Morgunblaðið - 03.04.1980, Blaðsíða 22

70
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1980
/ Á flugvélasýningu, sem opnuð var í KR-húsinu 12. júní
1932, átti einn sýningargripur umfram aðra alla athygli
sýningargesta, en það var flugvélin, sem tveir íslenzkir
flugvélstjórar höfðu þá nýlega smíðað. Hagleiksmenn-
irnir voru þeir Gunnar Jónasson og Björn heitinn
Olsen, flugvélstjórar hjá Flugfélagi íslands. Á sýningunni
var vélin fullgerð, nema að á hana vantaði hreyfilinn og
hreyfílhlífar. Hreyfil keyptu þeir Gunnar og Björn árið
1940, og var ftugvélinni flogið fjögur reynsluflug í
nóvember það ár, eða þar til að brezki herinn hér á landi
bannaði frekara flug vélarinnar, og fyrirskipaði eigendum
að taka vélina í sundur. Vélinni var aldrei flogið aftur,
lenti í niðurníðslu, en hlutar hennar hafa alltaf verið
varðveittir, og í síðustu viku voru leyfarnar fluttar á
verkstæði, þar sem vélin verður gerð upp í upprunalegri
mynd að tilstuðlan Flugsögufélagsins. Gísli Jónasson,
sem smíðaöi vélina fyrir tæpri hálfri öld, verður honum
innan handar og mun aöstoða við verkið. Blaðamaður
Mbl. tók Gunnar nýlega tali til að fræðast um sögu
þessarar merku flugvélar, Agnarinnar, eins og eigendur
nefndu hana, en hún er eina vélflugan sem er smíðuð
hér á landi. Byrjað var á byrjuninni og Gunnar spurður
hvað orðið hefði til þess að þeir réðust í smíðina:
— Það skapaöist millibilsástand í flug-
inu, er það hætti sökum fjárskorts árið
1931. Það var reynt að fá þingið til að
borga Lufthansa 70 þúsund króna skuld
svo við gætum haldiö Junkersvélunum. Viö
ræddum m.a. við Tryggva Þórhallsson
þáverandi forsætisráðherra. Hann var
hlynntur fluginu, en þingið kolfelldi samt að
veröa við bón okkar, álitu þáverandi
þingmenn flugiö vera leikaraskap, sem
ekki ætti rétt á sér. Það var á þessum tíma,
meöan beöið var úrslita í máli félagsins að
við réðumst í flugvélarsmíðina.
Húsnæöisvandræöi
— Viö unnum nokkuð stöðugt viö
smíðina, og unnum rösklega, miöað við
það sem nú gengur og gerist. Áttum við
lengst af í vandræöum með húsnæði fyrir
smíðina, byrjuðum í bakhúsi við hús Jóns
Stefánssonar skókaupmanns á Laugavegi
17, en síðan komumst við að í búö
Bernhöfts bakara, sem var við Banka-
stræti, og einnig vorum viö í húsi því á
horni Frakkastígs og Laugavegar, þar sem
Þórður frá Hjalla verzlaöi lengi, og seinna
varð verzlun Ullarverksmiðjunnar Fram-
tíðar. Einnig vorum við, að þessu í
húsakynnum fyrirtækis okkar, Stálhús-
gagna, viö Smiðjustíg, en fengum svo rými
í Þjóöleikhúsinu, sem þá var í byggingu, til
aö setja vélina saman. Þar settum við
einnig heyfilinn í.
— Viö byrjuðum á skrokknum, smíöuö-
um svo vængina, þá stýrið, og þannig
hvern hlut af öðrum. Grindin sjálf var úr
Oregonfuru, en rifin í vængjunum voru úr
krossviöi, og einnig var skrokkurinn
klæddur krossviði. Sérstakt léreft var í
vængjum, og það strekkt með strekklakki,
svonefndu „dópi“. Loks var grindin öll
spennt með vírum, og ef undan er skilinn
hreyfillinn og skrúfan, þá voru vírstrekkjar-
arnir það eina sem við ekki smíöuöum
sjálfir, en þá keyptum við frá Englandi.
vinna, fórum á trésmíöaverkstæöin og
fengum þar heflaö efniö í grindina, söguö-
um sjálfir út rifin úr V/2 millimetra þykkum
sænskum krossviöi sem Ludwig Storr
pantaði fyrir okkur.
— Ekki hef ég hugmynd um hvað
flugvélin kostaöi okkur í heild, en við
snöpuöum í hana sitt úr hvorri áttinni.
Margir lögöu hönd á plóginn við smíöina,
einkum Siguröur Jónsson og Björn Eiríks-
son flugmenn, þaö voru margir naglar sem
þurfti að negla og mikiö að líma, krossviö-
urinn var negldur á grindina með óteljandi
nöglum.
