Morgunblaðið - 24.01.1981, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. JANÚAR 1981
25
ells-starfsmanna, les upp bréfið til
áðshússins.
9
tlaráðherra afrit af Jbréfinu til
þá líka fjarverandi. Á myndinni
fhenda bréfið einum starfsmanni
ileika“!
verði fellt niður eða dreift á fleiri
atvinnugreinar.
Það er trú okkar að með því móti
einu sé hægt að vinna gegn sam-
drætti í okkar atvinnugrein og þar
með tryggja atvinnuöryggi okkar og
komið verði í veg fyrir að á annað
hundrað manns búi við það óöryggi,
sem atvinnuleysi veldur.
Samþykkt á fundum starfsmanna
gosdrykkjaverksmiðjanna."
Fréttir um súrálsmálið í svissneskum blöðum:
Iðnaðarráðherra grun-
ar Alusuisse um að
flytja íé í skattaparadís
Alusuisse ítrekar að það hafi hreinan skjöld
ÁSAKANIR Hjörleifs Guttormssonar, iðnaðarráðherra, í garð Alusuisse, sem hefur
höfuðstöðvar í Ziirich, þess efnis, að fyrirtækið hafi selt dótturfyrirtæki sínu á íslandi, álverinu
í Straumsvík, súrál á óeðlilega háu verði, hafa verið til umræðu í svissneskum blöðum.
í blaðinu Tribune - Le Matin í
Lausanne birtist fimmtudaginn 15.
janúar grein eftir blaðamann að
nafni Bernard Bridel undir fyrir-
sögninni: „Uppblásið verð, samn-
ingar ekki virtir, vafasamar aðferð-
ir“, Alusuisse í gapastokki vík-
inganna. — I greininni eru raktar
ásakanir Hjörleifs Guttormssonar
á hendur Alusuisse, um að fyrir-
tækið hafi selt ísal súrál frá Gove í
Astralíu fyrir 54% hærra verð en
heimsmarkaðsverð. Síðan segir orð-
rétt í greininni:
„Hitt er þó alvarlegra, að ráð-
herrann grunar Alusuisse um að
flytja þann hagnað, sem það hefur
af hækkun í hafi með bókhalds-
kúnstum til annars dótturfyrirtæk-
is síns, Alusuisse International NV,
fjármagnsfyrirtæki, sem hefur
bækistöðvar í skattaparadísinni á
hollensku Antille-eyjum.“
Þá ítrekar blaðamaðurinn þá
fullyrðingu iðnaðarráðherra, að
undanfarin sex ár nemi hækkun
súráls í hafi til álversins samtals
47,5 milljónum dollara. Hann segir,
að til að rökstyðja ásakanir sínar
hafi ráðherrann og sérfræðingar
hans leitað aðstoðar hjá stóru
alþjóðlegu endurskoðunarfyrirtæki,
Coopers & Lybrand í London auk
þess sem þeir styðjist við tölur frá
Hagstofu Ástralíu. Þá segir, að
stjórn Alusuisse hafi ekki enn
svarað nema munnlega og óljóst
ásökunum íslensku ríkisstjórnar-
innar. Á Islandi búi almenningur
sig undir harða baráttu milli ísals
og Islands, til marks um hörkuna
nefnir blaðamaðurinn, að í einu
íslensku blaði hafi verið haft eftir
einum stjórnenda Alusuisse: „Þetta
eru kommúnistar, sem vilja koma í
veg fyrir samvinnu við erlend
fyrirtæki."
I grein sinni getur blaðamaður-
inn Bernard Bridel þess, að Alu-
suisse sé fjórða stærsta fjölþjóða-
fyrirtæki Svisslendinga og sjötti
stærsti framleiðandi á áli í veröld-
inni. Fyrirtækið lét ekki undir
höfuð leggjast að skýra málstað
sinn, því að 16. janúar birtist svar
frá því í blaðinu Tribune - Le
Matin. Eru stafir sama blaöamanns
við þá frétt og í inngangi hennar er
ítrekaður grunur Hjörleifs Gutt-
ormssonar um að Alusuisse flytji
hagnaðinn af hækkun súrálsins í
hafi til skattaparadísarinnar í
Curacao á hollensku Antille-eyjum.
