Morgunblaðið - 24.05.1980, Qupperneq 8

56
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. MAÍ 1980
VERfLD
BRASILÍA—
Gullleitarmenn
ógna griðlandi
indíánanna
í nafni framþróunar og þjóö-
aröryggis hafa áhrifamiklir at-
hafnamenn í Brasilíu svo og
háttsettir opinberir embætt-
ismenn gert stórfellda árás á
hagsmuni indíánaþjóðflokka í
landinu. Slíkt er mat Survival
International, en þaö er stofn-
un, sem hefur bækistöðvar í
London og hefur þaö verksvið
aö vernda minnihlutahópa um
allan heim, sem hætta steðjar
aö.
stjórn Funai, stofnunarinnar
er lætur sig skipta velferö
indíána hefur nýlega lýst því
yfir, aö hún sé því hliðholl, aö
einkafyrirtæki fái leyfi til þess
aö grafa eftir málmum, t.d.
gulli og úrani í heimahögum
Yanomani-indíánanna. Þessi
indíánaþjóöflokkur er sá
stærsti í landinu, sem fengið
hefur aö viðhalda eðlilegum
lifnaöarháttum sínum.
Á síöasta ári var talsmanni
hagsmuna indíána vikið úr
stjórn Funai. Viö tók Joao
Carlos Nobre da Veiga ofursti.
Hann hefur lýst yfir því, aö það
sé ekki í sínum verkahring aö
leysa vandamál indíána heldur
allrar þjóðarinnar.
Mario Andreazza innanríkis-
ráðherra hafði heitið því, aö
Yanomani indíánar fengju
samfellt landsvæöi um 6,4
milljónir hektara að stærö, en
það er næstum því allt það
land, sem Yanomani indíán-
arnir í Brasilíu þurfa. Þeir eru
um 8.000 talsins. í Venezúela,
búa aö auki 6.000 indíánar af
sama ættflokki, en landamær-
Þegar Portúgalir tóku aö nama
land þar sam nú er Brasilía, voru
þar um fimm milljónir indíána. í
dag telja þeir 180,000 sálir.
in eru engin hindrun fyrir
samgangi þessara frænda.
Nú hefur Veiga ofursti lýst
yfir því, aö indíánarnir veröi aö
gera sér aö góöu fjórar milljón-
ir hektara og þurfi að sætta sig
við nábýli viö hvíta menn, sem
vilji njóta góðs af náttúruauð-
lindum þessara byggöarlaga.
Mannfræöingar álíta aö
Yanomani-indíánar þurfi allt
þaö svæði, sem þeir hafa nú
yfir aö ráöa til þess aö stunda
veiöar og söfnun, en þeir eru á
frumstæöu stigi. Fyrir nokkru
dóu rúm þúsund Yanomani-
indíánar beinlínis vegna sam-
skipta við utanaðkomandi að-
ila. Þeir höföu enga mótstööu
gegn mislingum, inflúensu og
öðrum farsóttum, sem þeir
fengu smit af.
Skýrsla Survival Internation-
al hermir, að um 3.000 manns
bíöi þegar í Boa Visa viö
útjaðar indíánabyggöarinnar
eftir leyfi til þess aö halda
þangaö inn og grafa dýra
málma úr jöröu. Þá stafar
indíánunum einnig hætta af
kaupsýslumönnum, sem hafa
áhuga á skógarhöggi á þess-
um slóðum og nautgriparækt-
endum, sem hafa augastað á
meira beitarlandi fyrir búpen-
ing.
Stjórnmálamenn í grennd
viö indíánabyggðirnar hafa
reynt aö efna til andstööu
gegn indíánum undir því yfir-
skini aö nauðsynlegt sé aö
tryggja landamærin viö Vene-
zúela. Þeir hafa jafnvel reynt
aö magna upp indíána-
hræöslu, og segja, aö Yanom-
ani indíánarnir hafi frá forni fari
ástundað lifnaöarhætti, sem
leggja megi aö jöfnu viö sósíal-
isma. Þeir segja, að hætta sé á
aö indíánahéruðin losni úr
tengslum viö Brasilíu, og til aö
koma í veg fyrir þaö veröi aö
reka indíána frá landamæra-
héruöunum og byggja þar um
100 mílna breitt belti sönnum
Brasilíumönnum.
