Morgunblaðið - 25.07.1981, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. JÚLÍ1981
Fiskeldismál:
Nýjungar í fiskeldi
og möguleg ræktun ís-
lenzku fiskistofnanna
— Stefnumörkun er það sem að
mínu áliti vantar mest i fiskeld-
ismálum íslendinKa. Á sviði fisk-
eldis eru miklir möKuleikar fyrir
hendi á íslandi, en það vantar
alveg ákvarðanir um hvaða
moKuleika við ætlum að nýta ok
hverja ekki. Mér fyndist eðli-
le^ast að ríkisstjórnin gerði til-
lögur um stefnuna í fiskeldismál-
um þannig að þar væri einhver
ákveðin stefna til að fylgja. Svo
þyrfti að efla fiskeldið með
myndarskap og tryggja þessum
atvinnuvegi bæði aðstöðu og fjár-
magn. sagði Eyjólfur Friðgeirs-
son fiskifræðingur á hafrann-
sóknarstofnun er blaðamaður
Morgunhlaðsins leitaði álits hans
um stöðu fiskeldis sem atvinnu-
greinar hérlendis og helztu
möguleika á þvi sviði.
Eyjólfur er sérfræðingur í eggj-
um og lirfum fiska og hefur
sérhæft sig í fiskfósturfræði.
Hann vann um skeið að rannsókn-
um á loðnuhrygningu og fóstur-
þroska flestra þorskfiska í Sæ-
dýrasafninu í Vestmannaeyjum en
hefur einnig gert kannanir á ála-
og iaxeldi hérlendis. Hann hefur
sýnt fiskeldismálum. mikinn
áhuga og tekið þátt í stofnun
nokkurra fiskeldisfyrirtækja hér á
landi.
— Hérlendis hefur þegar verið
unnið geysimikið starf í laxarækt
og við höfum öðlast mikla reynslu
á því sviði, sagði Eyjólfur. — En á
sviði beins fiskeldis hefur minna
verið gert þó að á síðustu árum
hafi safnast upp mikil þekking á
því hér heima og orðið nokkuð
ljóst hvað arðbært er að fram-
kvæma á því sviði og hvað ekki.
Þar eigum við mikla möguleika
ónýtta sem við þyrftum að gefa
meiri gaum.
Fiskeldi er einkum tvenns konar
— annars vegar ræktun villtra
fiskistofna með því að grípa inní
og stuðla að vexti þeirra, en hins
vegar matfiskeldi þar sem fiskur-
inn er alinn í kjörstærð í fiskeld-
isstöð. Hér hefur, eins og ég sagði,
verið unnið feykilega mikið starf í
laxarækt — með seiðasleppingum,
gerð fiskivega og ræktun lax í ám
og vötnum. En það eru miklu fleiri
möguleikar fyrir hendi og sumir
þeirra hafa verið að opnast nú á
síðustu árum.
Tillaga á Alþingi
um þorskeldi
I vetur var borin upp tillaga
þess efnis á Alþingi að kanna
skyldi þann möguleika að styrkja
íslenzka þorskstofninn með því að
sleppa þorskseiðum frá fiskeld-
isstöðvum. Er þetta raunhæfur
möguleiki?
— Já, það hafa komið fram
hugmyndir um að auka stofnstærð
þorskstofnsins með ræktunar-
framkvæmdum, t.d. með klaki og
seiðaeldi, og þessi hugmynd er
þess virði að hún sé skoðuð þó ég
hafi ekki trú á að hún komi til
framkvæmda á næstunni.
Nýlega hefur Norðmönnum tek-
ist að klekja þorskhrognum og ala
seiðin upp í fullorðinn kynþroska
þorsk. Þetta var alveg ófram-
kvæmanlegt fyrir nokkrum árum,
þar eð þekkingin sem til þarf var
ekki fyrir hendi, en nú er ekkert
lengur því til fyrirstöðu að fram-
kvæma þetta.
