Morgunblaðið - 25.03.1980, Blaðsíða 22

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. MARZ 1980
Fiskverðsákvörðun rædd á Alþingi:
Vandi sjávarútvegs og
viðbrögð ríkisstjórnar
Hvort grípur ríkisstjórnin
inn í, hvenær og hvern veg?
— spyr Matthías Bjarnason
— Aí 84 dögum. sem af eru
ársins, eru 47, sem ekkert fisk-
verð hefur verið gildandi —‘ í
þessu landi fiskveiða og sjávar-
útvegs, sagði Matthías Bjarnason
í umræðu utan dagskrár á Al-
þingi í gær. Matthias kvaddi sér
hljóðs utan dagskrár og krafði
ríkisstjórnina svara um, hvað
stjórnvöld hygðust gjöra í mál-
efnum frystiiðnaðar og sjávar-
útvegs. Annars vegar færu sjó-
menn og útvegsmen fram á fisk-
verðshækkun til samræmis við
hækkun verðbóta á laun 1. marz
sl. um 6,67%. Hins vegar teldu
fiskkaupendur óumflýjanlegt að
lækka fiskverð um 12%, vegna
rekstrarstöðu fiskvinnslunnar í
kjölfar hækkana innanlands og
verðlækkana erlendis.
Verðlagsráð
sjávarútvegsins
Matthías Bjarnason (S) vitnaði til
fréttar í Sjónvarpi um störf Verð-
lagsráðs sjávarútvegs og viðtals
við fulltrúa sjómanna þar, Ingólfs
Ingólfssonar. Þar hefði komið
fram að ráðið biði viðbragða
stjórnvalda, sem enn hefðu ekki
tekið raunhæft á málum. Spurðist
MBj fyrir um, hvort stjórnvöld
myndu grípa inn í þann vanda,
sem hér væri á höndum í undir-
stöðuatvinnuvegi þjóðarbúsins, og
þá hvenær og hvern veg. Þá
spurði MBj hvort rétt væri að uppi
væru áform í ríkisstjórninni að
skattleggja útgerð í landinu með
sérstöku gjaldi á hvern lítra
gasolíu (7 krónur á lítra) og á
hvert tonn af svartolíu (7000
krónu á tonn ) — sem lið í
tekjuöflun til að jafna orkukostn-
að í landinu. Ef þetta er rétt er
hér á ferð nýr skattur á útgerðina
sem nemur 1250 m.kr, Eru slíkar
skattahugmyndir svar stjórnvalda
við fisverðsvandanum?
Vanskil í sjávarútvegi
MBj spurði hvort ríkisstjórnin
teldi stöðu útgerðar slíka að skatt-
auki á hana væri leið til lausnar.
Ég vil minna á, sagði hann, að
heildarvanskil togara hjá Fisk-
veiðasjóði um sl. áramót námu
3.225 milljónum króna. Vanskil
annarra skipa 2003 millj. kr.
Vanskil vegna fasteigna fisk-
vinnslufyrirtækja nam 2.418 m.
kr. Þetta eru vanskil af höfuðstóli
fyrir utan vexti. Samtals eru
vanskil sjávarútvegsins hjá Fisk-
veiðasjóði 7.640 m.kr. Svipaða
sögu má segja um Byggðasjóð. Þar
eru vanskil um 1050 m.kr.— Þetta
ber ekki vott um að fiskveiðar
standi traustum fótum — eða
bjóði upp á viðbótarskattlagningu.
Þá minnti MBj á verðfall fiskaf-
urða: karfa, ufsa og þorskblokkar
á Bandaríkjamarkaði — og til-
kostnaðarhækkanir innanlands
vegna dýrtíðarþróunar. Aukin
nýting og framboð á karfa og ufsa
hafi, því miður, komið fram í
nokkrum söluerfiðleikum. Þessar
verðlækkanir bæði á þorski og ýsu
þýði hátt í 2ja milljarða tekjutap
hjá Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna. Halli fyrstihúsa er nú met-
inn frá 7 til 9% af veltu, eftir því
hvern veg vaxtakostnaður er sett-
ur inn í dæmið.