Þetta á sér staö á sama tíma
og indíánarnir í Brasilíu þykjast
loks eygja sér framtíö, því aö
eftir langvarandi niöurlægingu
og mannfelli, er þeim tekiö aö
fjölga lítillega. Þegar fyrstu
portúgölsku skipin komu til
Brasilíu voru þar um 5 milljónir
indíána.
Um þessar mundir eru indí-
ánar í Brasilíu aðeins 180.000
talsins. Fulltrúar ýmissa ætt-
flokka hafa tekið upp sam-
skipti og efnt til þinga til aö
treysta böndin.
Þó kann svo enn aö fara aö
ágirnd hvíta mannsins hrindi
þeim endanlega fyrir ættern-
isstapa.
SUE BRANFORD og
BOB DEL QUIRE.
Samkvæmt upplýsingum Al-
þjóöavinnumálastofnunarinnar
er olíuiönaöurinn ein háskaleg-
asta atvinnugrein heims. Sér-
fræöingur í olíuvinnslu segist
geta séö, hversu lengi menn hafi
boraö eftir olíu meö því aö telja
þá fingurköggla, sem þeir hafi
misst. Þaö er því ekki aö ófyrir-
synju aö verkamenn í steinolíu-
vinnslu eru meö tekjuhæstu
verkamönnum, og þeir hafi betri
húsakost og betri læknisþjón-
ustu en aörir.
Starfsmenn viö olíuvinnslu
viröast líta öðrum augum á
vinnuaöstæöur og fleira en ann-
aö verkafólk. Til að mynda vilja
verkamenn á borpöllum á hafi
úti alls ekki hafa átta stunda
vinnudag. Þeir vilja fremur 12
stunda vaktir og telja þaö fyrir-
hafnarminna og ábatasamara.
Þar aö auki leiðist þeim oft í
frístundum.
Tölfræöiskýrslur sýna, aö 12-
tíma vaktir hafa ekki í för með
sér fleiri vinnuslys en 8-tíma
vaktir. Fyrsti hálftíminn á vakt og
síöasti hálftíminn eru hættu-
legasti tíminn, og þaö virðist
ekki skipta máli, hversu langt
líöur á milli.
Margar þjóöir hafa fallizt á
öryggislöggjöf fyrir verkamenn í
olíuiðnaöi, sem Alþjóöavinnu-
málastofnunin telur viöunandi.
Hins vegar er ekki alls staðar
fariö eftir þessari löggjöf, eink-
um þegar undirverktakar eiga í
hlut. T.d. voru engin dauðaslys
hjá Shell á síðasta ári, en í
olíuvinnslu, sem undirverktakar
höföu með höndum urðu 8
dauöaslys.
Samkvæmt skýrslu frá Al-
þjóöabankanum eru ástæöur til
aö ætla aö olía finnist í 38
löndum, flestum í Afríku. Eftir því
sem olíuverð fer hækkandi,
verður ábatasamara að vinna
olíu úr litlum lindum, og því
freistandi að fjárfesta, hvar sem
olía kann aö finnast.
LEISL GRAZ
SJALFSKAPARVmlH^^HBHi
Hin geislavirka
tímasprengja
við bæjardyr
Kaliforníubúa

Hluti bandarískrar atómstöðvar sem framleiðir plútóníum. Þessi
er staðsett i Washington-fylki.
