Morgunblaðið - 05.05.1981, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. MAÍ 1981
35
tveggja, tækin og verkkunnátt-
una, en á nóg af ónýttum fiski í
sjónum, telur sér einmitt hag í
slíkri samvinnu við erlenda að-
ila, enda hafa báðir aðilar af því
hagnað.
Prófessor Vladimir Kaczynski
hefir nýlega á vegum University
of Washington gert könnun á
starfsemi og viðskiptum liðlega
350 fyrirtækja, sem starfa að
fiskveiðum, fiskvinnslu og mark-
aðsmálum sjávarafurða. Er það
sameiginlegt öllum þessum fyr-
irtækjum, að starfsemi þeirra
byggist á framlagi aðila frá
fleiru en einu landi, þannig að
um samvinnu ólíkra þjóða er að
ræða, sem báðum aðilum er til
hagsbóta. Þátttökuaðilar í
rekstri af ólíku þjóðerni skipta
með sér kostnaði, áhættu og
hagnaði og byggja starfsemina
upp með framtíðarhagsmuni
beggja fyrir augum.
Starfsemi þessari er skipt í
tvo megin framkvæmdaflokka. í
fyrsta lagi, þar sem fyrirtæki í
landi, sem ræður yfir ófullnýtt-
um fiskimiðum, semur við hinn
erlenda samstarfsaðila um lausn
á ákveðnum verkefnum, svo sem
tilraunaveiðum og vinnslu afl-
ans. Eru þá leigð skip og áhafnir
og fólk til að annast vinnslu
aflans í landi og jafnvel mark-
aðsöflun hans, ýmist í fiskveiða-
landinu eða til útflutnings.
Slíkir samningar um tilrauna-
veiðar hafa svo stundum leitt af
sér næsta stig samstarfsins, sem
er stofnun fyrirtækja beggja
aðila, heimamanna og aðkomu-
manna, þar sem framtíðarrekst-
ur á sviði fiskveiða og fisk-
vinnslu er markmiðið.
I öðrum tilfellum er um það að
ræða, að aðkomumenn semja um
ákveðin verkefni í sambandi við
það að koma á fót fiskveiði- og
fiskvinnslufyrirtækjum heima-
manna, sem algjörlega verða í
eigu heimamanna. Er þá samið
um kaup á fiskiskipum, fisk-
vinnslutækjum í landi og útveg-
un mannafla við störfin og
stjórnun. Er þá stundum um að
ræða samninga til langs tíma,
þar sem fiskiskip eru leigð eða
keypt og aðkomufólkið ráðið til
að stjórna starfseminni til langs
tíma. Sem dæmi um lönd, sem
ráða yfir miklum ónotuðum
fiskimiðum og fengið hafa að-
keyptar framkvæmdir af þessu
tagi og stofnað til rekstrar með
útlendingum til að koma á fót
nýtingu fiskimiðanna, má nefna
Nýja Sjáland, Bandaríkin og
Argentínu. í ýmsum löndum í
Afríku, Asíu og jafnvel Suður-
Ameríku er litið til þessara
úrræða á viðskiptasviðinu til að
nýta ónotuð fiskimið, með það
fyrir augum að byggja upp
innlenda markaði og útflutning,
einkanlega fisktegunda, sem lít-
ið hafa verið notaðar til mann-
eldis fram til þessa. í mörgum
þessara landa eru ónotaðir og
óreyndir stórir heimamarkaðir
fyrir ferskan fisk. Hins vegar
mikill fiskur á heimamiðum,
sem til þessa hefur verið svo til
ósnertur, einkanlega eftir nýlega
útfærslu fiskveiðilögsögu. Fólk í
þessum löndum, sem mörg eru
gróðursæl og gjöful til landsins
og sum rík af margskonar nátt-
úruauðlindum — þekkir þá ekki
til sjósóknar og fiskveiða og
hefir ekki átt þess mikinn kost
að fá fisk til að borða.
