Morgunblaðið - 04.04.1981, Page 37

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. APRÍL 1981
37
mundar eru nú orðnir rúmlega
160, og kunnugir telja að vonir
standi til að þeim fjölgi nokkuð
enn á næstu mánuðum.
Það var líka oft gestkvæmt í
litla húsinu hennar á Böðmóðs-
stöðum, en þar bjó hún af og til
ein síðustu níu árin, eftir að
Guðmundur hvarf yfir móðuna
miklu, en það gerðist 18. nóvember
1971. Hún var vön því að hafa
marga I kringum sig, og tók
fagnandi á móti hverjum gesti,
sem að garði bar. Aldrei var ég
var við, að hún setti það fyrir sig,
þó fyrirhöfnin við gestina væri
mikil. Og hún var ekki í rónni fyrr
en allir höfðu þegið góðgerðir,
hvað margir sem komu. • Barna-
börnin sóttu mjög til ömmu sinn-
ar. Þar mætti þeim glaðværð og
hlýja, en það viðmót einkenndi
Karólínu um langa ævi. Slíkt
viðmót kunna börn að meta.
Nú er Karólína á Böðmóðs-
stöðum gengin til feðra sinna. Það
síðasta sem ég heyrði hana segja á
dánarbeðinu, var að „Guðmundur
sinn væri alltaf að kalla á sig, og
hann skildi ekkert í hvað tefði för
hennar". Ég veit, að það hafa orðið
fagnaðarfundir er þau hittust á
nýju tilverusviði.
Það er sagt, að hver sé sinnar
gæfu smiður, en þegar ég lít yfir
ævistarf Karólínu á Böðmóðs-
stöðum, þá kemur þessi málshátt-
ur upp í huga minn. Hér á hann
vel við, því hún var mikil gæfu-
kona. En gæfa hennar var fyrst og
fremst ávöxtur af þeim eiginleik-
um, sem hún fékk í vöggugjöf og
sem hún lagði líka kapp á að
þroska með sér í lífsbaráttunni.
Hún einsetti sér að leggja allt það
fram sem hún mátti, til að sigrast
á þeim vanda, er mætti henni á
lífsgöngunni. Hennar lífsnautn
var að sigrast á erfiðleikunum.
Hún hélt jafnan ró sinni og
glaðværð, hvað sem að höndum
bar. Hún eignaðist traustan og
þrekmikinn lífsförunaut, er stóð
við hlið hennar í blíðu og stríðu,
allt til þess er yfir lauk. Hún kom
upp 14 heilbrigðum og mannvæn-
legum börnum, lifði og starfaði á
mestu umbrotatímum þjóðarinnar
og gat því fylgst með öllu fram-
faraskeiði hennar. Hún hreifst
ung af samvinnustefnunni, var
framfarasinnuð og hvatti aðra til
átaka við ný viðfangsefni, til
hinstu stundar.
Þegar ég lít yfir ævistarf Karó-
línu og Guðmundar á Böðmóðs-
sstöðum, er mér ljóst að þeirra
afrek eru hvorki minni né ómerki-
legri en margra þeirra, sem taldir
hafa verið með afreksmönnum
þjóðarinnar. I mínum huga eru
þau í þeim hópi.
Blessuð sé hennar minning.
Stefán Valgeirsson
„Þú nátengd er okkar awku
elnku amma min.
Við glaðværA þinni «K gæsku
gleymum ei, börnin þín“.
Að kvöldi miðvikudagsins 25.
mars sl. lést á Landspítalanum,
amma okkar, Karólína Árnadóttir
frá Böðmóðsstöðum, Laugardal.
Hún var gift Guðmundi Njálssyni
bónda þar, en hann lést árið 1971.
Okkur systkinunum langar til
þess að minnast ömmu með
nokkrum orðum, enda er margt að
muna frá Böðmóðsstöðum, og
vissulega eru ferðirnar orðnar
margar í húsið hennar.
Amma var ekki bara einhver
fjarlægur ættingi, heldur áttum
við systkinin öll kost á því að alast
upp í nánum tenglsum við hana,
njóta leiðsagnar hennar og ástúð-
ar, en slíkt er hverju barni gott
vegarnesti. Amma var ekki rík af
veraldlegum auði, en samt átti
hún ætíð eitthvað til, sem gladdi
hvert barn, sem kom í heimsókn.
