar-
innar.
Mörg fleiri mál mætti nefna,
sem beðið hafa afgreiðslu á und-
anförnum vikum og mánuðum,
sem nú eru í athugun hjá ríkis-
stjórninni eða í ráðuneytinu. Sum
þessara mála geta orðið til af-
greiðslu næstu daga, svo sem
greiðsla á jarðræktarframlögum,
sem engin króna hefur fengist til,
það sem af er þessu ári, svo og
greiðslur samkvæmt búfjárrækt-
arlögum vegna síðasta árs.
Enn er ekki full vika liðin, síðan
ríkisstjórnin tók við. Því fer að
sjálfsögðu fjarri, að mér hafi enn
sem komið er tekist að kynna mér
öll þau fjölmörgu mál, sem fyrir
liggja.
Ný lög fela í sér
grundvallarbreyt-
ingar á búnaðar-
náminu
Meðal nýrra laga, sem kemur í
hlut ráðuneytisins að sjá um
framkvæmd á, eru lög um búnað-
arfræðslu nr. 55/1978. Lög þessi
fela m.a. í sér þær grundvallar-
breytingar á búnaðarnáminu að
það lengist úr einu ári í tvö. Sú
tilhögun hefur í för með sér aukna
þörf fyrir skólarými, miðað við
óbreytta aðsókn.
Þessi staðreynd gefur enn aukið
tilefni til þess, að hið fyrsta verði
teknar ákvarðanir, sem varða
framtíð bændaskólans á Hólum í
Hjaltadal, sem nú er í miklum
öldudal. Ljóst er að til viðbótar við
forna frægð og helgi staðarins
sem menningarseturs allt frá
1106, og bændaskóla frá 1882
blasir nú við aukin þörf húsrýmis
fyrir búnaðarfræðsluna í landinu.
Nýlega hefur svokölluð Hóla-
nefnd skilað endanlegu áliti og
skólanefnd Hólaskóla sent frá sér
tillögur varðandi uppbyggingu og
framtíð staðarins, sem nauðsyn-
legt er, að ríkisstjórnin taki af-
stöðu til hið allra fyrsta.
Bjargráðasjóði verði
útvegað lán vegna
harðindanna 1979 og
tekjustofnar sjóðsins
endurskoðaðir
Undir öðrum lið nefni ég mál,
sem snerta afleiðingar harðind-
anna síðastliðið ár. Árið 1979 varð
Mikið starf hefur verið unnið,
m.a. á vegum stjórnskipaðra
nefnda, til þess að athuga þessi
mál. Nefnd sem skipuð var hinn
24. september s.l. af þáverandi
landbúnaðarráðherra til að gera
tillögur til úrbóta vegna þess
alvarlega ástands, sem skapast
hefur á norðanverðu landinu
vegna harðinda og lélegs heyfengs,
skilaði áliti 10. október s.l. Nefnd-
in gerði ítarlegar tillögur í áliti
sínu, m.a. um aðstoð Bjargráða-
sjóðs við bændur eftir vissum
reglum til þess að mæta þessum
vanda. í stjórnarsáttmála núver-
andi ríkisstjórnar er tekið fram,
að Bjargráðasjóði verði útvegað
lán vegna harðindanna 1979. Jafn-
framt, að tekjustofnar sjóðsins
verði teknir til endurskoðunar í
þeim tilgangi, að hann geti gegnt
hlutverki sínu. Enn hefur eigi
unnist tóm til, eftir að ríkisstjórn-
in tók við, að athuga þessi mál
eins og skyldi, m.a. um stöðu
Bjargráðasjóðs og möguleika hans
til þess að veita aðstoð í þessu
efni.
Eins og kunnugt er, heyrir
Bjargráðasjóður undir félags-
málaráðuneytið. Ég tel því eðlilegt
að haft verði samráð á milli
landbúnaðarráðuneytisins og fé-
lagsmálaráðuneytisins um þessi