Morgunblaðið - 24.04.1980, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. APRÍL 1980
Afmc&lisleikrit
Þjóöleihhilssins:
„Komdu niður og talaðu við mannoskjurnar oins ok manneskja."
þrumar Guðmundur bóndi á vollum lúnKvalla upp til spjátrunKslegs
lóKmanns. sem telur sík auðheyrileKa yfir almÚKann hafinn. Við erum stódd
á lokaa'finKU leikrits SÍKurðar Guðmundssonar málara „Smalastúlkan ok
útlaKarnir". Leikurinn Kerist á árunum 1537 —1555 ok má í leiknum sjá
hin mórKU andlit ástarinnar. valdsins ok frelsisins. ÞorKOÍr l>orKCÍrsson
rithófundur dró þetta verk SÍKurðar fram í daKsljósið ok cndurskrifaði það.
en SÍKurður lézt 1871. þannÍK að verkið er nokkuð á annað hundrað ára
Kamalt.
Leikritið vcrður frumsýnt í kvóld ok er afmælisleikrit Þjóðleikhússins.
sem taldi 30 ár 20. apríl sl. Við ra ddum i lok a finKarinnar við leikstjórann.
leiktjalda- ok húninKahónnuð ok nokkra af leikurunum.
Boðskapurinn á
erindi til nútímans
Tinna Gunnlaugsdóttir leikur anrt-
að aðalhlutverkið, smalastúlkuna
Helgu. Við spurðum hana, hvort
þetta vaeri ekki hennar fyrsta stóra
hlutverk í Þjóðleikhúsinu. „Jú, á
stóra sviðinu, en ég lék á litla sviðinu
í „Hvað sögðu englarnir". Tinna
sagði skemmtilegt að fást við hlut-
verk Helgu og sagði hana áreiðanlega
eiga sér samlíkingu við ungar stúlkur
nútímans. „Ungæðislega gleði henn-
ar og fas, þó í ólíku umhverfi sé, má
heimfæra til nútímans." — Á boð-
skapur verksips erindi til okkar nú á
20. öldinni? „Já, ég tel þetta þjóðfé-
lagslega gagnrýni og á ég þar við hið
tvöfalda siðgæði sem þarna kemur
fram og hvernig smáþjófum er refsað
á meðan stóru þjófarnir leika lausum
hala.“
Kjarni hins góða i manninum
Árni Blandon er í öðru stærsta
mati. Sigurður er augsýnilega undir
áhrifum frá okkar beztu leikritahöf-
undum, t.d. Shakespeare. Það má
einnig benda á að Sigurður var
andlegur faðir margra okkar beztu
innlendu skálda, s.s. Matthíasar og
Indriða Einarssonar, þannig að mér
finnst vei við hæfi að þetta verk var
valið sem afmælisverk hússins.
Árni sagði í lokin að sér fyndist
mjög gaman að vinna að þessu verki.
Hann sagði einnig, að hann hefði
verið margsinnis varaður við því á
skólabekk að hlaupa beint inn i svo
stórt hlutverk, ög hann sæi nú
hversu rétt það væri. „Leikari byggir
það mikið á reynslu og ég ráðlegg
engum að gera þetta.“
Ánægjulegt að kynnast
daglegri hrynjandi
Þráinn Karlsson er að leika í
Þjóðleikhúsinu í fyrsta sinn en hann
er þekktur leikari og hefur leikið í
mörg ár á Akureyri. Hann leikur
Ástin ug frelsið er samtengt i túlkun Sigurðar. Tinna og Árni í
hlutverkum sinum. Ljósm. mh. Krístján.
Ástin, valdið og frelsið
í ýmsum ólíkum inyndum
- megininntak „Smaástúlkunnar og út-
laganna“ sem frumsýnt verður í kvöld
hlutverkinu á móti Tinnu. Hann
leikur unglinginn Grím, sem fæðist í
útlegð og elst þar upp, án samskipta
við aðra en útilegumenn til 18 ára
aldurs. Árni er einnig að leika í
fyrsta sinn á stóra sviðinu og er
nýkominn heim frá tveggja ára námi
í London. Hann sagði Grím vera
persónu, sem sjaldgæft væri að finna
í leikhúsverkum. „Hann hefur að
geyma tærleika, barnslega einlægni
og spillingarleysi — hann er í raun
kjarni hins góða í manninum. Það er
einnig eftirtektarverð hugmynd hjá
Sigurði að skapa persónu, sem aldrei
hefur séð né umgengist kvenmann
fram að 18 ára aldri, og gerir sér ekki
einu sinni grein fyrir að hann er
fæddur af kvenmanni. Höfundurinn
hlýtur að hafa frétt af svipuðu dæmi.
Hvert er megininntak verksins?
Það má segja að það sé tvíþætt,
annars vegar ástin og hins vegar
frelsið — það sem hver og einn þarf
að njóta til að þroskast eðlilega.
Leikritið er mjög merkilegt að mínu
Ljósm. Mbl. Krlstján.
Valdið og hatrið birtist i margs konar myndum. Foreldravaldið,
kirkjuvaldið og hatrið tengjast hér í þessu atriði. Leikendur eru
talið frá vinstri: Gunnar Eyjólfsson, Baldvin Halldórsson og
Guðrún Þ. Stephensen.
Björn, ástfanginn ungling og síðar
útilegumann, sem örlögin leika grátt.
Við spurðum Þráin hvort Björn væri
bitur maður. „Jú, Björn er bitur,
enda leikinn grátt. — Hverjir eru
örlagavaldar Björns? „Það má segja
að það sé valdið í margs konar mynd,
foreldravaldið, kirkju- og embættis-
vald. Valdið hefur áhrif á lífsbaráttu
hans og markar hana.
