Morgunblaðið - 03.04.1980, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1980
79
fjandinn laus fyrir bát sem í því
lenti. Þetta var hart sótt helvíti.
Um tíu ára aldur byrjuðum við
Snorri bróðir minn að róa á vorin
með pabba og Þórarni, en þeir áttu
vorbát saman. Við vorum með
lúðulínu, 50 króka og fengum oft
stórlúðu á annan hvern krók, en
ekki voru krókarnir hafðir fleiri
þótt vel væri það mögulegt, það var
ekki siður. Hefðin var slík að aldrei
mátti breyta til og svo fjaraði
byggðin í Selvogi út þegar vegurinn
kom og Þoriákshöfn.
Það er í rauninni stórmerkilegt
að þetta svæði skyldi svo gott sem
fara í eyði, því þarna eru í rauninni
meiri landkostir en t.d. í Ölfusinu
og ekki er langt til Reykjavíkur. A
þetta svæði er hægt að fara með
plóg og herfi og rækta upp land svo
hirða megi tugþúsundir hesta og
hvergi þarf að hreyfa grjót."
„Þú varst ekkert að tvínóna við
það, fórst af áraskipunum beint á
togara."
„Já, árið 1924 fór ég á togarann
Þórólf og síðan hef ég verið á
togurum nema 5—6 ár sem ég var á
Andvara með Jóni Guðjónssyni.
Það var helvítis púl, staðið þangað
til búið var að fylla, en það var
skemmtilegt. Það eru breyttir
tímarnir nú og allt til bóta.“
„Það hefur löngum farið orð af
því að það hafi verið miklir harð-
jaxlar á togurunum."
„Maður varð að vera það annars
voru menn látnir fara. Margur
gerði meira en hann gat á togurun-
um i gamla daga og það var gott að
þau vinnubrögð hættu. Sá sem
eitthvað reyndi að mukka var
látinn fara, en þegar það fór að
rakna úr þessu þá fóru þeir að rífa
kjaft. Það er orðið lúxus að vera á
þessu núna. Annars hef ég verið á
fáum togurum allan þennan tíma,
hef lítið gert af því að skipta um
pláss, nema þegar skipin hættu.
Það þýðir ekkert að vera að skipta
um pláss."
„Nú ert þú búinn að vera til sjós
í 67 ár að mestu, hefur þetta verið
skemmtilegt?"
„Víst hefur það verið, en hvað er
skemmtilegast er ekki gott að
segja. Það var • helvíti gaman á
síldinni áður fyrr og rallsamt
þegar legið var í höfn. Sumir
delarnir leyfðu mönnum ekki að
fara í land, en það var oft dýrðlegt
í Siglufirði. Stundum var varla
hægt að komast inn fjörðinn vegna
alls konar skipa sem voru á ferð-
inni, skútur, skonnortur og allur
fjárinn og á böllunum var allt
brotið. Stólar, borð, bollar og katl-
ar flugu eins og skæðadrífa út um
gluggana. Ég skildi aldrei af hverju
þeir voru að halda böllin, en það
var gaman að standa hjá. Ég hef
alltaf staðið hjá þessu, aldrei tekið
þátt í harkinu sjálfur, en haft
gaman af samt. Og engum hrakför-
um hef ég lent í sjálfur. Á öllum
þessum tíma hef ég verið þar sem
þrír menn fórust. Einn fór fyrir
borð og hvarf, annar fór fyrir borð
og dó úr kulda og af þeim þriðja
klipptist fóturinn í spili og honum
blæddi út. Það var hrikalegt, garn-
irnar lágu heilar úti og hann var
með fullri meðvitund þá hálfu
klukkustund sem hann lifði eftir
slysið meðan honum var að blæða
út.“
„Finnst þér breyttur hugsunar-
háttur í sambandi við veiðimennsk-
una?“
„Mórallinn er líkur, en það er allt
hægara nú. Þetta var streð áður,
eintómt streð, gamaldags vinnuað-
ferðir sem gerðu erfitt fyrir. Sjó-
mennirnir voru að vísu berserkir,
en það var allt of erfitt unnið. En
þegar vel fiskast gleymist allt
annað. Aldrei hef ég séð annað eins
fiskirí og í flottrollið þegar við
vorum á Selvogsbankanum með
Marteini á Riddaranum. Það var
svo mikið i vængjunum á trollinu
að það stóð bunan út úr þeim af
boltaþorski."
„Þú hefur siglt marga túrana?"
„Fyrst þóttu mér siglingarnar
spennandi, en nú hef ég andstyggð
á þeim, þessum löngu stímum sem
ekkert er að gera og það var
hugraun að koma til Hull í haust,
allt í doða. Ég gerði jú ágætan túr,
en það er allt gjörbreytt í mannlíf-
inu og sjoppulífinu. Aður trölluðu
menn, sungu og léku sér og mikið
djöfull var nú gaman, en strákarn-
ir skemmtu sé ágætlega í haust,
ungu strákarnir, þeir þefa þetta
uppi. Ég fór vart frá borði og ekki
færi ég í siglingu aftur ef ég gæti
komist hjá því. Mig langaði að sjá
hvernig þetta væri, en það var
ekkert skemmtilegt."