Tvær konur í Kaliforníu, sem
báöar eru ekkjur, hafa átt mestan
þátt í aö hrinda af staö opinberri
rannsókn á dularfullum slysum og
óvenju mörgum krabbameinstil-
fellum, þ.á m. þremur dauðsföll-
um, í Lawrence Livermore-
rannsóknastofnuninni, helstu
kjarnorkuvopnarannsóknastöö í
Bandaríkjunum, sem er 30 mílur
austur af San Francisco.
Rannsóknin umrædda er ein af
þremur sem nú fara fram á
þessari hrakfallasömu en strang-
leynilegu rannsóknastofnun, sem
á sínum tíma framleiddi vetnis-
sprengjuna. Menn frá orkumála-
ráöuneytinu bandaríska eru nú aö
leita ástæöunnar fyrir tveimur
óhöppum meö plútóníum-ryk, en
taliö er víst aö nokkuö af því hafi
borist út í andrúmsloftiö, og
jaröfræðingar eru aö endurmeta
líkurnar á miklum jaröskjálftum á
þessum slóöum eftir jaröskjálfta í
janúar sl„ sem olli 3,5 milljón
dollara tjóni og einnig því, að
geislavirkt efni lak út, þó aö talið
heföi veriö að byggingin gæti
staöist „allar náttúruhamfarir".
Ann Gunn og Jo McSwiggan,
eöa „rannsóknastofuekkjurnar"
eins og þær kalla sjálfar sig,
horföu upp á mennina sína deyja
„hræöilegum dauödaga" á sl. ári
úr melanoma, sem er sérstök
tegund húökrabbameins. Nú fara
þær fram á, aö þeim verði
greiddar 10 milljónir dollara
vegna þess, aö mennirnir þeirra,
vísindamaöurinn Stuart Gunn og
verkfræöingurinn Richard
McSwiggan, sem báöir voru á
fimmtugsaldri og höföu starfaö
viö stofnunina í meira en áratug,
væru fórnarlömb ófullnægjandi
öryggisráöstafana.
í Lawrence Livermore-rann-
sóknastofnuninni hafa komiö fyrir
23 melanoma-tilfelli, sem er 5—6
sinnum meira en gerist og gengur
í San Francisco.
„Þaö er ekki allt meö felldu
þarna,“ sagöi frú Gunn. „Stuart
sagöi viö mig skömmu áður en
hann dó, að hann vonaöi aö dauöi
sinn neyddi stofnunina til aö
rannsaka máliö.“
Tvisvar sinnum í síöasta mán-
uöi áttu sér stað undarleg óhöpp
meö plútóníum í rannsóknastöð-
inni, óhöpp sem sérfræöingar
töldu óhugsandi. Fyrsta óhappiö
varö þegar þrýstingur jókst í
plútóníum-geymi meö þeim af-
leiöingum, aö gúmmíhanski,
áfastur geyminum, sprakk og
plútóníum-rykiö dreiföist um
stofnunina sem var mannlaus á
þessum tíma. Nokkuö af rykinu
komst í gegnum loftsíurnar og
barst síöan yfir hús og akra.
Annað óhappiö var ekki jafn
alvarlegt og enn var stofan
mannlaus. Engin skýring hefur
fundist á því en talsmaöur stofn-
unarinnar segir, aö ekki sé unnt
aö útiloka skemmdarverk.
Þriðja rannsóknin sem fram fer
á stööinni vekur jafn mikinn
áhuga stjórnmálamanna og ým-
issa mótmælenda, sem berjast
fyrir því, aö stööin veröi flutt eöa
henni lokaö. Gæti meiriháttar
jaröskjálfti í einhverri misgeng-
issprungnanna fjögurra valdið
kjarnorkuslysi?
Talsmenn stofnunarinnar segja
aö þaö sé óhugsandi, en Andrew
Baldwin, málsvari félagsskaparins
Vina jaröarinnar, segir: „Ef stór-
skjálfti verður og plútóníum
sleppur út í andrúmsloftiö gætu
milljónir manna látiö lífið. Þaö
væri allt búiö meö stóran hluta
N-Kaliforníu.“
— WILLIAM SCOBIE