Við spurðum Þráin hvort mikill
munur væri á að vinna í Þjóðleikhús-
inu og á Akureyri. Það er ekki svo
mikill munur á að fremja leiklist hér
og fyrir norðan, það er helzt munur á
aðstöðunni og nálægð við áhorfend-
ur. Þetta hefur verið ánægjulegur
tími að fá að kynnast þessu fólki og
einnig daglegri hrynjandi í þessu
húsi.
Þráinn sagði í lokin að sér fyndist
skemmtileg tilbreytni hjá Þjóðleik-
húsinu að koma á þessari hreyfingu,
að sækja leikara úr öðrum leikhúsum
og sagðist vonast til að því yrði
haldið áfram og að leikarar Þjóð-
leikhússins færu einnig til annarra
leikhúsa.
Velmenntaður og
takmarkalaus kvennahatari
Við spurðum Helga Skúlason um
túlkun hans á útilegumanninum og
kvennahataranum Eldjárn. „Þetta
kvennnahatur hans er sláandi og ég
tel að það byggist á því að hann hafi
orðið fyrir biturri reynslu. Þetta
hatur hans er það djúpt. Hann segir
að konur leiki sér að karlmönnum
eins og köttur að mús, hann talar um
flærð kvenna o.s. frv. Eldjárn er
einnig sérstæður að því leyti að hann
er skólagenginn og vel lærður og það
er heitt í honum vegna valdbeitingar
klerkavaldsins annars vegar og kon-
ungsvaldsins hins vegar. — Staða
kvenna er mikið rædd í leiknum, hver
eru áherzluatriði höfundarins í því
máli að þínum dómi? Þetta er
einmitt skemmtilegt atriði í leiknum
og má t.a.m. líta á asftöðu útilegu-
mannanna þriggja. Björn hrekst
vegna ástar sinnar á fjöll — hann
ber í bætifláka fyrir konur, Eldjárn
er hatrammur kvennahatari en
Hrólfur lítur svo á, að ekki sé
eyðandi orðum á konur. Breytileikinn
er mikill í umfjölluninni og gefur
góða innsýn. Aðalboðskapurinn? Það
verður að hafa í huga, að þetta verk
er skrifað, er við vorum enn undir
konungsvaldi, — ádeilan er gegn alls
kyns kúgun.“
Valda hlutverkum sínum vel
„Sigurði er hugleikið frelsishug-
takið í verkinu," sagði Þórhildur
Þorleifsdóttir leikstjóri, er Mbl.
spurði hana um efni verksins. „Hann
lætur valdið birtast í mörgum mynd-
um og fjallar um þau illu áhrif sem
beiting valdsins hefur á viðkomandi
og hvernig það heftir aðra. Hann
tengir ástina og frelsið og hins vegar
valdið og hatrið.
— Nú eru nokkrir leikaranna að
stíga sín fyrsu spor hér og eru í
stórum hlutverkum? „Það hefur ekki
skapað nein vandamál. Þetta er vel
menntað ungt fólk og vel gert og þau
valda hlutverkum sínum mjög vel.
Þetta er fyrsta verkið sem Þórhild-
ur leikstýrir fyrir Þjóðleikhúsið. Við
spurðum hana í lokin, hvort hún
hygðist leggja leikstjórn fyrir sig
fremur en að vera sjálf á fjölunum.
„Ég tel að fólk verði að einbeita sér
að öðru hvoru, — að ekki sé rétt að
vasast í þessu á víxl. Þó tel ég hollt
fyrir alla leikstjóra að stinga nefinu
inn á leiksvið öðru hvoru. Með sjálfa
mig veit ég ekki hvað verður, fram-
tíðin sker úr um það.
Hafa verður í huga
tímasetningu leiksins
Við ræddum að síðustu við Sigur-
jón Jóhannsson, sem teiknaö hefur
bæði leiktjöld og búninga. Hann
sagði búningana hafa verið visst
vandamál, því ekki væru til neinar
heimildir hérlendar um klæðnað
fólks á 16. öldinni. „Ég byggi heim-
ildir mínar á verkum hollenzka
málarans Peter Bruegel. Það má
telja að á þessum tíma hafi samband
okkar við Mið-Evrópu verið mun
betra en t.d. síðar. Það verður að
hafa í huga að þetta gerist á miðri 16.
öld og mörgum hefur t.d. fundist
ótrúlegt að alþýðufólk hafi notað
kýla á þessum tíma, en allt bendir til
þess að notkun hosa og kýla hafi
verið óaðskiljanleg, en notað á hverj-
um tíma eftir smekk hvers og eins.
Þá má einnig benda á að ég rtota ekki
aðeins útlit fatnaöarins heldur einn-
ig litaval þessa tíma og er það með
sama miðaldablænum.“
Leiktjöld og leiksviðsgerð er með
nokkuð sérstæðum hætti. Á hverju
byggir þú hönnunina?
„Verkið krefst nærveru landsins,
víðáttunnar og miskunnarleysis ör-
æfanna. Ég reyni að koma því til
skila með einföldum tjöldum og
notkun hljóða og effekta. Það má
taka fram, að leiktjöldin eru öll gerð
úr taui. Þennan einfaldleika má
tengja fráhvarfi frá naturalisma."
F.P.
Tlnna Gunnlaugsdóttir — Árni Blandon — Grímur.
smalastúlkan Helga.
Ljósm. Mbl. Kristján.
Þráinn Karlsson, — Bjðrn,
ástfanginn ungur maður
og síðar útilegumaður.
Helgi Skúlason — Eldjárn
útilegumaður.
Sigurjón Jóhannsson, en
hann sér um leiktjalda- og
búningagerð.