„Þú sigldir öll stríðsárin."
„Ég sigldi öll stríðsárin á Júní,
en við sluppum alltaf. Við vorum
alltaf á kyrru þótt við fréttum af
skothríð allt í kring, fyrir framan,
aftan og til hliðar. Annars var nú
ekki hægt að sjá það í Fleetwood að
það væri stríð, slíkur var asinn í
skemmtanalífinu og á ströndinni."
„En sjórinn togar alltaf í?“
„Ég gæti ekki hugsað mér annað.
Mér hefur fundist sjórinn og sjó-
mennskan mitt viðfangsefni og fag.
Einu sinni fór ég í land, í sex
mánuði til Mjólkursamsölunnar.
Blessaður vertu, ég hafði enga eirð
í mér í landi. Maður hefur líka
meira upp úr sjónum, eyðir meiru í
landi. Ég hef nú verið í landi í
vetur og þetta er bölvað svoleiðis,
en lagast með vorinu þegar ég
kemst á sjóinn aftur. Það hleypur
líka einhver andskotinn í mann
þegar maður heyrir að þeir séu að
koma með 300 tonn í túr. Nú má
maður bara ekki þéna neitt, það er
helvíti að láta taka helminginn og
ríflega það af 6 millj. kr. Þetta
íslenzka þjóðfélag er nú orðið
slíkur darraðardans að maður
verður að hætta að hugsa um það,
þetta er glórulaust helvíti.“
„En hvernig lízt þér á unga
fólkið?“
„Mér lízt reglulega vel á það.
Ungu mennirnir sem koma um
borð eru miklu fljótari að læra en
áður og þeir eru flestallir duglegir.
Ég hef ekki orðið var við annað,
þetta er lært fólk og menntað,
sjálfstætt og dugmikið. Maður var
eins og álfur út úr hól áður. Vaninn
var svo mikill, engin framför mátti
eiga sér stað, slíkt þótti vatn á
myllu kölska. En mér finnst unga
fólkið fara illa með peninga og það
þykir mér verst. Þeir glotta bara
strákarnir þegar maður leyfir sér
að leggja þeim lífsreglurnar, en ég
verð feginn því þegar nýja myntin
kemst í gagnið. Þá hættir maður ef
til vill að þurfa að tína upp af
götunni hér og þar 50 kr., 10 kr. og
5 kr. peninga. Maður fer varla svo í
bæinn að maður þurfi ekki að tína
upp nokkra peninga. Það eru fáir
upp á síðkastið sem eru samansam-
ir. Það er í rauninni hlegið að þeim
sem eru samansamir.“
„Áttu margar bankabækur?"
„Nei, ekki á maður margar
bankabækurnar, því það er ekki
gott að eiga í banka, þetta sem
maður á er í fasteignum. En maður
fer náttúrlega ekki upp á sker ef f|
eitthvað kemur fyrir. Ég ætla nú 1
nokkra túra í vor til þess að ná upp ,
í útsvarið."
„Þú verður á sjónum til hundrað
ára aldurs."
„Nei, nei, það þýðir ekki að þéna
svona mikið. Maður fer svo illa út
úr sköttunum. En ég myndi vilja
vinna meira, maður getur ekki
verið aðgerðarlaus. Ef hér væri
einhver aðstaða fyrir trillur myndi
ég fá mér trillu, en með þessari
aðstöðu sem nú er þá eru þetta
ekkert nema andvökunætur. Það er
gott að hafa trillur í Eyjum, það er 7
gósseriland, liggur svo vel við og §§
hægt að sækja til allra átta.“
„Þú hefur verið á Snorra Sturlu-
syni síðustu árin."
„Já, ég hef verið háseti á Snorra
með frænda mínum, Óla Jóns, en
lengst af hef ég verið bátsmaður
eða 2. stýrimaður á undanþágu. Óli
er 28 ára og það er búið að ganga ||
stórvel hjá honum frá fyrsta degi.
Hann komst inn í þetta í fyrsta túr,
lygilegt en satt. Maður sér það ff
strax á mönnum þegar þeir koma 7|
um borð hvort þeir eigi eftir að |§
spjara sig vel. Það er aflavon í
þeim sem ganga að þessu óvanir
eins og þeir hafi lengi verið við
þetta."
„Finnst þér minnkandi hjátrú til
sjós?“
„Hún er farin að minnka, það eru fi
helzt eldri karlar sem tengja slíkt
við tilveruna og allt er þetta
breytingum undirorpið. Áður
dreymdi mig alltaf fyrir miklum
fiski og draumarnir brugðust ekki,
en nú dreymir mig ekki neitt. Áður
var alltaf tekið ofan þegar sjóferð-
abænin var beðin. Það varvíst ekki
beðið djúpt hjá sumum og þegar f§
þeir fóru að kjafta urðu þeir eldri
kolvitlausir og lá við að þeir sneru í
land þegar menn voguðu sér að
vera með kjaftæði í bæninni. Já,
það var oft gaman áður þótt það
væri harðæri.