í fréttatilkynningu Alusuisse er
ekki vikið einu orði að þessum
grunsemdum iðnaðarráðherra ís-
lands en hins vegar gerð grein fyrir
súrálsverðinu. Efni tilkynningar-
innar er samhljóða og í þeirri, sem
Alusuisse sendi frá sér hér á landi
og birtist í Morgunblaðinu 18.
desember síðastliðinn. Þar segir, að
súrálsverðið milli ísal og Alusuisse
hafi ávallt verið og sé enn innan
þeirra marka, sem gilda í alþjóðleg-
um langtímasamningum um af-
hendingu á súráli. Samanburður á
hagskýrsluverði ástralsks súráls-
útflutnings til íslands við innflutn-
ingsverð Isals sé villandi. Ástralsk-
ar hagskýrslur taki ekki tillit til
afturvirkra verðleiðréttinga, sem
byggjast á kostnaðarhækkunum.
Auk þess taki þær ekki heldur til
fjármagnskostnaðar af lánum, sem
tekin séu utan Ástralíu, né af-
skrifta, sem ekki séu að fullu
bornar uppi af hinu ástralska
dótturfyrirtæki Alusuisse. í lok
tilkynningar sinnar segir Alu-
suisse, að viðræður fari fram við
stjórnvöld á íslandi og telji fyrir-
tækið víst, að með þeim verði unnt
að eyða öllum misskilningi.
Eftir að hafa skýrt frá þessari
tilkynningu í endursögn birtir
blaðamaðurinn Bernard Bridel lít-
inn ramma með þessum orðum
undir fyrirsögninni: Einhvers stað-
ar pottur brotinn?
„Það er ef til vill barnaskapur hjá
Islendingum að ráðast á svissneska
stórfyrirtækið. Einn af yfirmönn-
um upplýsingadeildar Alusuisse
benti okkur á það í gær, að enn réðu
markaðslögmálin í efnahagslífi
okkar, þar sem samkeppnin væri
harðvtíug: „Ef við högum okkur
ekki eins og allir aðrir, kynnu
Luxemborgarar eða einhverjir aðrir
að verða komnir í okkar stað, áður
en við rönkuðum við okkur."
Samt heyrast nokkrar norðlægar
raddir, sem spyrja, hvernig fjöl-
þjóðafyrirtæki — sem miklar vonir
voru bundnar við — geti fjárfest í
landi og borið jafn lítið úr býtum
eins og raun ber vitni? Er ekki
einhvers staðar pottur brotinn?
Nei, segja menn í höfuðstöðvum
Alusuisse í Ziirich, markaður fyrir
ál hefur verið erfiður síðustu ár og
það er eðlilegt, að gróðinn sé ekki
mikill. En hvers vegna fóru þeir þá
til íslands? Vegna þess að þar er
unnt að fá raforku fyrir gott verð.
Við stöndum sem sé frammi fyrir
viðræðum, sem munu bera þess
merki, að Islendingar eiga erfitt
með að skilja flókna uppþyggingu
fjölþjóðafyrirtækis sem teygir anga
sína um víða veröld með fjármagns-
fyrirtækjum, verksmiðjum og hefur
kænlega innri skipan. Þeir hjá
Alusuisse segja okkur, að í viðræð-
um aðilanna muni ráðamenn í
Reykjavík sannfærast um hreinan
skjöld fyrirtækisins."
Auk þessara greina úr Tribune -
Le Matin hefur Morgunblaðið undir
höndum ljósrit af frétt blaðsins
Neue Zurcher Zeitung frá 16. janú-
ar um málið. Sú frétt er byggð á
upplýsingum frá svissnesku
fréttastofunni ATS í Bern, en
fréttastofan vísar í skeyti sínu til
greinarinnar í Tribune - Le Matin
frá 15. janúar. Hvorki í Neue
Zúrcher Zeitung né skeyti frétta-
stofunnar er þess getið, að Hjörleif
Guttormsson gruni að Alusuisse
flytji hagnað til Curacao.
Féll 2.000 fet meðan hann
reyndi að ræsa hreyfilinn
„ÉG ÁTTI mér einskis ilis von,
hreyfillinn hafði gengið eins og
klukka i næstum 15 kiukkustund-
ir án þess að senda frá sér
aukahljóð, er allt i einu drapst á
honum. Ég vissi ekki hvaðan á
mig stóð veðrið, ferðin hafði
gengið snurðulaust, en allt i einu.
eins og hendi væri veifað, varð
flugvélin aflvana og byrjaði að
siga niður á við.“ sagði banda-
riski ferjuflugmaðurinn Horace
P. Byrd í samtali við Morgun-
blaðið í gær, en hann varð fyrir
þeirri óþægilegu lífsreynslu í
vikunni að eins hreyfils flugvél
hans missti vélarafl, er hann var
staddur 5 sjómilur vestur af
Keflavik á leið til íslands.