Alltaf var vel tekið á móti manni í
litla húsinu hennar, og ætíð viss-
um við að þar vorum við velkomin.
Amma og afi áttu 15 börn, og
afkomendurnir eru nú fjölmargir.
Lífið hefur því oft verið erilsamt
og erfitt, en samt sem áður átti
það sínar gleðistundir. Þar sem
efnin eru lítil, er oft nóg af
hamingjunni.
Við minnumst margra stunda
sem við áttum með ömmu. Alltaf
var hún kát og hress, og því var
stundum slegið á létta strengi. Oft
safnaði hún saman öllum krökk-
unum á bænum og sagði þeim
sögur. Þá tengdust sögur þessara
því lífi sem hún hafði lifað, og
getur sú saga sem hér fer á eftir
sagt nokkuð um æfi hennar í
sveitinni fyrir mörgum áratugum
Á barnmörgum bænum var oft
erfitt að afla heimilinu matar.
Margir munnar voru til að fæða.
Eitt haustið sem oftar, var tekið
frá kjöt og reykt til jólanna, enda
var sá siður að sjálfsögðu haldinn
í sveitinni, að borða hangikjöt á
mestu stórhátíð ársins. Saltað
kjöt og slátur er kjarnafæða, en
samt sem áður er hangikjötið sem
sólargeisli í skammdeginu því í
sveitinni var fæðið oft á tíðum
fábreytt, einkum að vetri til,
þegar erfitt var um aðdrætti. Er
líða tók að jólum kom í ljós, að
mýs höfðu komist í kjötið, og
ekkert nema beinin eftir. Því var
nú illt í efni, og útlit fyrir að
skyggt yrði á jólagleðina. Börnin
áttu ekki von á stórum jólagjöf-
um, og því var stór hluti jólanna
horfinn með hangikjötinu. En þá
gerðist undrið. Áin, Brúará, sem
vissulega var heimilinu góð búbót
færði fjölskyldunni stóran ný-
runninn lax í jólagjöf. Hann
fannst strandaður á aðfangadag,
og nægði heimilinu í hátíðarmat-
inn. Jólagleðinni var borgið.
Sannar sögur úr lífinu segja
manni oft á tíðum, svo ekki verður
um villst, að til er sá kraftur, æðri
mannlegum skilningi, sem sér-
hvern verndar og aðstoðar.
Börnin þeirra afa og ömmu uxu
úr grasi og urðu stór, einnig
barnabörnin. Nú minnast margar
litlar hnátur og hnokkar með
söknuði, ömmu sinnar eða lang-
ömmu í sveitinni. Sú gleði og
kátína, sem fylgdi því að fá hana i
heimsókn er horfin. Þá gleði fá
bara minningarnar bætt.
„M&rgs er aA minnast.
marg8 er hér aA þakka.
GuÖi aé lof fyrir iiAna tíð.
Marga er að minnast.
marga er að aakna.
Guð þerri tregatárin stríð.“
Svala, Kalla og Ægir.
í dag verður til moldar borin
amma mín, Karólína Árnadóttir,
Böðmóðsstöðum í Laugardal.
Hennar maður var Guðmundur
Njálsson (f. 10.7. 1894 - d. 18.11.
1971).
Lifðu þau saman í einstaklega
ástríku og farsælu hjónabandi,
þar til hann lést fyrir tæpum tíu
árum. Þau eignuðust 15 börn og
komust 14 þeirra til fullorðinsára.
Þau eru: Guðbrandur, Guðbjörn,
Ólafía, Aðalheiður, Kristrún, Sig-
ríður, Valgerður, Lilja, Fjóla,
Njáll, Ragnheiður, Árni, Guðrún,
Herdís og Hörður. Nú munu af-
komendur þeirra hjóna vera rúm-
lega 160.
Hvað er hægt að segja um konu,
sem hefur alið öll þessi börn, fætt
þau, klætt og verið þeim á allan
hátt einstök móðir? Ég vil kalla
hana hetju. Hún vann sitt starf af
fórnfýsi og æðraðist aldrei. Oft
hlýtur þó að hafa reynt á þolin-
mæðina, og vafalaust hefur þá
komið sér vel hennar létta lund.