En allir eru nú eitthvað trúaðir
þó maður haldi að maður sé það
ekki. Ég hef aldrei orðið var við það
að menn hafi ekki trú innra með
sér ef á bjátar. Hitt er svo að
maður gerir lítið af því að lesa
bænir nú orðið, man það ekki, en
forðum daga var maður látinn lesa
hátt svo öruggt væri að maður
svikist ekki um það.
Annars held ég að menn hafi
betra af því að taka þátt í þessum
siðum, það er engu til kostað og
víst mætti þetta vera almennara."
„Hvað finnst þér um draugatrú?"
„Það er nú svo, tvisvar hef ég
orðið var við eitthvað sem flokkast
undir draugatrú. í Nesi í Selvogi
fór um að næturlagi kona af öðrum
heimi. Ég heyrði í henni en margir
sáu hana. Hún átti að halda sig
mikið í eldhúsinu og víst var að
ekki var nokkur leiö að koma §7
hundunum þangað inn, þeir urðu
kolvitlausir ef slíkt var reynt. Svo
var það eitthvað sem var á ferðinni
í gamla togaranum Sindra. Ég \ ir
á vakt í skipinu og sat niðri við
kertaljós, glaðvakandi, þegar ég sá
eitthvað sem ég get ekki lýst koma
niður stigann. Ég varð fyrst algjör-
lega máttlaus af hræðslu, en hristi
síðan af mér slenið því ég taldi ekki
gott að fá þetta niður í skipið. Náði
ég í skörung, barði allt og sveiflaði
í kring um mig með hrikalegum
öskrum svo ófétið hvarf. Síðan §
hafa þeir ekki lagt í mig.
Nei, sjómennskan er mitt líf og §j
ég vona að ég þurfi ekki að kveðja
hana strax. Það er svo sem ósköp
gott að hafa sléttan sjó, en ég verð
fljótt hundleiður á logninu. Mér |
finst ósköp gott að hafa þetta eins
og það er hér við land. Ég kann
betur við að finna að ég sé á sjó
Verst að nú er maður orðinn hálf
valtur að standa í miklum veltingi,
en þá er bara að beita betur upp í.
Lífið um borð er gott, þar er
mikið spjallað og mörgu reddað i
landsmálunum og heimsvandamál-
unum, góður félagsandi, en nú
orðið heyrist varla rifrildi um borð
Þetta eru góðir strákar og félagar,
það er helzt að ég sé að rífa kjaft ef
þeir hlæja bara upp í opið geðið »
manni."
Loftvogin
1643 fann ítalski stærðfræðingur-
inn og eðlisfræðingurinn Torri-
celli upp loftvog, en hún mældi
breytingar á loftþrýstingnum og
sagði til um áhrif þeirra á veður-
far.
Prentlistin
GUTENBERG hefur verið kall-
aður faðir prentlistarinnar, en
árið 1436 var hann farinn að raða
saman tréstöfum til að þrykkja af.
Ágæti aðferðar hans fólst í því að
hægt var að nota sömu stafina
aftur og aftur.
Samkeppni
um hönnun
biðskýla SVR
STJÓRN Strætisvagna Reykja-
víkur hefur ákveðið að efna til
samkeppni um hönnum á svoköll-
uðum gangstétta-biðskýlum þar
sem þau biðskýli sem til þessa
hefur verið komið fyrir á við-
komustöðvum henta ekki á
þröngum gangstéttum.
Öllum farþegum SVR og öðrum
Reykvíkingum verður gefið tæki-
færi til að láta álit sitt í ljós við
dómnefnd um það hvernig þeir
vilja að biðskýli eigi að vera og
hvaða hlutverki þau eigi að þjóna.
Dómnefnd mun síðan semja út-
boðslýsingu um samkeppni meðal
þeirra sem rétt hafa til að leggja
uppdrætti fyrir byggingarnefnd
Reykjavíkur á grundvelli þeirra
hugmynda sem fram koma. Tillög-
um og ábendingum verður að
koma á framfæri fyrir 15. apríl
n.k. merkt „Biðskýli SVR“. Af-
henda má tillögurnar á skrifstofu
SVR á Kirkjusandi, og miðasölu á
Hlemmi eða Lækjartorgi. Veitt
verða þrenn verðlaun, 100 þúsund,
75 j)úsund og 50 þúsund krónur.
I dómnefnd eiga sæti Finnur
Björgvinsson arkitekt, formaður,
Guðrún Ágústsdóttir, form.
stjórnar SVR, Hjörtur Kolsöe
vagnstjóri, Reynir Adamsson
arkitekt og Örn Sigurðsson arki-
tekt. Trúnaðarmaður dómnefndar
er Ólafur Jesson framkvæmda-
stjóri.
Kvikmyndir
LUMIÉRE-bræðurnir bjuggu
fyrstir til kvikmynd og var það
árið 1894. Uppfinning þeirra
grundvallaðist á skilningi á þeirri
staðreynd, að mannsaugað greinir
fremur hægt milli hluta, þannig
að margar líkar myndir, sýndar í
röð, gerðu það að verkum að það
sem sýnt var virtist á hreyfingu.
mmmhi