Það hefir komið í ljós við
hinar umfangsmiklu rannsóknir
hins ameríska prófessors, að
aðkomuþjóðirnar 'sækjast eftir
nýjum starfsvettvangi á sviði
fiskveiðanna, einkum vegna
þess, að þrengt er að þeim á
gömlum fiskimiðum. Eru í því
sambandi nefnd lönd svo sem
Spánn, Sovétríkin, Italía og
fleiri. Aðrar þjóðir sækja í slíka
fjölþjóðastarfsemi á sviði fisk-
veiðanna, til þess að stækka
markaði sína og auka áhrif
markaðsstarfsemi sinnar. í því
sambandi eru nefndar þjóðir
eins og Noregur, Danmörk, Jap-
an og Kanada.
Aðrar þjóðir leita eftir verk-
efnum fyrir ónotaðan eða illa
nýttan fiskiskipastól. Ráða yfir
þjálfuðu og dugmiklu fólki, sem
kann vel til starfa og hefir mikla
reynslu við veiðar, vinnslu og
markaðsstörf. í því sambandi
eru nefndar margar þjóðir
Vestur-Evrópu, svo sem Spánn,
Japan og Kórea i Asíu og
Austur-Evrópuþjóðir, svo sem
Rússar, svo dæmi séu nefnd.
Á flestum stöðum er stofnað
til þessarar starfsemi af einka-
fyrirtækjum og hlutafélögum
heimamanna og útlendinga. í
nokkrum tilfellum eins og til
dæmis í Peru, Ecuador og Arg-
entínu hefir verið stofnað til
fyrirtækja á vegum ríkisins og
þau þá í eigu hins opinbera,
gjarnan með þátttöku erlendra
aðila. I öðrum tilfellum hafa
heimamenn stofnað fyrirtækin
að sínum hluta með blönduðu
fjármagni frá ríki og einstakl-
ingum. Þar hefir stundum komið
til árekstra, þar sem illa hefir
gengið að samræma stjórnmála-
lega hagsmuni hins opinbera
þeirri hagkvæmni í rekstri, sem
þeir einkaaðilar kjósa, sem lögðu
fram fé sitt í reksturinn. Þar
sem um einkarekstur eða hrein-
an ríkisrekstur hefir verið að
ræða, hefir hins vegar ekki
komið til slíkra árekstra.
Við athugun á þeim rösklega
350 fiskveiði- og fiskvinnslufyr-
irtækjum víðsvegar um heim,
þar sem aðilar frá tveimur
þjóðum eða fleirum vinna sam-
an, hefir komið í ljós mjög
mismunandi áhugasjónarmið
aðilanna. Flestar þær þjóðir sem
þannig fá erlenda aðila til sam-
starfs, hafa einkum í huga að
nýta vannýtt fiskimið, auka at-
vinnumöguleika heimafyrir, láta
fiskveiðarnar bera uppi hafnar-
bætur, vegabætur og járnbraut-
ir, gefa landsmönnum tækifæri
til að læra vinnubrögð við fisk-
veiðar og fiskvinnslu, afla gjald-
eyristekna og bæta verslunar-
jöfnuð við aðrar þjóðir, auka
áhuga á innlendri fiskneyslu og
koma á fót fiskmörkuðum fyrir
heimamenn. I mörgum löndum
er það algengt að hin nýju
fiskveiða- og fiskvinnslufyrir-
tæki fái beina styrki hins opin-
bera til að hefja þessa nýju
atvinnugrein. Þeir innlendu aðil-
ar, sem leggja fé til þessarar
starfsemi, fái í staðinn skattfríð-
indi.
Þær þjóðir, sem taka þátt í
slíkum verkefnum með öðrum
þjóðum, gera það einkum til þess
að koma í notkun lítið eða
ónotuðum fiskiskipum, verk-
smiðjum og vélum og skapa
fiskimönnum sínum aukna at-
vinnumöguleika. Einnig til þess
að fá þannig á óbeinan hátt
aðgang að fiskimiðum annarra
þjóða, stofna til aukinna kynna
og viðskiptasambanda við aðrar
þjóðir, sem hagnaður getur orðið
að í öðrum greinum viðskipta og
verkefna. Öflun erlends gjald-
eyris, sem hressir upp á við-
skiptajafnvægi við útlönd. Sam-
eiginleg útgerð getur skapað
grundvöll til langvarandi sam-
starfs og aðgangs að fiskimiðum
og mörkuðum, að ógleymdum
þeim miklu möguleikum, sem
opnast fyrir skipasmíðastöðvar,
veiðarfæraverksmiðjur og aðra
aðila, sem þannig færu að fram-
leiða rekstrarvörur sjávarútvegs
til útflutnings til þessara aðila,
þar sem staðið er sameiginlega
að útgerðarrekstri erlendis.
