Morgunblaðið - 13.09.1981, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. SEPTEMBER 1981
7
Umsjónarmaóur Gísli Jónsson______________117. þáttur
Það er mörg bókin, og baekurnar eru margar.
Láta sumar lítið yfir sér og eru ekki víða.
Árni Bjarnarson á Akureyri færði mér lítið
kver um daginn, og þykir mér ekki út í hött að
geta þess hér. Þetta er Leiðréttingar nokkurra
máilýta eftir Jón Jónasson frá Skógum á
Fellsströnd (1876—1914). Jón var kennari að
menntun og ævistarfi, hin síðustu ár, er heilsa
hans leyfði, skólastjóri barnaskóla Hafnar-
fjarðar. Jón var brennandi i andanum að halda
vörð um hreinleika og fegurð móðurmáls síns.
Hann braust í því í banalegunni, að setja saman
fyrrnefnt kver. Kona hans, Valgerður Jensdótt-
ir, systir Bjarna í Ásgarði í Dölum, einnig
kennari, fékk ágæta fræðimenn til að lesa
prófarkir að kverinu, áður en það kæmi á prent.
Kverið er þannig gert, að skráð eru í
stafrófsröð orð og orðasambönd sem höfundi
misþóknast, en látum hann annars kynna þetta
sjálfan. Formálsorðin eru hér tekin upp staf-
rétt:
„Það er kunnara en frá þurfi að segja, hve
gjamt mönnum er á að skemma móðurmál sitt
með ýmis konar orðskrípum, útlendum og
innlendum; gera það sumir af fordild og
hégómaskap, aðrir í hugsunarleysi og margir
sökum fáfræði — af því að þeir hafa eigi lært að
greina gott mál frá illu. Gleðilegt er það, að á
síðustu árum virðist hafa aukist áhugi á því, að
vanda málið. Eg hefi heyrt ýmsa óska þess, að
gefin væri út leiðbeining um það, hvað koma
eigi í stað hins ranga máls; þeir segjast oft ekki
finna eða muna hin réttu orð, er á þeim þarf að
halda. Það er til þess að reyna að verða við
þessum óskum, að eg hefi týnt saman orðasafn
það, er hér fer á eftir. Eg veit vel, að í það
vantar mörg orð, sem þar hefðu þurft að vera,
og liggja til þess ýmsar orsakir. Fyrst og fremst
er eg ókunnugur í mörgum héruðum landsins og
veit eg því eigi um þær málvillur, er þar tíðkast;
í öðru lagi hefi eg sjálfsagt gleymt mörgum
málvillum, sem eg hefi heyrt. Af ásettu ráði hefi
eg að mestu leyti slept þeim orðskrípum, sem
tíðkast í máli einstakra stétta, svo sem meðal
sjómanna, iðnaðarmanna o.fl. Sömuleiðis er
slept flestum orðskrípum, sem tíðkast við
spilamennsku, leika og ýmsar skemtanir aðrar.
Þyrfti að taka þetta alt fyrir sérstaklega, en það
er mikið starf og vandasamt. Lengi mætti halda
áfram, ef semja ætti skrá yfir öll þau orðskrípi
og dönskuslettur, sem þeir nota, er kærulausir
eru um móðurmál sitt, eða svo heimskir og
hégómlegir, að þeim þykir fremd að því að tala
öðruvísi en aðrir. Yrði það stór orðabók.
í þetta orðasafn hefi eg ekki tekið önnur orð
en þau, sem eru nokkurn veginn alment notuð
einhversstaðar á landinu. Stafsetningarvillum
og mörgum beygingarvillum hefi eg slept
rúmsins vegna. Orðin hefi eg ritað sem líkast
þvi, er þau eru borin fram af alþýðu manna en
það er að vísu nokkuð mismunandi. Útlend orð
hefi eg í þeirri merkingu, sem almenningur
leggur í þau, en það er stundum önnur merking
en sú, sem orðin hafa heima hjá sér.“
Þetta var skrifað árið 1914, og þykir mér kver
Jóns Jónassonar hafa mikið málsögulegt gildi,
en á þann orðalista, sem upp úr því er tekinn,
legg ég ekki annan dóm.
adjö í guðsfriði, an: það kemur an upp á. það er
undir því komið, bolti knöttur, kúla, leiksoppur,
brossía brjóstnál, búðingur býtingur, dádera
dagsetja, dúsjur uppbót, þokkabót, ofanálag,
fjöllaður geggjaður, laus á kostum forliftur
ásthrifinn, hrifinn, forskóna eyða, glata, týna,
fóna síma, símtala, fægiskúffa sorpreka,
gammasía legghlíf, legghosa, gníari féníðingur,
okurkarl, grótiskur ruddalegur, hupplegur (eða
hufflegur) kurteis, interessi áhugi, klattkaka
lumma, kogari suðuvél, konfólútta umslag,
kram álnavara, glysvarningur, kútta skera (eða
höggva) sundur, slíta, lélegheit ástæður, tóm,
manséttur línsmokkar, múrskeið slettireka,
óperera holdskera, petti svæði, blettur, púff
sessukista, rúllupylsa (rullupylsa) vöðlubjúga,
sikkerheðsnæla lásnál, sjallú afbrýðissamur,
sjallúsía gluggaskýla, skrælingur hýði, skorpa,
skurn, smúli ögn, vitund, stenka skvetta, stifti
smánaglar, stuð áfall, óhapp, sukkla hjóla,
sukkuÍI reiðhjól, tommustokkur vasakvarði,
trollari botnvörpungur, vergi fjárhaldsmaður,
meðráðandi, viskustykki, þurrka, þvaga, rýja,
vísítt heimsókn.
