Morgunblaðið - 24.01.1981, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. JANÚAR 1981
17
ista. Af þessu stafaði merkilega
varkár framkoma Vestur-Þjóð-
verja, burtséð frá Ólympíuleikun-
um, á ári Afghanistans og Pól-
lands. Á fundi NATO í Briissel
fyrir jólin var opinberlega sýnt
fram á samstöðu bandamanna um
nauðsynlegar aðgerðir, ef Rússar
réðust inn í Pólland, en í raun og
veru lauk ráðstefnunni með einka-
fundi, þar sem þýzka sendinefndin
hafnaði öllum tillögum um til-
teknar aðgerðir til að staðið yrði
við hinar almennu yfirlýsingar í
lokatilkynningunni. Meiri sam-
stöðu er að finna í París um
þessar mundir en í Bonn.
Rómantískir
Reaganítar
Hvaða vonir getur stjórn Reag-
ans haft um að endursameina
aðhvort rómantískir eða stöðug-
lyndir íhaldsmenn, sem vilja
þreifa sig áfram skref fyrir skref.
Rómantísku Reaganítarnir virð-
ast halda (þótt fáir þeirra segi það
upphátt), að mögulegt sé að
endurskapa heimsmynd áranna
frá því um 1950 fram yfir 1960;
koma aftur á „Pax Americana".
Þess vegna vilja þeir, að Banda-
ríkjamenn birgi sig aftur upp af
kjarnorkuvopnum, bæði til þess að
koma í veg fyrir að Rússar geti
orðið fyrri til að beita kjarnorku-
vopnum, eins og þeir eru á góðri
leið með að verða hæfir til, og gera
Bandaríkjamönnum sjálfum kleift
að verða fyrri til, eða í það
minnsta að gera þeim kleift að fá
Rússa til að sýna heilbrigða gætni.
Til þess að koma þessu til leiðar
vilja þeir fresta nýjum Salt-við-
ræðum til langs tíma. Þess vegna
vilja þeir hernaðarbandalag
Bandaríkjanna og Kína. Afleið-
tveimur meginmarkmiðum. Ann-
ars vegar að eyða hættunni á
kjarnorkuyfirburðum Rússa, án
þess að reyna að fá fram nýja
yfirburði Bandaríkjamanna í
staðinn. Það táknaði, að Rússar
yrðu beðnir að hefja viðræður
einhvern tímann á árinu 1981 um
endurskoðun Salt-samningsins,
þannig að viðurkennd yrði sú
meginregla, að „jafnræði" ríkti, en
gallar Salt-2 Carters yrðu sniðnir
af. í endurskoðuðum Salt-samn-
ingi mætti stinga upp á allveru-
legum niðurskurði á heildarfjölda
langdrægra kjarnorkueldflauga
Rússa og Bandarikjamanna og
jafnframt innleiða einfaldari
mælistiku á þann mátt, án þess að
stuðzt yrði við algebru-formúlur
samnings Carters — aðeins tölur
um fjölda kjarnaodda, eða mega-
tonn, svo dæmi sé nefnt.
Annað markmiðið er að taka
skýrt fram, að viðleitnin til að
halda Rússum í skefjum fari fram
Vestrænir utanrikisráðherrar ræðast við i Brílssel: Francois-Poncet, Carrington, Genscher og Muskie.
bandalagið? Reagan mun komast
að því, að tíminn mun vinna með
honum að nokkru leyti, þar sem
Evrópumenn munu gera sér grein
fyrir því á árinu 1981, sem Banda-
ríkjamönnum fannst eiginlega
liggja í augum uppi fyrir einu ári
eða tveimur.
En hvort Reagan tekst að fylkja
Evrópu að baki sér fer eftir því,
hvaða stefnu hann tekur í utan-
ríkismálum, og það fer eftir því,
hvorum hópi ráðunauta hans tekst
að móta utanríkisstefnuna. Reag-
anítar eru tvenns konar og mun-
urinn á þeinrf fer ekki eftir hug-
myndafræði.