Fengu víxil
fyrir hreyflinum
— Ég man þó að hreyfillinn kostaði milli
sex og sjö þúsund krónur, algjört lán að fá
hann, það verð var í mesta lagi hálfviröi nýs
hreyfils. Þetta var 98 hestafla fjögurra
strokka loftkældur raðmótor af gerðinni
Gipsy One, úr Moth vél, að því er ég held,
sem fórst í sjóinn viö Osló. Flugvélin
eyöilagöist en hreyfillinn var geröur og fann
Erling Smith þennan hreyfil þegar hann var
á ferö í Noregi. Við höfðum lengi haft í
huga hreyfil af þessari gerö. Erling hjálpaði
okkur mikið í sambandi viö flugvélina og
einnig Bergur Garðarsson. Aðgangseyrir
að flugvélasýningunni 1932 rann til hreyfil-
kaupanna, og einnig fengum við lán tll
kaupanna í Landsbankanum, 3.000 króna
víxil, en þaö var algjör náö að fá lán í þá
daga.
Upplýsingar
úr litlu kveri
— Já, viö teiknuöum flugvélina að öllu
leyti sjálfir. Ég átti lítið kver sem haföi aö
geyma allar upplýsingar um flugvélasmíöi,
Flugzeugbauentechnik, svo sem form á
vængjum, straumlínur, o.s.frv. Vélina teikn-
aöi ég þó mest eftir smekk og minni, og
haföi þá í huga flugvélar í Þýzkalandi er ég
var viö nám í flugvélstjórn. Þetta voru nú
ekki beinlínis fagteikningar, heldur riss-
myndir, sem flugvólin var smíöuö eftir. Ekki
man ég nákvæmlega hversu lengi við
vorum að smíöa flugvélina, gerðum það aö
mestu á nokkrum mánuðum. Á sýningunni
í júní ’32 var vélin að fullu smíöuö, nema
hvað viö áttum þá eftir aö smíöa „búkk-
ana“ undir hreyfilinn og hreyfilhlífarnar.
Það gerðum við ekki fyrr en 1940, er við
höfðum fengið hreyfilinn.
Á þessum tíma voru allar minni vélar
tvíþekjur, og það var aldrei um annaö að
ræða en aö smíöa tvíþekju, þar sem smíöi
þeirra og útreikningur vængja var auðveld-
ari. Eins kom ekki til greina aö smíöa
sjóflugvél þar sem smíöi flotanna var eins
mikiö verk og smíði skrokks og vængja.
Ætluö til kennslu
og listflugs
— Ögnin var sem sagt tvíþekja og
tveggja sæta. Hún var 400 kg aö þyngd og
gat borið 300 kg. Hún var 6 metrar að
lengd og vænghafiö 7,25 metrar. Hún
þurfti sárastutta braut, hugsa ekki meira
en 100 metra, og hún flaug léttilega á um
140 til 150 km hraöa. Flugþol var tvær til
þrjár klukkustundir, mældum það aldrei
nákvæmlega. Eldsneytistankurinn var á
milli efri vængjanna, reyndar hluti af væng,
þar sem í gegnum hann gengu bitar sem
vængirnir voru festir á. Tankinn smíðuðum
við sjálfir. Þá voru í mælaboröi hraðamæl-
ir, hæðarmælir, olíumælir og áttaviti.
Vélinni var flogið úr aftara sætinu.
— Vélin var búin tvöföldum stýrisbún-
aöi, og því vel fallin til flugkennslu, en þaö
var einmitt tilgangur okkar með smíðinni
að vélin yröi notuð til flugkennslu. Þetta var
ákveðiö strax, þegar smíöin kom til tals, að
vélin færi til þeirra sérstöku nota, en einnig
átti hún að veröa listfluga.
Fjögur
reynsluflug
— Það kom svo að því að reynslufljúga
vélinni. Áður höfðum viö útbúiö stutta
flugbraut þar sem nú er flugskýli. Fengum
við leyfi hjá Agnari Kofoed-Hansen, sem þá
var lögreglustjóri, til að sprengja þar
klappir. Við vorum með gamla Ford,
ruddum grjótinu upp á plötu, sem bíllinn
dró síðan frá. Út frá þessum staö var svo
núverandi flugvöllur í Reykjavík geröur, og
má því ef til vill segja aö þaö sé okkur aö
kenna að hann sé þar sem hann er.
— Fyrsta reynsluflugið fór fram 23.
nóvember 1940. Ég man þaö enn glögg-
lega. Viö vorum ekki vissir hve vélin þyrfti
Gunnar Jónatton og Björn heitinn Ólsen
við Ögnina, sem þeir smíðuðu sjálfir, en
hún er fyrsta og eina heimasmíðaða
íslenzka vélflugan.
Eina
„íslenzka"
flugvélin
40 árum
Aö mestu
handavinna
— Smíðin var aö mestu leyti handa-
er ótrúleg
Var hún nefnd Ognín
en vélína smiðuðu
érið 1932 þeir
Gumíar Jonaí isön
og Björn
heitinn Ólsen fiugvélstjórar hjá Flugfélagi
íslands nr. tvö. Vélinni var fyrst flogið 1940
og alls urðu reynsluflugin fjögur, og flaug
Örn Ó. Johnson Ögninni í þeim öllum.
Þegar reynslufluginu var að Ijúka bönnuðu
Bretar frekara flug vegna stríðsástandsins.
Myndin af Ögninni „í fullum skrúöa“ var
tekin í Vatnsmýrinni eftir eina af reynslu-
ferðunum í nóvember 1940.
|NSMMiaS£»*M
%ÉIÍMk ■ £ /

t