Hún hafði líka alveg einstaka
hæfileika til að umgangast börn
og unglinga. Enda hafa krakkar
alla tíð laðast að henni, skyldir og
óskyldir. Þau voru ófá bðrnin, sem
kölluðu hana ömmu, þó þau væru
henni alls óskyld.
Þegar ég lít aftur og hugsa um
þær stundir, sem ég átti með
henni ömmu minni, finnst mér
alltaf hafa verið sólskin. Það var
líka gjarnan ekið austur í Laugar-
dal á góðum sumardegi og víst er
um það að alltaf var tekið vel á
móti okkur. Hún kom ævinlega út
á tröppur, dustaði svuntuna sína,
breiddi út faðminn og kyssti okkur
svo öll mörgum sinnum.-, Mér
fannst alltaf eins og hún hlyti að
hafa verið búin að bíða lengi eftir
okkur og nú værum við loksins
komin. Síðan vorum við drifin inn,
kveikt var á katlinum, kökáir
látnar á borð og síðan settumst
við í litla eldhúsið hennar og
margt var skrafað og mikið hlegið.
Þegar allir höfðu gert sér veit-
ingarnar að góðu, var sest inn í
stofu. Þar voru tekin fram mynda-
albúm og ekki mátti gleyma að
skrifa í gestabókina. Þessi gesta-
bók geymir líka mörg nöfnin.
Enda fjölskyldan stór og vinahóp-
urinn afar fjölmennur.
I huga mér kemur einnig fram
myndin af henni, þegar hún, á
sólskinsdögum, sat úti á túni í
þunnum léreftskjól með harmon-
ikku eða munnhörpu og spilaði
fjörugar lagasyrpur. Þetta gerði
hún aðeins þegar hún var ein, en
lét það gott heita, þó við krakk-
arnir værum einhvers staðar ná-
lægt. Henni fannst hún lítið
kunna, en við krakkarnir skemmt-
um okkur konunglega.
Amma var líka mjög hagmælt,
og hún unni mjög bundnu máli.
Amma hafði til að bera mikla
frásagnargleði. Það var hrein un-
un að sitja og hlusta á hana segja
frá mönnum og atburðum, mörg-
um löngu liðnum og þar skeikaði
minnið aldrei. Voru þá öll smá-
atriði dregin fram í dagsljósið og
gaf það frásögninni aukið gildi.
Amma og afi komu líka stund-
um i bæinn og hlakkaði ég alltaf
mikið til þess. Þá gistu þau í
nokkrar nætur og við krakkarnir
tókum þátt í öllu umstanginu af
lífi og sál. Aldrei kom hún amma
svo, að hún opnaði ekki fljótlega
svörtu töskuna sína, sem hafði að
geyma ýmislegt góðgæti.
Bæjarferðir afa og ömmu voru
oft vegna ferminga eða giftinga.
Slíkar athafnir létu þau ekki fram
hjá sér fara, og hafa þau áreiðan-
lega oft lagt á sig töluvert erfiði
til þessa. Sína síðustu för til
Reykjavíkur kom afi minn í tilefni
af giftingu minni fyrir tæpum tíu
árum. Var hann þá orðinn mjög
lasburða.
Árin liðu. Afi dó, systkinum
ömmu fækkaði og hún missti eina
dóttur sína. En eitt var það, sem
aldrei dó og það var lífslöngun
hennar og lífsgleði. Mér dettur í
hug orð lítillar dóttur minnar,
þegar minnst var á ömmu. „Hún
langamma er svo skemmtileg, því
hún er alltaf svo fjörug."
Amma var búin að kenna meins
um nokkurt skeið og hafði gengið
undir ýmsar aðgerðir. En allt kom
fyrir ekki. Sá tími kom, að ekkert
var lengur hægt að gera, og hún lá
í nokkrar vikur þar til yfir lauk.
Fyrst lá hún hjá Ólafíu, dóttur
sinni, og síðan á Landspítalanum.
Naut hún á báðum stöðum ein-
stakrar umönnunar.
Ég heimsótti ömmu nokkrum
sinnum síðustu vikurnar. Hún var
þá orðin mjög þjáð en gat þó
brosað, ef brugðið var á létta
strengi. Hún spurði um allt og
alla, vildi vita allt nákvæmlega.
