Morgunblaðið - 03.04.1980, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1980
JERUSALEM
^^^^öamaður kemur varla
nokkurn staö sem þennan meö
jafnmiklar vonir í farangrinum.
Hvergi geta menn orðiö fyrir jafn
djúpum og sárum vonbrigðum.
Hvergi fyrir jafn stórbrotinni upplif-
un. Hvarvetna í þessari borg liggur
ögrunin og sagan, hvar hún dreifir
sér um hæöirnar skilningur þess
sem vitjar Jerúsalem veröur annar
á tilfinningalegu gildi hennar, póli-
tísk vitund manns eftir komuna til
hennar verður ekki söm. Hér getur
maöurinn fundiö trú sína — hver
sem hún er — opinberast og
kristallast — og héöan kann líka
svo aö fara aö hann hverfi kalinn á
hjarta frá. Því að töfrar Jerúsalem
liggja ekki í mildi, ekki í fegurö,
heldur heillun fortíöar og nútíöar,
sem er hvort tveggja í senn
innblástur og þraut. Ferðamaöur
sem dvelur í Jerúsalem og finnur
ekki þessa óútskýranlegu tog-
streitu hefur ekki upplifaö þessa
borg.
í raun er Jersúsalem þrískipt —
vesturhlutinn sem Gyöingar
byggja, austurhlutinn sem Arabar
búa í og svo gamla borgin innan
múranna. Utan múranna er hvar-
vetna verið aö byggja. Þar eru
tilkomumiklar byggingar, sem
ísraelar geta meö réttu verið stoltir
af, Yad Washemsafniö í minningu
Gyöinganna sem útrýmt var í
stríðinu, þar er Bygging bókarinn-
ar, sem geymir Dauöahafs handrit-
in, Kennedyminnismerkiö, Jerúsa-
lemleikhúsið, undrafallegt hús. í
Hadessahsjúkrahúsinu eru hinir
undursamlegu gluggar Chagalls
um ættkvíslirnar tólf. Og svo mætti
lengi telja. En Jerúsalem Gyöinga
er gamla borgin innan múranna.
Og Jerúsalem Araba er umfram
allt gamla borgin innan múranna.
Kristnum mönnum er Jerúsalem
innan múranna einnig helgastur
staöa.
í gegnum tíöina hefur þessi borg
veriö sigruö af Bailóníumönnum
Grikkjum, Rómverjum, Aröbum,
Seljukum, krossförunum. Síöastir
erlendra manna voru Bretar. Nú er
hún í höndum ísraela. En hún er
samt sem áöur fyrst og fremst
arabisk borg — hvort sem ísrael-
um líkar þaö nú betur eöa verr.
Gamla borgin deilist í fjögur
hverfi, hverfi kristinna Araba, Arm-
eníuhverfiö, Arabahverfið (mú-
hameöstrúarmanna) og nýja Gyö-
ingahverfið sem er í uppbyggingu.
Arabahverfiö byggist í kringum
helgidóma Islam — Dome of the
Rock, Al Aksa, í vesturhlutanum er
Armeníuhverfið, samsíöa því er
Gyöingahverfiö aö spretta upp, í
noröri er kristna hverfið, þar sem
miðdepillinn er Kirkja hinnar
heilögu grafar.
Sameining Jerúsalem varö eftir
sex daga stríðiö. Um þaö þarf ekki
aö fjölyrða. Eftir að Bretar tóku
Jerúsalem af Tyrkjum áriö 1917
breikkaði enn biliö milli Araba og
Gyöinga sem voru þá byrjaðir fyrir
alllöngu aö setjast aö í Palestínu.
Og náöi hámarki í stórbrotnum
átökum, sem blossuðu upp jafn-
skjótt og Bretar létu af yfirráöum
sínum. Arið 1948, eftir aö ísrael
haföi verið lýst sjálfstætt ríki, kom
til grimmilegra bardaga í gömlu
borginni. Þar vöröust Gyöingar
ofurefli liössveita Jórdaníu af eftir-
minnilegum hetjuskap. En Jórdanir
náðu borginni og hún var síöan
lokuð Gyðingum næstu nítján ár
viö mikinn harm þeirra. En þeir
gleymdu ekki Jerúsalem. Og eftir
sex daga stríöiö var hún sameinuð
— þó ekki í andanum, því aö
Jerúsalem er enn skipt borg, þrátt
fyrir allt. Þó svo aö Gyöingar hafi
flutt inn í gömlu borgina og séu aö
hasla sér völl veröur ekki sagt
annað en samskipti ísraela og
Araba þar séu í fullkomnu lág-
marki. Báöir foröast eins og heitan
eldinn að hafa samskipti sín í
millum. Þeir áreita kannski ekki
hver annan en Jerúsalem innan
múra og vesturhluti Jerúsalem er
enn eins og tvær borgir. Þeir
ganga aldrei hliö viö hlið Arabar
og Gyðingar í múraborginni. Þeir
reyna að umbera — þaö er ekki
meira en svo. Og má ekki mikið út
af bera.
Gestur sem fer um þessa borg
fær skilning á þessu. Hann fær
skilning og samúð með þeim
báöum, Arabanum og ísraelanum,
sem líta á Jerúsalem sem sitt
heilaga vé. Þaö er óhugsandi að
ímynda sér aö ísraelar gætu nokk-
urn tíma samið um aö láta Jerúsa-
lem frá sér. Jafnerfitt er Aröbum
aö þola yfirráð ísraela þó svo aö
borgarstjórinn í Jerúsalem, Teddy
Koflekk, hafi sýnt mikla mann-
þekkingu og snilli í samskiptum viö
Araba og reynt að efla meö
ísraelum og Aröbum Jerúsalem
nokkra samkennd.
Mér hefur fundizt það lýsa vel
afstööu Araba til borgarinnar er ég
átti tal viö arabiskan kaupmann í
gömlu borginni og hann bauð mér
klæði til kaups á ofurgóðu veröi.
Ég sagöist þekkja góöu verðin
þeirra, ég heföi sem sé veriö áöur í
Israel.
— Þetta er ekki ísrael, sagöi
hann og iagöi frá sér flíkina. —
Þetta er Jerúsalem.
Og sértu sannur Gyðingur,
sannur ísraeli eða sönn kristin
manneskja þá er Jerúsalem þín
borg, borgin sem þú lofaðir aö
gleyma aldrei.
Eins og mann-
eskjan mótast borgir
af árunum og atburö-
unum, sem í þeim
gerast. Sumir aö-
laga sig breytingum,
sumar berast brott
meö tímans straumi
— aörar varðveita
sjálfa sig þrátt fyrir
hverja raun og jafnvel
hörmungar. Af öllum
borgum hefur áreiö-
anlega engin haldiö
sér jafn fast í uppruna
og eðli og Jerúsalem.
Kannski hefur held-
ur engin borg í ald-
anna rás verið elskuö
jafn heitt og þessi
borg.
MASSADA rís
upp úr Júdeueyði-
mörkinni, 400 m
hátt og Dauða
hafið blasir við
og auðnin ríkir
svo langt sem aug-
að eygir. Yfir
þessum berang-
urslega, hrjúfa
stað hvílir tignar-
leg fegurð og hér
gerðist einn
magnaðasti þátt-
urinn í sögu Gyð-
inga.
„Aldrei
framar
Massada"
Mósaíkin hreinsuö af mikilli vandvirkni.