Það sem hins vegar mælir á
móti því að þetta verði gert í
stórum stíl, er einkum tvennt: Það
yrði gífurlega kostnaðarsamt og
engan veginn ljóst að með því
værum við að styrkja þorskstofn-
inn. — Viðkoma þorsksins hér við
land virðist hafa verið nokkuð góð
undanfarin ár þrátt fyrir ugg um
að hrygningarstofninn væri orð-
inn full lítill. Árgangarnir hafa að
vísu verið misgóðir en yfirleitt
þokkalegir og einstök ár s.s. 1973.
og 1976 hefur viðkoman orðið
mjög góð — það bendir reyndar
margt til þess að árgangurinn í ár
verði sterkur, þó vissulega gæti
ýmislegt gripið inn í þróun hans
seinna í sumar.
En jafnvel þó við framleiddum
góðan árgang á hverju ári með
seiðaeldi, er alls ekki víst að
ástand þorskstofnsins yrði betra
en nú. Margt bendir til að sveiflur
þær er verða í stofnstærð þorsks-
ins stafi ekki nema að litlu leyti af
því hvernig seiðaframleiðslan
gengur fyrir sig. Undanfarin ár
hafa Norðmenn og eins vinnuhóp-
ur nokkurra sérfræðinga Haf-
rannsóknarstofnunarinnar hér
unnið að rannsóknum á því hvað
veldur misjafnri seiðaframleiðslu
hjá þorskinum ár frá ári. Enn
Rætt við Eyjólf
Friðgeirsson
fiskifræðing
hefur ekki fengist botn í það mál
og er nú unnið að vinnslu gagna,
sem safnað hefur verið undanfar-
in ár á hrygningarstöðvunum.
Þegar þessi vitneskja liggur
fyrir er hins vegar hugsanlegt að
við getum á einhvern hátt gripið
inn í ferilinn og stuðlað að því að
hrygning og seiðaframleiðsla
gangi betur í náttúrunni. Þegar er
ljóst að árferði — veðráttan sem
hefur áhrif á aðstæðurnar í sjón-
um — hefur mikið að segja. Það er
þannig ekki vist að seiðamagnið
skipti höfuðmáli fyrir viðgang
stofnsins — of mikið af seiðum
gæti jafnvel virkað hamlandi á
vöxt hans — það gæti allt eins
verið að þær aðstæður sem ríkja í
sjónum, meðan seiðin eru að vaxa
upp, skipti meira máli. Ef til vill
munum við innan fárra ára hafa
þekkingu til að geta haft áhrif á
þessar aðstæður og stuðlað þannig
að auknum vexti og viðgangi
fiskistofnanna en þetta er ekki
tímabært að framkvæma enn.
Ræktun fiskistofna
á einstökum svæðum
Klak og eldi á þorskseiðum gæti
aftur á móti þjónað ýmsum öðrum
tilgangi. Með því að framleiða
þorskseiðin í eldisstöðvum og
sleppa þeim á haustin, um það
leyti sem þau leita botns, eru
miklar líkur til að hafa mætti
áhrif á þorskmagnið á einstökum
svæðum. Þannig mætti t.d. ná upp
fiski inni á fjörðum og flóum sem
eru fiskilausir núna, ef áhugi væri
fyrir hendi.
Þorskurinn er að vísu ekki
staðbundinn fiskur en ef marka
má niðurstöður seiðarannsókna,
þá sýna þær að þar sem mikið er
af seiðum á haustin kemur oft upp
smáfiskur er tímar líða. Margt
bendir einnig til að þorskurinn
hafi tilhneigingu til að leita aftur
til hrygn'ingarstöðvanna. Úr
þorskárganginum 1973 barst t.d. á
sínum tíma töluvert magn af
seiðum til Austur-Grænlands en
tvær síðustu vertíðir hafa komið
þaöan þorskgöngur hingað á ís-
landsmið, — sem bendir eindregið
til að þorskurinn hafi tilhneigingu
til að. snúa aftur til klakstöðv-
anna.
Þannig bendir margt til að
auðvelt væri að rækta upp fiski-
stofna á tilteknum svæðum án
þess að leggja í mikinn kostnað.
Þetta á að sjálfsögðu við um fleiri
stofna en þorskinn og það væri
jafnvel hægt að rækta hér upp
stofna, sem ekki eru hér nú, með
þessari aðferð — bæði fisk- og
skeldýrastofna og jafnvel annað.