Þeir aðhyllast sömu almennu
hugmyndirnar í öllum meginatrið-
um: að Rússar hafi fært sér
détente í nyt, þannig að kominn sé
timi til að halda þeim í skefjum;
að Vesturlönd verði að bera meira
skyn á sina eigin hagsmuni og
minna verði að fara fyrir hug-
myndum, sem Carter hefur fengið
frá Woodrow Wilson og klætt í
nýjan búning; að töluverður
endurvígbúnaður verði að eiga sér
stað og að Bandaríkin verði að
endurheimta forystuhæfileika
sína. Um þetta eru allir sammála.
Munurinn á endurskoðunarsinn-
unum í hópi íhaldsmanna fer
eiginlega eftir lyndiseinkennum.
Endurskoðunarsinnarnir eru ann-
ingin yrði sú, að ríki heimsins
mundu skiptast í vini Bandaríkj-
anna og mótherja þeirra og að
þeir vissu hvar þeir stæðu, annað-
hvort undir vængjum arnarins eða
andspænis köldu augnaráði hans.
Evrópumenn efast um, að raun-
hæft sé að Bandaríkjamenn haldi
fram hernaðaryfirburðum sínum,
jafnvel þótt efnahagur Rússa sé í
kalda koli. Þeim býður í grun, að
bandalag Bandaríkjamanna og
Kínverja gæti orðið til þess, að
Rússar, sem eru eins og klemmdir
á milli þeirra, hugsuðu sem svo, að
þeir ættu ekki annarra kosta völ
en að fara í stríð (á sama hátt og
bandalag Frakka og Rússa fyrir
1914 kom Þjóðverjum, sem voru
eins og klemmdir á milli þeirra, til
að hugsa, að þeir ættu engan
annan kost en strið).
Jafnvel þótt Evrópumenn fáist
til að sætta sig við nauðsyn þess,
að Rússum verði haldið i skefjum
á nýjan leik, vilja þeir halda opnu
einhvers konar sambandi við
Rússa. Undir stjórn rómantiskra
Reaganíta mundu Bandaríkin eiga
stirt samband við Evrópu.
Tvær vígstöðvar
Stöðuglyndir Reaganítar mundu
á hinn bóginn einbeita sér að
á tveimur vígstöðvum. Færa verð-
ur út línuna, sem var dregin yfir
Evrópu 1945, suðaustur á bóginn,
þannig að hún verndi olíufram-
leiðsluríkin við Persaflóa. Vegur-
inn til Ruhr og Tokyo liggur um
Hormuz-sund. Samherjar Banda-
ríkjanna verða einhvern veginn að
sætta sig við það.
Þó verður enn ekki komizt hjá
rökræðum. Ef fallast á á jafnræði
í kjarnorkuvopnum er nauðsyn-
legt að koma til leiðar jafnræði í
venjulegum vopnum. Annars
munu skriðdrekar og fótgöngulið
Rússa vinna styrjaldir í skjóli
þráskákarinnar í eldflaugum. Það
táknar, að Vestur-Evrópa og Jap-
an verða að leggja meira af
hergögnum af mörkum. Banda-
ríkjamenn munu einnig nauða í
samherjum sínum til að fá þá til
að gegna meira hlutverki í hinni
nýju Suðaustur-Asíu, hluta hinna
tveggja vígstöðva, þar sem við-
leitnin til að halda Rússum í
skefjum mun fara fram.
Nóg svigrúm er fyrir fjörugar
umræður. En líklegra er, að þessi
yfirvegaða skilgreining á mark-
miðum Bandaríkja Reagans hljóti
stuðning vina Bandaríkjamanna
en rómantískari útgáfan. Ef Reag-
an vill þægilegt bandalag, lætur
hann stöðuglyndu mennina um
utanríkisstefnuna.
