Morgunblaðið - 10.04.1980, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. APRÍL 1980
fltaqimilrlftfrifr
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4.800.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 240
kr. eintakið.
Niðurtalning
verðlags — hækk-
un söluskatts
Ekki færri en þrjú frumvörp til fjárlaga ársins 1980 sáu
dagsins ljós á Alþingi áður en fjárlög voru loks samþykkt,
er þrír mánuðir fjárlagaársins voru liðnir. Hafa fjárlög ekki
verið svo síðla á ferð sl. 20 ár — en þau ber að afgreiða fyrir
upphaf hvers fjárlagaárs. Samkvæmt lögum um stjórn
efnahagsmála skal ríkisstjórn leggja fyrir Alþingi fjárfest-
inga- og lánsfjáráætlun með fjárlagafrumvarpi, svo heildar-
sýn fáist yfir ríkisfjármálin. Þetta lagaákvæði var brotið nú.
Engin heildstæð lánsfjáráætlun lá fyrir við lokaafgreiðslu
fjárlaga.
I tveimur fyrri frumvörpum til fjárlaga 1980 voru
niðurgreiðslur tvíþættar, svo sem verið hafði í fjárlögum hin
síðari árin: annars vegar vegna búvöru, hins vegar vegna olíu
til húshitunar. I þriðja frumvarpinu, sem borið var fram af
núverandi ríkisstjórn, var niðurgreiðsla til verðjöfnunar á
olíu felld niður til að réttlæta þá þegar ráðgerða hækkun
söluskatts.
Þingmenn Sjálfstæðisflokksins fluttu breytingartillögu,
þess efnis, að færa 5 milljarða króna af niðurgreiðslu búvöru
yfir á niðurgreiðslu olíu til húshitunar, sem leyst hefði
bráðasta vanda verðjöfnunar án nýrrar skattheimtu. En
stjórnarliðar brugðu hart við og felldu þessa auðförnu leið út
úr vandanum.
Þess í stað lögðu þeir til að verja 4 milljörðum króna til
niðurgreiðslu á olíu 1980, en sú fjárhæð gerir lítið betur en að
viðhalda samsvarandi niðurgreiðslum í ár og voru á liðnu ári.
— Þessi rausn þeirra var þó bundin 2% hækkun söluskatts,
sem gefið hefði ríkissjóði 11 milljarða viðbótartekjur á 12
mánuðum eða nær þrefaldað þá fjárhæð, sem verja átti til
niðurgreiðslunnar. — Þessi „niðurtalningarleið“ fjármálaráð-
herra á vöruverði í landinu tókst þó ekki alfarið, vegna
gagnrýni á Alþingi, sem náði til stjórnarliða sem stjórnar-
andstöðu. Niðurstaðan verður væntanlega l‘/2% hækkun
söluskatts, sem gefur gott betur en tvöfalda þá fjárhæð sem
verja á í olíuniðurgreiðslur. Söluskatturinn einn gefur um
50% af heildartekjum ríkissjóðs. Hækkun hans er því
skjótvirkasta leiðin til að skófla úr launaumslögum fólks í
ríkissjóð — og til að vinna öfugt við fyrirheitin um
„niðurtalningu verðlags" í landinu.