Ekki nema með
gengisbreytingu,
sagði Steingrímur
MBj minnti á orð Steingríms
Hermannssonar sjávarútvegsráð-
herra þess efnis, að hann myndi í
þessari viku leggja fram tillögur í
vanda sjávarútvegsins. Þær væru
þó ekki í þá veru, að frystiiðnaður-
inn þyldi fiskverðshækkun. Henni
yrði ekki mætt nema með gengis-
lækkun. MBj sagði gengislækkun
ekki færa nú það gagn sem áður
hefði verið vegna þess að afurða-
lán væru gengistryggð og erlendar
skuldir útvegs og þjóðar hefðu
stórhækkað.
Það er mikið talað um fram-
leiðniaukningu, sagði MBj. Sú
grein fiskvinnslunnar, frystiiðn-
aður, sem skapað hefur mest
verðmætin, stendur nú frammi
fyrir því að kunna að þurfa að
draga úr framleiðslu. Margir
grípa til þess ráðs að fara meira
yfir í saitfisk- og skreiðarverkun,

þó ekki horfi það til verðmætis-
aukningar.
Ég spyr hæstvirtan ráðherra,
hvað hyggst ríkisstjórnin fyrir, og
vænti skýrra og ákveðinna svara.
Engar ákvarð-
anir teknar
Tómas Árnason viðskiptaráð-
herra varð fyrir svörum í fjarveru
sjávarútvegsráðherra erlendis.
Hann sagði engar ákvarðanir hafa
veið teknar í ríkisstjórn um skatt
á útgerðina_ vegna orkumála. Síð-
an rakti TÁ samkomulag í verð-
lagsráði sjávarútvega um fiskverð
frá áramótum og uppsagnir þessa
verðs af hálfu beggja aðila í
febrúar. Ekki hefði náðst sam-
komulag og máli vísað til yfir-
nefndar. Fiskseljendur vildu
6,67% hækkun, fiskkaupendur
12% lækkun, Formlegur frestur
til ákvörðunar fiskverðs hefði
síðan í tvígang verið framlengdur.
Dráttur sá, sem orðinn er, er
nokkur, en minna má á að sl. 18 ár
hefur fiskverð aðeins þrisvar sinn-
um verið ákveðið fyrir áramót.
TÁ rakti síðan stöðu mála, sem
væru erfið, vegna innlendra kostn-
aðarhækkana að undanförnu og
lækkunar á markaðsverði á freð-
fiski. Þó væri rekstrarstaða frysti-
húsa í landinu misjöfn. Snúast
þurfti gegn þessum vanda m.a.
með aukinni rekstrarhagkvæmni.
TÁ sagði tekjur sjómanna nú með
bezta móti, miðað við tekjur ann-
Stefán Guðmundsson (F):
Á FUNDI sameinaðs Alþingis á
fimmtudag mælti Stefán Guð-
mundsson (F) fyrir þingsálykt-
unartillögu um aukna nýtingu i
fiskvinnslu, sem hann flytur
ásamt Alexander Stefánssyni (F).
Framsögumaður sagð að á und-
anförnum árum hefði orðið bylt-
ing í fiskveiðum og meðferð afl-
ans, aðallega með tilkomu minni
skuttogara og fiskkassa. Hins veg-
ar mætti enn gera betur í nýtingu
fiskaflans með því að útbúa fisk-
vinnslustöðvarnar betri tækjum.
Sagði hann því ótvírætt að þær
fiskvinnslustöðvar, sem væru með
beztu tækin sýndu beztu afkom-
una. T.d. minnkuðu nýjar vogir,
smíðaðar hér innanlandsd yfirvikt
í pakkningum um 1—2% en það
þýddi um 2000 milljóna sparnað
og munaði um minna.
Ljóst væri að mikið fjármagn
þyrfti að koma til ef auka ætti
hagræðinguna en það væri þjóð-
hagslega hagkvæmt að verja pen-
ingum til þess. Athugun hefði leitt
í ljós að munur á nýtingu afla hjá
frystihúsunum væri allt að 10%.
Samkvæmt könnun, sem tímaritið
Sjávarfréttir lét framkvæma, var
áætlað tap vegna lélegrar nýt-
ingar 11,9 milljarðar á fjórum
fisktegundum en það svaraði til
meðaltalsafla 8—10 skuttogara.
Stefán Guðmundsson sagði að
lokum að fjárskortur væri helsta
orsökin fyrir því að frystihúsin
gætu ekki aflað sér nýrra tækja.
Fjárhagsvandi hrjáði sífellt þessa
grein atvinnulífsins.
Næstur tók til máls Tryggvi
Gunnarsson (S). Þetta var jómfrú-
arræða hans á þingi og birtist hún
í heild í blaðinu sl. laugardag.