Ekkert var henni óviðkomandi.
Hennar einstaka stálminni brást
aldrei.
Það er mér alveg ógleymanleg
stund, þegar ég sat við rúmstokk-
inn hennar á Landspítalanum í
hinsta sinn. Hún leið svo ljúft inn
í annan heim og þar með var
þjáningum hennar lokið. Áreiðan-
lega hefur henni verið tekið þar
opnum örmum.
Ég þakka ömmu minni elsku-
legri allar samverustundirnar.
Minningin um hana er fjársjóður,
sem eyðist aldrei.
Sigrún
Veturinn hefur verið erfiður
mörgum, skammdegið langt, en
alltaf er það svo að það birtir á ný,
dagar lengjast menn og málleys-
ingjar eru eins og leystir úr
álögum langs íslensk vetrar. Er ég
rita þessar linur er mér vor í huga,
það er vorþeyr í lofti, eða svo hefði
hún tengdamóðir mín sagt um
veðrið í dag. Hún segir reyndar
ekki til um veðrið framar, en
daginn áður en hún skildi við
okkur hér á jörð sagði hún er hún
leit til lofts af sjúkrabeði sínu, það
fer að hlýna og ég veit að henni
skjátlast ekki þar fremur en áður.
Karólína Árnadóttir fæddist í
Miðdalskoti í Laugardal 20. nóv-
ember 1897. Faðir hennar var
Árni Guðbrandsson í föðurætt af
Víkingslækjarætt, en móðir hans
var Sigríður Ófeigsdóttir yngri frá
Fjalli á Skeiðum. Guðrún Jóns-
dóttir móðir Karólínu var fædd í
Upp-Ranakoti á Stokkseyri af
Bergsætt. Guðrún ólst upp hjá
prestshjónunum á Kálfholti í
Holtum þeim séra Stefáni Helga-
syni Thordarsen og Sigríði Ólafs-
dóttir Magnússonar frá Viðey.
Karólína átti því ættir sínar að
rekja til góðra sunnlenskra
bændaætta. Hún ólst upp í faðmi
skógarins í Laugardal, ásamt
mörgum systkinum. Þau eru nú öll
látin utan ein systir Ingveldur á
Efra-Hvoli í Mosfellssveit.
Þó veraldarauður hafi ekki ver-
ið mikill á þeim bæ var þar
menningarheimili þar sem for-
eldrar kenndu börnum sínum
heiðarleik, prúðmannlega fram-
komu og vinnusemi. Karólína var
að eðlisfari glaðlynd kona vel
gefin og sérstaklega minnug. Hún
kunni fyrn ljóða og sjálf orti hún
ljóð, þó ekki bæri hún það á torg,
en þar leynast mörg gullkorn. Hún
skrifaði dagbók lengst af ævi
sinnar, og væri það áreiðanlega
lærdómsríkt mörgum að lesa það
sem þar er skráð.
Ung að árum giftist hún ná-
granna sínum Guðmundi Njáls-
syni. Hann var glæsilegur maður
sérstaklega skemmtilegur í við-
ræðum gamansamur, greindur og
gagnorður. Hjónaband þeirra var
einstaklega gott og lærdómsríkt
að kynnast þeirra sambandi. Þar
ríkti gagnkvæm ást og virðing
hvort fyrir öðru. Þau byrjuðu
búskap sinn harðindaárið 1918 að
Kringlu í Grímsnesi, þar eignuð-
ust þau frumburð sinn sem þau
misstu aðeins tveggja mánaða
gamlan. Karólína undi sér illa á
mýrlendinu og þráði dalinn sinn,
með skógi og skjóli í haga. Flutt-
ust þau því fljótlega að Ketilvöll-
um í Laugardal, en er jörðin
Böðmóðsstaðir var föl til kaups,
vaknaði sjálfstæðiskennd þeirra
og þau sáu í hendi sér að á
Böðmóðsstöðum gætu þau reist
sér gott bú. Þar var mikill jarðhiti
og góð veiði í þá daga í Brúará,
bæði lax og silungur. Hús voru þar
að falli komin, en strax næsta ár
var reist nýtt hús. Ólafía móðir
Guðmundar fluttist með þeim að
Böðmóðsstöðum og var hjá þeim
allt til dauðadags. Hún var frábær
dugnaðar- og mannkostakona og
var mikil hjálparhella á heimilinu
og bar mikla umhyggju fyrir
öllum. Var samband Karólínu og
hennar með eindæmum gott.