Beinir skattar til ríkis og sveitarfélaga, þ.e. tekju- og
eignaskattar, sjúkratryggingargjald og fasteignaskattar
námu samkvæmt áætlun Þjóðhagsstofnunar 11,6% af brúttó-
tekjum skattgreiðenda árið 1978. Þetta hlutfall er áætlað
14,6% 1980 og hefur því hækkað um 3% fyrir tilstilli tveggja
vinstri stjórna. Þróun óbeinna, verðþyngjandi skatta (vöru-
gjalds, söluskatts o.fl.) er þó enn varhugaverðari. Ríkissjóður
tekur á árinu 1980 46 milljarða króna í skatta af þessu tagi
umfram það sem verið hefði ef sömu reglur giltu nú og á
síðasta ári ríkisstjórnar Geirs Hallgrímssonar 1978. Þessa
upphæð má að vísu lækka um 14 milljarða vegna niðurfell-
ingar söluskatts á matvöru og tollalækkana, vegria milli-
ríkjasamninga, en eftir sem áður standa 32 milljarðar króna í
hreinan skattauka. Stærsti skattaukinn, eða rúmir 10
milljarðar, er tekinn í hækkun á hluta ríkissjóðs í bensínverði,
sem er að gera rekstur heimilisbifreiða að forréttindum hinna
betur megandi. Það er því ekki furða þó stjórn BSRB og
viðræðunefnd ASI hafi mótmælt boðuðum hækkunum tekju-
skatts, útsvara og söluskatts, sem ásamt gengislækkun „eru
olía á verðbólgueldinn", eins og segir í samþykkt ríkisstarfs-
manna. Erfitt er að sjá, hvern veg ríkisstjórnin hyggst greiða
fyrir kjarasamningum með slíkum hætti; og ekki er ein króna
í fjárlögum Alþýðubandalagsins til svokallaðs „félagsmála-
pakka“, sem er nokkurs konar skrautfjöður í stjórnarsáttmál-
anum.
A mánudag og þriðjudag fyrir páska þurfti þrívegis að
fresta fundum Alþingis, hvern daginn um sig, vegna
ósamkomulags og agaleysis á kærleiksheimili stjórnarinnar.
Ymsir í stjórnarliðinu eru óhressir vegna skattagleði
ráðherranna. Þó má gera ráð fyrir að þeim áfanga í
„niðurtalningu verðlags“, sem felst í llÆ% hækkun söluskatts
á svo að segja allt vöruverð í landinu, verði náð á Alþingi í
vikulokin.
Lárus Jónsson alþm:
Yerðbólgan magnast
og er nú tæp 70%
miðað við heilt ár
Allar líkur benda til þess
að vísitala framfærslukostn-
aðar hækki milli 13—14%
frá febrúarbyrjun til 1. maí í
samanburði við 9,1% frá 1.
des. til janúarloka. Hraði
verðbólgunnar stóreykst og
er nú tæp 70% miðað við
heilt ár, þrátt fyrir grát-
broslegar yfirlýsingar ríkis-
stjórnarinnar um „niður-
talningu verðlags“. Að
óbreyttum reglum um
greiðslu verðbóta á laun yrði
hækkun vísitölubóta ekki
minni en 11—12% hinn 1.
júní, ef þessi áætlun reynist
rétt, í stað 8%, svo sem gert
er ráð fyrir í launastefnu
ríkisstjórnarinnar skv. for-
sendum fjárlaga.
Vítahringur
vísitölunnar
Skv. upplýsingum sem
fjárveitinganefnd Alþingis
fékk frá Hagstofu og Þjóð-
hagsstofnun er búist við
11,8% hækkun framfærslu-
vísitölu vegna almennra
verðlagshækkana frá febrú-
ar til 1. maí. Nýtt „orkujöfn-
unargjald" sem er í raun
1 xk % hækkun söluskatts
bætir við þá tölu 0,7% og
ágizkuð hækkun á gjaldskrá
hitaveitu, rafmagnsveitu og
Strætisvagna Reykjavíkur
um 20% veldur 1% hækkun
framfærsluvísitölu.
Dæmið lítur þá þannig út:
Framfærsluvísitala
hækkun febr.—maí
Almennar hækkanir 11,8%
V/i% hækkun söluskatts 0,7%
20% gjaldskrárhækkun
hifav., rafm.v. og SVR 1,0%
Hækkun framf.vísitölu
samt. 13,5%
Þetta nýja „orkujöfnun-
argjald" og hækkun á fram-
angreindum gjaldskrám á
þessu tímabili einu veldur
1,7% launahækkun í landinu
í /2 ár, þ.e.a.s. 6.800 m. kr.
hækkun launa. Þetta veldur
hækkuðu verði á fram-
leiðsluvörum og meira geng-
issigi, sem aftur veldur
hækkun verðbótavísitölu og
svo koll og kolli. Þetta er
aðeins lítið dæmi um þann
fáránleika sem núverandi
vísitölukerfi er.