Vísast til hennar.
Steingrímur Hermannsson
arra. Hann sagði gengismál við-
kvæm í umræðu. Ef upplýsingar
um ráðgerðir í þeim efnum væru
gefnar fyrifram væru ýmsir í
aðstöðu til að færa sér þær í nyt.
Það er því ábyrgðarhluti að boða
gengislækkanir eins og sjálfsagða
hluti. Og fréttamenn ættu ekki að
spyrja um þau efni, sagði T.Á.
Ekki öll sagan
Pétur Sigurðsson (S) sagði
menn gjarnan tala um háar tekjur
sjómanna og væri þá miðað við
tímabundinn ávinning í toppveiði-
ferðum. Þá væri og gjarnan þagað
yrir því, hvert vinnuálag og hverj-
ar fjarvistir frá heimili lægju að
baki — og að sjálfsögðu um
„eyðurnar" í aflabrögðum og
tekjuöflun. Hann spurði, hvort
nokkurri annarri stétt myndi boð-
ið það að vinna í 47 daga af 84,
sem liðnir væru ársins, án þess
hafa vitneskju um, hver launakjör
hennar væru.
Aðhald í gengismálum
Gunnar Thoroddsen forsætis-
ráðherra sagði aðhald í gengis-
málum stefnumál ríkisstjórnar-
innar. Hann sagði útgerð og fisk-
vinnslu hafa náð samkomulagi um
11% hækkun fiskverðs skömmu
áður er stjórnin var mynduð.
Þessu samkomulagi hafi síðar
verið sagt upp og ríkisstjórninni
kunngjörður vandi firkvinnslunn-
ar. Á hvort tveggja verði að líta:
rekstrarstöðu helztu atvinnuvega
okkar og þau áhrif, sem gengis-
lækkun geti haft í þjóðarbúskapn-
um. Hann sagði 3% gengissig
hækka vísitölu um 1 stig.
Forsætisráðherra vék að lækk-
un fiskverðs á Bandaríkjamark-
aði. Hann sagðist engan dóm
leggja á þá verðákvörðun. Hún
hefði þó ekki verið ákveðin í
samráði beggja sölufyrirtæka
okkar þar. Og kunnugir teldu að
hún hefði ekki auðveldað sölu-
samninga við Sovétríkin.
Ráðherra sagði að fiskverðs-
samkomulag það, sem orðið var í
verðlagsráði, hefði átt að gilda frá
1/1—31/5 nk. Sá vandi, sem nú
væri á höndum, ætti rætur í
verðbólgunni, versta óvini at-
vinnuveganna, og verðlækkunum
erlendis. Gengislækkun hefði tví-
hliða áhrif eins og Matthías
Bjarnason hefði réttilega á bent.
Fyrst og síðast yrði þó að hafa í
huga rekstrarstöðu undirstöðu- og
útflutningsatvinnuvega okkar, að
tryggja þeim traustan rekstrar-
grundvöll.
Svörin valda
vonbrigðum
Matthías Bjarnason (S) sagði
svör ráðherranna valda vonbrigð-
um, enda fælu þau hvorki í sér
upplýsingar um áform né aðgerðir
stjórnvalda. Hann sagði forsætis-
ráðherra hafa talað slétt og felt,
sem hans væri vandi, en spyrja
mætti: var ekki einhverju lofað í
sambandi við fiskverðssamkomu-
lagið, sem nú hefur verið sagt
upp? Lofaði ekki þáverandi starfs-
stjórn ákveðnu gengissigi?MBj
vék að skuldastöðu fyrirtækja í
sjávarútvegi og nauðsyn þess að
breyta skuldum í langtímalán, en
slíkt nægði þó hvorki til að
tryggja tekjur á móti rekstrar-
kostnaði í dag — né mæta fisk-
verðshækkun. Aðeins verðbólgu-
hjöðnun leysti þann vanda sem öll
útflutningsframleiðsla væri í,
vegna ósamræmis í þróun fram-
leiðslukostnaðar annars vegar og
söluverðs erlendis hins vegar.
