Morgunblaðið - 13.04.1980, Side 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. APRÍL 1980
Hannes Heimisson:
Greinarhöfundur í miðborg San Salvador.
Á ferð um
E1 Salvador
skömmu fyr-
ir morðið
á Romero
erkibiskup
Indíánakonur í Mið-Amaríku lasa íalandabaaklinga.
Ungur skiptinemi úr Reykjavík, Hannes Heimisson, 19 ára, sem nú dvelst í Mexico, fór nokkru eftir
áramótin í mánaöarferðalag um alla Miö-Ameríku ásamt finnskum kunningja sínum. Þeir félagar
dvöldust m.a. í El Salvador eftir aö landið var því sem næst lokað og feröamenn flúöu landið vegna
harðnandi átaka byltingarhreyfinga og stjórnarhers. í meöfylgjandi grein Hannesar lýsir hann ástandinu
eins og þaö kom þeim fyrir sjónir og þeirri óvanalegu lífsreynslu er þeir félagar uröu fyrir. Skömmu
eftir að þeir yfirgáfu landið var Romero erkibiskup ráöinn af dögum eins og fram hefur komiö í fréttum
og ástandiö sízt batnaö.
Á tali við stjórnarharmenn við iandamœrastöð.
Að venju andaði hann hlýju á
landamærum Guatemala og E1
Salvador um 2 stunda akstur frá
höfuðborg landsins San Salvador.
Eitthvað var þó viðmótið og and-
rúmsloftið ekki líkt því, sem við
höfðum kynnst í nágrannaríkjun-
um að undanförnu á löngu ferða-
lagi — eitthvað stakk í stúf og var
gerólíkt þeirri kurteisi og virð-
ingu, sem allsstaðar hafði ein-
kennt skipti fólks við ókunna
ferðamenn norðan úr heimi.
Eg spurðist fyrir um ástand
mála og leitaði upplýsinga á ryk-
fallinni stjórnarskrifstofu við
landamærin — hér var mikil
móttökustöð þar sem fáir virtust
hafa komið undanfarna mánuði,
þar sem við venjulegar aðstæður
hefði verið mikill straumur ferða-
langa. Eini starfsmaðurinn átti
bágt með að trúa því, að hér væru
komnir ferðalangar, er væru á
leiðinni inn í landið og var fullur
tortryggni, en eftir miklar mála-
lengingar og skýringar héldum við
á brott með mikla upplýsinga-
stafla um land og þjóð. Ferða-
menn, sem sett hafa svip sinn á
allt þjóðlíf E1 Salvador, eru nú
sama og allir horfnir vegna
ótryggs stjórnmálaástands og
mikillar hættu á almennu borg-
arastríði, sem stöðugt eykst —
ástandinu er líkt við púðurtunnu,
sem sprungið getur þá og þegar.
Eftir vel heppnaða byltingu
Sandinista í Nicaragua í fyrra
styrktust mjög og stækkuðu
vinstri sinnaðar byltingarhreyf-
ingar í nágrannaríkjum Nicarag-
ua, sem hafa það að aðalmarkmiði
að steypa herforingjastjórnum
viðkomandi ríkja og þá með sigur-
sæla byltingu Sandinista að leið-
arljósi. Eftir þá byltingu hefur
slíkum hreyfingum í Guatemala,
Hondúras og E1 Salvador vaxið
stöðugt fiskur um hrygg og gera
þær allt sem í þeirra valdi stendur
til að umbylta þjóðfélaginu og
grafa undan þeim stjórnvöldum er
með völdin fara — oft í skjóli hers
og lögreglu, Eina Mið-Ameríku-
ríkið, sem enn virðist vera til-
tölulega laust við þennan óróa, er
Costa Rica, enda velmegun þar
mun meiri og almennari en þekk-
ist í nágrannaríkjunum.
Að undanfömu hefur hvað óróa-
samast verið í E1 Salvador, þar
sem sístækkandi vinstri bylt-
ingarhreyfingar hafa velgt stjórn-
völdum illa undir uggum á ýmsan
hátt og virðast hafa mikið fylgi
um allt landið. Í miðjum desember
varð ástandið hvað alvarlegast
þegar þúsundum mótmælenda
lenti saman við her landsins í
miðborg höfuðborgarinnar, San
Salvador, og lauk svo að til að
skotbardaga kom með miklu
mannfalli auk alvarlegra
skemmdarverka í miðborginni,
íkveikju í bílum og byggingum.
Okkur var sagt, að nú væri
ástandið eilítið skárra, en mikil
ókyrrð lá í loftinu og var mjög
áþreifanleg og víða voru samfelld-
ar skærur vopnaðra skæruliða og
stjórnarhers.
Það var bæði óhugnanlegt og
áhrifamikið að sjá miðborg San
Salvador alla útmálaða í hinum
ýmsu skammstöfunum hinna
mörgu byltingarhreyfinga er
steypa vilja stjórninni, en þar bar
mest á þeirri stærstu LP-28 (Liga
Popular de 28 febrero) auk PCS
(Partida comunista Salvadoreno),
sem skreytir vígorð sín með hamri
og sigð risans í austri í rauðmál-
uðum ramma. Allar opinberar
byggingar, bankar og meira að
segja kirkjur eru útmálaðar
vígorðum þessara hreyfinga og
rauði liturinn drottnar alls staðar.
Eftir að skærur urðu algengari í
sjálfri borginni milli skæruliða og
stjórnarhers í kjölfar desember-
óeirðanna sést varla sála á ferð í
miðborginni eftir að skyggja tek-
ur, þeir fáu sem á ferli eru og
sjást, flýta sér í almenningsvagn
eða leigubíl. Við uppgötvuðum, að
við vorum einu erlendu ferðalang-
arnir á þessu svæði samkvæmt
frásögn heimamanna, sem við
okkur töluðu.
Áður var blómlegt næturlíf á
götum miðmorgarinnar, flest allar
verzlanir opnar auk fjölda veit-
inga- og skemmtistaða. Af útlend-
ingum voru Bandaríkjamenn í
meirihluta, sem settu svip sinn á
borgarlífið með rúmum fjárráðum
er heimamenn kunnu vel að meta.
Nú voru þeir allir horfnir.
Tiltölulega lítið bar á her og
lögreglu í sjálfri miðborginni, en
mikið var um óeinkennisklædda
eftirlitsmenn, sem voru í stöðugu
sambandi við hermenn í öðrum
hverfum og vel fylgzt með hvers
kyns mótmælafundum og annarri
andstöðu við stjórnvöld. Allmikið
hefur verið um gíslatökur vinstri
manna — hafa þeir tekið hundruð
gísla í ráðuneytum og öðrum
stjórnarstofnunum til að knýja
yfirvöld til að láta lausa pólitíska
fanga eða til annarra aðgerða.
Nýlega tók stór hópur manna úr
samtökum byltingarsinnaðra
garðyrkjubænda um 400 gísla í
aðalútibúi Búnaðarbanka E1
Salvador í höfuðborginni til að
krefjast þess að herinn yfirgæfi
blómleg landbúnaðarhéruð, sem
hann hafði lagt undir sig til eigin
þarfa. Bændurnir kröfðust enn-
fremur þess að leigukjör þeirra á
jörðunum yrðu bætt og að þeir
byggju við hagstæðari innkaup á
mat og nytjafræjum. Enn er ekki
séð fyrir endann á þeirri deilu þó
að gíslum hafi fækkað og viðræður
hafizt milli stjórnar og herskárra
bænda. Stjórnin á í erfiðleikum;