Stefna ríkisstjórn-
arinnar er endaleysa
Þennan vítahring er ékki
ætlun ríkisstjórnarinnar að
rjúfa, þvert á móti er
víxlgangurinn aukinn með
nýjum veltuskatti. Fjárlög
eru afgreidd með sáralitlum
greiðsluafgangi á pappírn-
um, sem þýðir áframhald-
andi seðlaprentun í raun.
Erlendar lántökur til al-
mennra þarfa ríkissjóðs eru
fjórfaldaðar í ár og vitað er,
að lánsfjáráætlun í heild fer
fram úr öllum mörkum, sem
vitglóra er í. Ekkert bólar á
verðtryggingu sparifjár.
Þegar þannig er að málum
staðið er lögþvingun eða til-
skipun um „niðurtalningu
verðlags" afkáralegt öfug-
mæli.
Stefna ríkisstjórnarinnar
er hrein endaleysa í viður-
eigninni við verðbólguna og
er ekki annað sýnna en hún
slái þar öll met fyrri vinstri
stjórna.
Hótel ísaf jörður væntan-
lega tekið í notkun í árslok
Framkvæmdum við hótelbygg-
inguna á ísafirði miðar vel. í
nóvember sl. lauk þeim fram-
kvæmdum, sem verktakinn Ár-
byggð h.f. tók að sér, þ.e. að
steypa bygginguna upp og ganga
frá henni að utan. Vonast lsfirð-
ingar til að hægt verði að taka á
móti fyrstu gestum fyrir lok þessa
árs, en til þess að það verði unnt
þarf á næstu tveimur mánuðum að
styrkja eiginfjárstöðu félagsins,
en reiknað er með að framkvæmd-
ir á árinu muni kosta um 280
millj. króna, lántökur mega nema
um 140—150 millj. kr. af þeirri
upphæð.
ísfirðingar stofnuðu með sér
hlutafélag um byggingu hótelsins
og var hafist handa um fram-
kvæmdir 1976.
Að hlutafélaginu
standa bæjarsjóður ísafjarðar,
fyrirtæki á staðnum, Flugleiðir h.f.
og fjölmargir einstaklingar. Heild-
arframkvæmdakostnaður í lok sl.
árs var um 200 millj. kr., af þeirri
upphæð eru áhvílandi lán samtals
kr. 90 millj., innborgað hlutafé á
sama tíma var um 75 millj. Því til
viðbótar hefur bæjarsjóður ísa-
fjarðar samþykkt að yfirtaka tvö
lán að upphæð kr. 35 millj., sem
ákveðið hefur verið að breyta í
hlutafé, þannig að hlutafé nemur
því um 110 millj. kr.
Hótelið er fimm hæðir, gistirými
er fyrir 66 í 33 herbergjum. Einnig
verður í hótelinu fundarsalur og
aðstaða til ráðstefnuhalds. Óli Jó-
hann Ásmundsson arkitekt teikn-
aði bygginguna, verkfræðingur er
Edgar Guðmundsson.
í stjórn Hótels ísafjarðar h/f
eiga sæti: Fylkir Ágústsson for-
maður, Ólafur B. Halldórsson, Jó-
hann T. Bjarnason, Guðrún Vigfús-
dóttir og Gunnar Jónsson.
Hótelbyggingin á ísafirði stendur i miðbænum. ísfirðingar vonast til að hægt verði að taka á móti fyrstu
gestunum i lok þessa árs.
Ljósm. Mbl. Friða Proppé.