Morgunblaðið - 13.04.1980, Blaðsíða 16

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. APRÍL 1980
I iðrum Grænlandsjökuls er
að finna svör við mörgum
spurningum vísindamanna
ískjarninn segir mikla
sögu um veðurfar á
liðnum árþúsundum
—Já, það er rétt, við höfum spáð
mjög mikið í veðurfarið á liðnum
öldum og með rannsóknunum telj-
um við okkur þegar hafa orðið
sannreyna niðurstöður okkar höf-
um við borið þær saman við
staðreyndir, sem þegar lágu fyrir.
í því sambandi má nefna að gott
samræmi er á milli þeirra og þess,
sem menn eins og Þorvaldur
Thoroddsen, Sigurður Þórarins-
son, Páll Bergþórsson og og fleiri
hafa tekið saman um þessi mál.
Það er sem sé samræmi á milli
þess kjarna, sem við tókum á stað
sem heitir Crete á Grænlands-
jökli, og þess sem þekkt er um
veðurfar á íslandi.
—Eftir að síðasta jökulskeiði lauk
fyrir um 12.000 árum höfum við
jarðarbúar gengið í gegnum skeið,
sem hefur verið mjög hlýtt um
alla jörðina. Ef við berum það
saman við það, sem vitað er um
eldri jökulskeið og þann tíma, sem
kom eftir þau, þá kemur í ljós að
virkilegt hlýindaskeið hefur aldrei
staðið lengur en í um 10 þúsund
ár. Svo virðist kólna aftur, enda
hefur farið kólnandi hjá okkur
síðan fyrir um 5 þúsund árum,
að vísu með hitasveiflum upp og
niður einhver árabil. Okkar rann-
sóknir styðjast við rannsóknir,
sem gerðar hafa verið á kjörnum
úr setlögum á hafsbotni og sam-
ræmi er á milli ískjarnans okkar
og djúphafskjarnanna.
— Sem dæmi um stutt hlýviðr-
isskeið má nefna árin frá 1930 til
1965, en það er óvanalegt tímabil
miðað við síðustu 800 ár. Án þess
að vera með nokkra spádóma, þá
er ekki skynsamlegt að ætla, að
slíkt skeið haldi áfram, heldur
muni áfram fara kólnandi á jörð-
inni. Á þessu skeiði á þessari öld
trúi ég að meðalárshiti á Græn-
landi hafi verið um 2 gráður yfir
meðalhita og kannski um 1 gráður
hér á íslandi yfir árið. Ef við
eigum að leyfa okkur að búast við
einhverju þá hlýtur það að vera
kaldari veðrátta en var fyrir þetta
tímabil.
Erum að breyta
öllu umhverfi okkar
— Ef maður ætlar sér að fara að
spá um veðurfar, verður að taka
tillit til margs og þá einkum
koltvísýringsmengunar, sem á eft-
ir að aukast til muna ef svo heldur
sem horfir. Þessi mengun stafar
af sífellt aukinni brennslu á kolum
og olíu, skógarhöggi og eyðingu
skóga. Eldsneytisnotkunin eykur
koltvísýringsmagnið í lofthjúpi
jarðar á sama hátt rotnandi skóg-
ar.
—Það sem gerist ér að koltví-
sýringurinn hindrar að hitageisl-
un frá jörðinni sleppi út í geiminn.
Þessu má líkja við gróðurhús, en
Kort af Grænlandi, á stoðunum þremur hefur GlSP-hópurinn
m.a. borað eftir ískjörnum.
Litli borinn við Dye 3 á Grænlandsjökli, sem notaður hefur verið til að taka fjölda marga kjarna niður
á 100 metra. í baksýn er stöð bandaríska hersins þarna á jöklinum, en tvær slíkar stöðvar eru á
jöklinum.
Haustið 1977 tókst ekki að flytja allan útbúnað vísindamannanna ofan af hájöklinum og því var gripið
til þess ráðs að henda öllum útbúnaði sveitarinnar út úr flugvélinni og því stór tækjahrúga skilin eftir
þarna á jöklinum. Starfið hófst því á miklum snjógreftri vorið eftir í 45 stiga frosti, en þessum
snjósleða varð ckki meint af vetursetunni og eftir að hann hafði verið hreinsaður fór hann í gang í
fyrstu tilraun og var síðan ekið upp úr gryfjunni.
glerið í gróðurhúsunum hleypir
illa í gegnum sig hitageislum og
því getur orðið mjög heitt í
gróðurhúsunum, en í stað glersins
verður koltvísýringurinn eins og
hjúpur í kringum jörðina.
— Vísindamenn um allan heim
hafa miklar áhyggjur af þessari
mengun. Niðurstöður útreikninga
sýna m.a. að búast má við mjög
mikilli hitaaukningu; sérstaklega
á heimskautasvæðum eins og sést
á meðfylgjandi línuriti. Afleið-
ingar þessa geta verið margvísleg-
ar og er í alvöru farið að tala um,
að Grænlandsjökull geti minnkað
stórlega. Við það hækkaði veru-
lega í höfunum og stór landsvæði
gætu farið undir sjó. Ef allur
jökullinn bráðnaði þýddi það 9
metra hækkun á yfirborði sjávar í
heiminum.
— Það er enginn vafi á því, að
það tæki jökulinn langan tíma að
bráðna, en hins vegar hagar þann-
ig til, að ef að þessi bráðnun
byrjar fyrir alvöru, myndi hún
aukast meira og meira vegna
lækkunar yfirborðs jökulsins. Þá
gæti orðið talsvert öðru vísi um-
horfs á jörðinni eftir kannski 500
ár. Vísindamenn hafa reiknað út
að verði ekki spyrnt við fótum við
þessari þróun, geti hitastig við
N-Grænland aukizt um 10 gráður
árið 2050 og þangað til eru jú ekki
nema 70 ár.
— Ef að þetta fer eftir, sem við
erum að tala urn verður langt að
bíða næsta jökulskeiðs, sem að
ella hefði getað komið á næstu
30—40 þúsund árum. Maðurinn er
að breyta öllu umhverfi sínu og
þessi koltvísýringsmengun gæti
hæglega stjórnað veðurfari á jörð-
unni um ókomna tíma. Það er
endalaust hægt að velta sér upp úr
þessari hugsanlegu þróun, en í
rauninni er erfitt að segja ná-
kvæmlega til um gang mála og
afleiðingum þessarar mengunar.
Hugsanlegt er að þau veður-
farslíkön, sem hafa sagt fyrir um
afleiðingar koltvísýringsmengun-
arinnar, reynist ékki rétt, en
miklum kröftum og fé er varið í
þessar rannsóknir sem stendur.
Jafnframt þessu er verið að reyna
að fá betri skilning á hugsan-
legum viðbrögðum jökla við slíkri
veðurfarsbreytingu.
Sigfús Jóhann Johnsen í sínu wrétta umhverfi“ á Græntandsjökli, þar
sem hann hefur dvalið að meðaltali 2 mánuði á hverju sumri síðan
1969 og hyggur enn á Grænlandsferð á sumri komanda.