Ráðherrann og blöðin
Friðrik Sophusson (S) fagnaði
yfirlýsingu ráðherra um að ekki
kæmu nýir skattar á útveginn. Sá
væri munur á verðákvörðun í
sjávarútvegi og landbúnaði að í
hinu síðara dæminu brúuðu skatt-
greiðendur bilið milli framleiðslu-
kostnaðar og söluverðs. Viðskipta-
ráðherra lagði áherzlu á þag-
mælsku varðandi gengismál og
gildi þess að blaðamenn hefðu hóf
á spurningum. Hér er hann í raun
að snupra flokksbróður sinn,
formann Framsóknarflokksins,
vegna yfirlýsinga hans um gengi
og vanda útflutnings.
Vilmundur Gylfason (A) tók í
sama streng. Ástæðulaust væri að
vega að blaðamönnum, sem stæðu
í fréttaöflun, en lausmælgi af því
tagi, sem Steingrímur hefði orðið
ber að í tilvitnuðu blaðasamtali
hefði annars staðar þýtt harðari
viðbrögð en hér.
Auka má verulega
nýtingu í fiskvinnslu
sjávarútvegsráðherra kvaðst vilja
taka undir allt, sem fram hefði
komið í framsöguræðu Stefáns
Guðmundssonar. Því næst nefndi
hann það helsta, sem nú er til
athugunar hjá opinberum aðilum
og lýtur að framleiðsluaukningu
og hagkvæmni í sjávarútvegi og
fiskvinnslu. Meiri hagkvæmni
væri nauðsynleg en hins vegar
mættu fiskvinnslustöðvarnar ekki
fara svo geyst í endurnýjun og
tækjakaup að þær risu ekki undir
því fjárhagslega.
Steingrímur sagði að lokum að
hann vildi ekki vera margmáll um
stjórnunaraðgerðir í fiskveiðum,
þar sem þær væru ekki sérstak-
lega til umræðu. Hann kvaðst vera
mótfallinn kvótakerfi sem Tryggvi
Gunnarsson hefði minnst á, m.a.
vegna þess að þá gætu duglegir
fiskimenn eins og Tryggvi sjálfur
dregist niður í meðalmennskuna.
Lántaka vegna tekjutaps bænda:
Greiðist að hálfu
úr byggðasjóði og
hálf u úr ríkissjóði
í gær var samþykkt sem lög
frá Alþingi heimild til ríkis-
sjóðsábyrgðar og greiðslu á
3000 milljóna króna láni, sem
Framleiðsluráð landbúnaðarins
hyggst taka á árinu 1980. Lán-
ið, sem má verðtryggja með
Iánskjaravísitölu eða jafngildi
sömu fjárhæðar í erjendri
mynt, á að nýta til að bæta
bændum tekjutap vegna óverð-
tryggðs útflutnings búvöru á
liðnu verðlagsári.
í síðari frumvarpsgrein er
kveðið á um að Byggðasjóður
skuli á næstu 3—5 árum greiða
allt að helmingi láns þessa, en
að ríkissjóður skuli að öðru
leyti annast afborganir, vexti
og kostnað allan af láninu.
Matthías Á Mathiesen (S) sagði
í umræðu um málið, að vandinn
vegna söluerfiðleika umfram-
framleislu búvara hefði verið til
meðferðar um allnokkurn tíma.
Síðasta vinstri stjórn hefði þó
horft fram hjá honum og í engu
brugðist við í samræmi við það
sem í sjónmáli var. Halldór E.
Sigurðsson, þá landbúnaðarráð-
herra, hefði þegar 1973 reynt að
ná fram breytingu á gildandi
löggjöf, með hliðsjón af þessum
vanda, en síðan hefði kyrrt legið
unz nefnd hefði verið skipuð 1979
til að gera tillögur í málinu, ásamt
viðbrögðum vegna vorharðinda
1979. Ingi Tryggvason frv. alþing-
ismaður var formaður þessarar
nefndar, sem vann verk sín vel og
rösklega, sagði MÁM. Steinþór
Gestsson alþingismaður lagði
fram fjármögnunartillögur í þess-
ari nefnd, sem voru í samræmi við
markaða stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins til vandans. í þessu frumvarpi
er að hluta til farin sú leið, þ.e. um
Byggðasjóð, sem hann lagði til, en
þessi aðstoð fellur undir þau
markmið er sá sjóður átti að
þjóna. Hins vegar tel ég vafasamt
að grípa til erlendrar lántöku í
þessu skyni, eins og til stendur að
sögn Halldórs Ásgrímssonar (F).
Þrátt fyrir það munu sjálfstæð-
ismenn eiga hlut að máli við
samþykkt frumvarpsins sagði
MÁM að lokum.