Og er hann ætlaði að halda ferð
sinni áfram til Evrópu og Afríku í
gær, varð hann að snúa við vegna
bilunar í stjórntækjum. Horace,
sem er þaulvanur flugi við hin
ýmsu skilyrði, verður því stranda-
glópur á Islandi enn um sinn, en
hann er að ferja farkost sinn, sem
er áburðardreififlugvél af gerðinni
Rockwell Thush Commander, frá
Bandaríkjunum til Malawi í Afr-
íku.
„Ég var í farflugi milli skýja-
laga í 13.000 fetum þegar hreyfill-
inn drap á sér. Það gefst lítill tími
til að velta fyrir sér því sem kynni
að bíða manns ef hreyfillinn færi
ekki í gang á ný, þar sem ég
hugsaði um það eitt að koma
honum aftur í gang. Ég beitti
öllum brögðum og loks tók hann
við sér. Það var þægileg tilfinning
að finna flugvélina fljúga aftur
fyrir afli í stað þess að sitja í
litlum og þröngum stjórnklefan-
um og verða þess áskynja að úfið
hafið nálgaðist óðfluga,” sagði
Byrd. Hann sagði, að líklega hefði
hann stritað við hreyfilinn í tæpar
fjórar mínútur áður en hann
hrökk aftur í gang.
Hann sagðist í raun og veru ekki
hafa óttast að þurfa að lenda á
hafinu, hann hefði orðið fyrir
reynslu af því tagi fyrir 12 árum
er hann var að ferja eins hreyfils
flugvél frá Kaliforníu til Hawai,
en þá átti hann ekki um annað að
velja en að nauðlenda á hafinu 180
sjómílur undan Hawai vegna bil-
unar.
„Það er þó ekkert spaug að
verða fyrir bilun á úthafinu, ég
þekkti 10 til 15 flugmenn sem
fórust hér á milli í ferjuflugi,
ýmist vegna benzínleysis eða vél-
arbilunar,” sagði Byrd. Hann
flaug sprengjuflugvél af gerðinni
B-25 í síðustu heimsstyrjöld og
var seinna í ferjudeild bandaríska
flughersins og kom þá mjög oft við
á Keflavíkurflugvelli. Hann hefur
því mikla reynslu af flugi við
Island, og sagði okkur margar
hrakningasögur sem ekki er rúm
fyrir að þessu sinni.
„Eg veit ekki hvur fjandinn kom
eiginlega fyrir. Margt bendir þó til
þess að ískögglar frá rótum
skrúfuspaðanna hafi hrokkið inn í
loftinntakið og stíflað það. Flug-
virkjar fundu ekkert athugavert
við hreyfilinn, enda er hann sá
áreiðanlegasti sem framleiddur er
í dag, en hann er hverfihreyfill af
gerðinni Garrett T.P.E. 331. Hann
er þó eiginlega ekki gerður fyrir
flug við skilyrði af því tagi sem
þarna voru, þ.e. 30 stiga frost á
Celcius.
Ég ætlaði að halda ferð minni
áfram í dag, fljúga í einum áfanga
til Bournemouth á Englandi, en
sneri við eftir hálfrar klukku-
stundar flug. Ég heyrði eitthvað
óeðlilegt hljóð og vott að titringi
og sneri við. Þegar ég átti skammt
ófarið til Reykjavíkur kvað við hár
hvellur er stjórnvír stélflatar
brast. Hafði heppnina með mér,
því ef vír af þessu tagi ofan á
stélfletinum hefði brostið, hefði
það valdið talsverðum erfiðleikum
í fluginu," sagði H. P. Byrd.
Allan tímann var hann rólegurí
fasti, þrátt fyrir ýmsa erfiðleika í
þessari ferð, sem hófst í nóvem-
ber. Fyrir honum liggur að fljúga
til Malawi í fimm áföngum, með
viðkomu í Bournemouth, á Möltu, í
Luxor í Egyptalandi og Nairóbí í
Kenýa, en þaðan flýgur hann svo í
einum áfanga til Blantyre í Mal-
awi. „Undir venjulegum kringum-
stæðum er ódýrara og fljótara að
ferja flugvélar en senda þær með
skipum, en þessi túr er þó orðinn
bæði dýr og langur,“ sagði Byrd að
lokum.