Þau rök, sem kannski kæmu
fram þess efnis að ekki sé rétt
fyrir kunnáttuþjóðir í fiskveið-
um að kenna öðrum fiskveiði-
tækni og fiskvinnlu, fá illa
staðist, vegna þess að þróunin
verður ekki stöðvuð. Fyrir-
sjáanleg er gífurleg aukning
fiskneyslu í heiminum á næstu
áratugum. Auk þess er enginn
skortur meðal þróaðra fiskveiði-
þjóða á framboði til slíks sam-
starfs, eins og dæmin sanna um
þau liðlega 350 fyrirtæki, sem
búið er þegar að koma á fót á
þessu sviði um heimsbyggðina.
- kÞ
Halldór Ásgrimsson:
Niðurskurður framkvæmda og
framlaga til fjárfestingarsjóða
Bindiskyldan lengd til 30. april 1983
Halldór Ásgrimsson (F) mælti
fyrir áliti stjórnarliða i fjárhags-
nefnd neðri dcildar Alþingis í ga‘r,
sem lagði til að stjórnarfrumvarp
um vrrðlagsaðhald o.fl. vcrði sam-
þykkt. mcð eftirfarandi efnisbrcyt-
ingum: 1) i 5. grein frumvarpsins,
scm fjallar um hindiskyldu inn-
lánsstofnana i Seðlabanka, verði
ákvæðið um mismunun lánastofn-
ana. þ.c. orðin „allra cða einstakra
lánastofnana". fclld niður, cn i stað
þcirra komi heimild til að „ákvcða
hærri og svcigjanlcgri bindi-
skyldu". 2) og að tímahil bindisk-
yldunnar i sömu grcin vcrði lengt
til 30. april 1983.
Um niðurskurð ríkisútgjalda sagði
Halldór að fyrstu hugmyndir, sem
þó væru ekki endanlega afgreiddar í
ríkisstjórn, gerðu ráð hyrir eftirfar-
andi niðurskurði:
• 1) Frestað verði framkvæmdum í
vegagerð sem svarar 3 milljónum
nýkróna.
• 2) Frestun annarra framkvæmda
sem svarar 5% ríkisframlaga, sem
áætlað er um það bil 11,5 milljónir
nýkróna.
• 3) Dregið verði úr framlögum sem
svarar 5% ríkisframlaga til Fisk-
veiðasjóðs, Stofnlánadeildar, Lána-
sjóðs sveitarfélaga, Iðnlánasjóðs,
Félagsheimilasjóðs, Orkusjóðs, Iðn-
rekstrarsjóðs, en þetta svari 3,3
milljónum nýkróna.
• 4) Dregið af Byggingarsjóði sem
svarar 3 milljónum nýkróna.
• 4) Rekstrarútgjöld skorin niður
um 10 milljónir nýkróna.
• 5) Samtals gera þessar niður-
skurðarhugmyndir 31 milljón ný-
króna.
VERKSM/DJU-
SALA
SAMBANDSVERKSMIÐJANNA
Á AKUREYRI
SÝNINGAHÖLLINNIBÍLDSHÖFDA
4.-9.MAÍ

Opió frá kl. 1—6
Frá Ge!
wW* _ Ullarteppi.
^ 4 teppi. tepi
ý l bútar, ákla
, 'mépÉ' \ g'uggatjöld
£ ýj \ buxnaefm,
\epP''
Frá Gefjun:
Ullarteppi.
teppi, teppa-
bútar, áklæði,
gluggat|öld,
buxnaefni, kjól-
efni, ullarefni,
garn, loðband
lopi.
raar.-
-X’ y
- \
Frá fatav.sm. Heklu:
Úlpur, gallabuxur, peysur, samfesting^ar og
sokkar.
vest'’
Frá verksm. Skinnu:
Mokkakápur, mokkajakkar, mokkahúfur,
mokkalúffur.
Þaö kostar ekkert aö líta inn og meö smá
viðbót má tryggja sér margt eigulegt
Ath: Strætisvagnaferöir frá Hlemmi með leið 10