Börn Karólínu og Guðmundar
urðu fimmtán talsins og eru
þrettán á lífi. Guðrún dóttir
þeirra lést fyrir sjö árum aðeins
rúmlega fertug.
Þó húsakynni á Böðmóðsstöðum
hafi ekki verið stór, var þar ætíð
pláss ungum sem öldnum háum
sem lágum þó margir væru fyrir.
Þegar börnin voru öll að alast upp
var þar t.d. alltaf farskóli að
vetrum og má geta næri að í mörg
horn hefur verið að líta með fæði
og skæði, því þá voru allir hlutir
heimagerðir. Var til þess tekið
hversu mikill myndarbragur og
hreinlæti var á Böðmóðsstöðum,
og er erfitt að ímynda sér hvernig
hægt hefur verið að komast yfir
öll störf er komu í hlut húsmóður-
innar, en þar kom sér vel hagsýni
hennar dugnaður og verklagni og
létt lund. Fyrir tæplega þrjátíu
árum brugðu Karólína og Guð-
mundur búi og tóku þá börnin við
jörðinni, þar er nú þríbýli. Þau
reistu sér snoturt lítið og þægilegt
hús og fagran garð. Þar undu þau
sér innan um ættingja og vini. I
þessu húsi bjuggu þau saman þar
til Guðmundur lést 18. nóvember
1971.
Síðan hefur Karólína búið þar
ein og þó ekki ein, því börn,
barnabörn og barnabarnabörn
hafa verið þar hjá henni nær
óslitið síðan.
Margar minningar streyma
fram í huga manns er litið er til
baka. Marga morgna höfum við
notið hressingar í viðmóti þýðu.
Viðræðum í léttum dúr, ívafið
alvöru lífsreyndrar konu er allt
gaf til þess að gleðja aðra. Við
munum líka góðar stundir er hún
dvaldi hjá okkur og sagði okkur og
börnum okkar ævintýri, ævintýri
sinnar eigin lífssögu. Við kynnt-
umst á þann hátt lífi aldamóta-
kynslóðarinnar, þeirrar sem
braust út úr steinaldarkofum til
þess að geta skoðað tunglssteina i
hendi sér. Karlólína átti lika sina
drauma. Hún elskaði fjölskyldu
sína, náttúru Islands, Laugardal-
inn, skóginn sem hún ólst upp með
í Miðdalskoti, hana tók líka sárt
að sjá hann hverfa úr hlíðum
dalsins. Hún hvatti okkur til
ræktunarstarfsins á rimanum er
hún og Guðmundur skenktu okkur
fyrir nokkrum árum, til að rækta
upp og gladdist innilega við hvern
græðling er í moldu komst og upp
óx. Það var okkur mikil uppörvun.
Trú hennar var sönn og einlæg
og við vitum að hún mun njóta
góðra samfunda vina sinna er á
móti taka einlægum vin.
Af Hminu fýkur laufið.
Bðrnin breyta um svip.
Fuglarnir kveðja. i íestar toga
hin friðlausu skip ...
Ég lýt hinum mikla mætti.
i>að leiðir mig hulin hönd,
ok hafið, — og hafið kallar.
— hað halda mér engin bönd.
Ér er fuglinn, sem flýffur,
skipið, sem bylfcjan ber.
Kvæði mín eru kveðjur.
Ék kem, og ég fer.
(Davið Stef.)
Blessuð sé minning hennar.
Vilhjálmur Sigtryggsson
skemmtísnekktur
.....—fískíbátar
Höfum bafið framleiðslu á þrem bátateguudum, fiskibátum, segl-
bátum og skemmtisnekkjum. Bátarnir eru 6,3 m lengd og 2,45 m
breidd. Seglbáturinn verður til sýnis á bátasýningunni
Sýningarhöllinni Bíldshöfða
POIYESTERHE
Dalshrauni 6. Sími: 53177.
I Vinsamlega sendið mér upplýsingai
NAI-'N:
I r—.ORIN
1 | seglbátur
■ p“|01.YMPIA
| I I skemmtisnekkja
j HUGINN
HI.IMII.
fiskibátur