Það hefur t.d. komið til tals að
klekja út stóra humrinum og
sleppa honum í sjó hér heima —
sjórinn er að vísu of kaldur hér til
að stóri humarinn geti tímgast og
það yrði alltaf að flytja inn
hrognin eða fá þau úr humareld-
isstöð.
Efling síldarstofnsins
með seiðaklaki
Svipaður möguleiki er fyrir
hendi með síldarstofninn og
reyndar öllu vænlegri að mínu
áliti. Hér við land voru áður fyrr
tveir síldarstofnar — vorgotsíld-
arstofninn og sumargotsíldar-
stofninn. Á síldarárunum marg-
frægu hvarf vorgotsíldarstofninn
hér um bil alveg og hefur þrátt
fyrir verndun ekki náð sér á strik
aftur. Þetta hefur leitt til þess að
uppbygging síldarstofnins, í það
ástand sem var hér á árum áður,
hefur ekki tekist. Vorgotsíldar-
stofninn er úr sögunni og ein-
göngu sumargotsíld eftir.
Það er hins vegar vel hugsan-
legt að hægt sé að ná upp
vorgotsíldarstofninum með því að
flytja inn hrogn af Norsk-íslenzka
vorgotsíldarstofninum, klekja
þeim út og sleppa seiðunum hér
heima. Þetta yrði að sjálfsögðu
töluvert mikið fyrirtæki, ef eitt-
hvað ætti að muna um það, en vel
framkvæmanlegt og myndi geta
skilað miklum arði ef vel tækist.
En nú hefur verið bent á að
árangur, af seiðasleppingum er
ekki alltaf sem skyldi — því hefur
verið haldið fram að árangurinn
sé í sumum tilfellum nær enginn.
Eyjólfur Friðgeirsson fiskifræð-
ingur.
— Árangur hérlendis í hafbeit
á undanförnum árum hefur verið
tiltölulega lítill en það þarf alls
ekki að þýða að svo verði áfram. Á
undangengnum áratug höfum við
safnað mjög dýrmætri reynslu og
ég held að hafbeit með miklum
árangri sé á næsta leiti.
Hákon Aðalsteinsson, vatnalíf-
fræðingur, gerði fyrir ári tölfræði-
lega úttekt á árangri laxhafbeitar
undangenginna ára. í niðurlagi
skýrslu hans um þessa rannsókn
segir: „Niðurstaða mín er því
miður sú að ekki hafi tekist að
uppskera neinn umtalsverðan
árangur af fiskiræktarátaki ára-
tugsins."
Eg er sammála Hákoni um það
að uppskeran hefur orðið næsta
rýr — en hann gleymir því sem er
mikilvægast, — að á þessum árum
höfum við safnað þekkingu og
reynslu sem verða mun traust
undirstaða góðs árangurs á sviði
hafbeitar í framtíðinni. Það er nú
ljósara en áður hvernig á að
standa að hafbeit — bæði hvað
varðar tækni við seiðaframleiðslu
og aðferðir við sleppingu, sem
mjög hefur tekist að bæta. Eftir
tilraunir undanfarinna ára stönd-
um við, til þess að gera, sterkt að
vígi á þessu sviði.
Ýmsir möguleikar
í matfiskeldi
Nú hefur áhugi hér á eldi í
strandkvíum, þar sem fiskurinn er
alinn í kjörstærð, farið mjög
vaxandi og ein slík eldisstöð að
Húsatóftum við Grindavík hefur
þegar tekið til starfa. Telur þú að
á þessu sviði verði hægt að færa
verulega út kvíarnar — í bókstaf-
legri merkingu?
— Já, ég tel að í þessu séu
miklir möguleikar fólgnir. Það
þarf tvímælalaust að efla þessa
fiskeldisstöð við Grindavík og
e.t.v. að byggja fleiri samskonar.
Slíkar stöðvar gætu framleitt lax
frá 0,5 til 1,0 kg, sem þær seldu á
vorin, en laxinn síðan alinn upp í
flotkvíum, úti á fjörðum með