(Economist)
Katrinarstrandið:
Ratsjá óvirk og siglt eftir lóran
t SJÓPRÓFUM vegna strands
Katrínar á SkciAarársandi
hefur komið fram, að ratsjá
skipsins varð óvirk í veiðiferð-
inni og siglt var eftir lóran.
Var ákveðin stefna að hauju
samkva'mt lóran er báturinn
lenti i brimgarðinum skammt
austan við Nýjaós.
Allar líkur benda því til að
lórantækið hafi gefið rangar
upplýsingar, að einhver bilun
hafi orðið, en aðvörunarljós,
sem á að kvikna þegar slíkt
gerist kviknaði ekki. Hríðar-
bylur var á og svartamyrkur er
slysið átti sér stað. A næstu
dögum mun skipstjórinn á Þór-
unni Sveinsdóttir mæta í sjó-
próf vegna björgunar Katrínar
af strandstað.
Lýsing og ýmis
smærri raftæki
kA
fj / smærri raftæki f'v / >r i • !
7 Kað til
orkusparnaðar
frá Orkusparnaðarnefnd iðnaðarráðu
neytisins og Sambandi isl.. rafveitna
1. Slökkvum ljósin þesar við förum.
2. Notum rétta lýsingu.
3. Flúrpípur.
4. Spegilperur.
5. Ilöldum ljósunum hreinum.
6. Kaffivélar.
7. Notum hitakönnur.
8. Sjóðum í litlu vatni.
9. Ilraðsuðupottar.
10. Notum hraðsuðukatla.
1. Venjum okkur á að slökkva
ljósin þegar við yfirgefum vist-
arverur. Þetta á bæði við um
glóperur og flúrljós.
2. Lýsingin þarf að vera rétt. Hún
má hvorki vera of lítil né valda
ofbirtu. Best er að hún beinist
sem mest að því em horft er á,
en ekki framan í áhorfandann.
Auk þess þarf að vera hæfileg
birta í herberginu. Ljósir fletir
endurkasta birtunni miklu bet-
ur en dökkir. Veljum því frem-
ur ljósa liti en dökka, þá þarf
minni lýsingu. I lampa sem
eingöngu er til skrauts er best
að nota perur sem taka lítinn
straum, t.d. 15 W.
3. Flúrpípur gefa um 6 sinnum
meira ljós en glóperur miðað
við sömu raforkunotkun.
4. Spegilperur safna ljósinu sam-
an og beina því í ákveðna átt.
Birta frá 40 W spegilperu er
svipuð og frá 75 W venjulegri
glóperu, en nær til minna
svæðis. Notum spegilperur þar
sem við á, t.d. geta þær hentað
í leslampa og önnur vinnuljós.
5. Ryk, fita og önnur óhreinindi á
perum og skermum getur
minnkað Ijósið um allt að 30%.
Hreinsum því lampa og perur
reglulega.
6. Það þarf um 30% minni orku
við að laga kaffi í kaffivél en
þegar „hellt er upp á könnuna".
Auk þess er ekki hitað meira
vatn en notað er.
7. Notum hitakönnu til að halda
kaffinu heitu, en ekki hitaplöt-
una á kaffivélinni.
8. Sjóðum kartöflur, grænmeti og
egg í eins litlu vatni og mögu-
legt er. Á hitaveitusvæðum er
hagkvæmt að nota heitt krana-
vatn við suðu matvæla.
9. Þegar matreitt er í hraðsuðu-
potti styttist tíminn sem mat-
reiðslan tekur, allt niður í
þriðjung. Með þessu ~ móti
minnkar raforkunotkunin um
allt að 40%. Raforkusparnaður
næst þó fyrst þegar suðutím-
inn er yfir 30 mínútur í
venjulegum potti.
10. Við suðu á vatni er notuð um
helmingi minni orka ef notað-
ur er hraðsuðuketill í stað
potts. Auk þess er suðutíminn
mun styttri.