Af þessu úrtaki kom mér mest á óvart orðin
sukkull og vergi, enda finn ég þau ekki í þeim
orðabókum sem mér eru tiltækar.
Vegna góðrar samvinnu við marga blaðamenn
langar mig svo til að Ijúka þessum þætti með
nokkrum orðum um sögnina að skúbba, en hana
nota blaðamenn nú í merkingunni að hremma
og birta stórfréttir á undan öðrum, eða standa
sig með einhverjum slíkum hætti betur en
náunginn. Þegar ég sá þessa sögn í blöðunum,
datt mér strax í hug bókin um Titanic-slysið
eftir Walter Lord, en þá bók þýddi ég úr ensku
með miklum erfiðismunum.
I frumtextanum er talað um „journalistic
scoop“, þegar New York Times áræddi fyrst
blaða að staðhæfa að Titanic væri sokkið þrátt
fyrir ólíkindalæti og blekkingar útgerðarfélags-
ins. í enskum upprunabókum er talið liklegast
að orðið scoop í þessari merkingu og öðrum
svipuðum sé samstofna þýsku sögninni schöp-
fen = ausa og íslenska orðinu skófla. Nú er að
vita hvort blaðamenn gera sér einhvern mat úr
þessu eða skúbba því frá sér.
í allra síðasta lagi er uppástunga um orðið
mylkja fyrir jógúrt, frá Páli Helgasyni á
Akureyri. Þessi uppástunga fékk góðar undir-
tektir í sundinu.
Húsnæðismál
Eignaréttur- Eignaupptaka
Sjálfstæðisfélögin í Reykjavík boða til fundar um húsnæðismál,
mánudaginn 14.09. Fundurinn hefst kl. 20.30 og verður í Valhöll,
Háaleitisbraut 1.

Frummælendur:
Davíð Oddsson, borgarfulltrúi,
formaöur Borgarstjórnarflokks-
ins.
Magnús L. Sveinsson, borgar-
fulltrúi, form. Verslunarmannafé-
lags Reykjavíkur.
Gunnar S. Björnsson, form.
Meistarasambands byggingar-
manna og form. félagsmála-
nefndar Sjálfstæöisflokksins.
Fundarstjóri Björg Einarsdóttir, formaður Hvatar.
Vinstri meirihlutinn er úrræða- og stefnulaus í húsnæðismálum, verður
EIGNAUPPTAKA næst á dagskrá.
Sjálfstæöisfólk er hvatt til að fjölmenna og kynnast þeim umræðum er
fram hafa farið í borgarstjórn síðustu vikur.

Sjálfstæðisfélögin.
Valhöll 14. september kl. 20:30.
GENGI VERÐBREFA 13. SEPT. 1981
VEROTRYGGÐ
SPARISKÍRTEINI
RÍKISSJÓÐS:
1969 1. flokkur
1970 1. flokkur
1970 2. flokkur
1971 1. flokkur
1972 1. flokkur
1972 2. flokkur
1973 1. flokkur A
1973 2. flokkur
1974 1. flokkur
1975 1. flokkur
1975 2. flokkur
1976 1. flokkur
1976 2. flokkur
1977 1. flokkur
1977 2. flokkur
1978 1. flokkur
1978 2. flokkur
1979 1. flokkur
1979 2. flokkur
1980 1. flokkur
1980 2. flokkur
1981 1. flokkur
Medalávöxtun spariskirteina
tryggingu er 3,25—6%.
Kaupgengi
pr. kr. 100.-
7.083,62
6.662.29
4.874,83
4.381.98
3.802,52
3.234.99
2.400,17
2.211,14
1.526,24
1.249,10
940,78
891,21
719,97
668,66
560,07
456,46
360,25
304,64
236,36
181,09
142,81
125,57
umfram verö-
VERÐTRYGGÐ
HAPPDRÆTTISLÁN
RÍKISSJÓÐS
Kaupgengi pr. kr. 100.-
A — 1972 2.414,86
B — 1973 1.988,89
C — 1973 1 699,37
D — 1974 1.447,73
E — 1974 996,86
F — 1974 996,86
G — 1975 667,65
H — 1976 638,16
I — 1976 488.70
J — 1977 456,15 “
Ofanskráð gengi er m.v. 4% ávöxtun
p.á. umfram verötryggingu auk vinn- ingsvonar. Happdrættisbréfin aru gaf-
in út á handhafa.
HLUTABRÉF
Eimakipafélag Kauptilboð
íalands óskast
Tollvöru- Kauptilboð
geymslan hf. óskast
Skeljungur hf. Sölutilboð óskast
Fjárfestingarf. Sölutilboð
íslands hf. óakast.
VEÐSKULDABREF
MEÐ LÁNSKJARAVÍSITÖLU:
Kaupgengi m.v. nafnvexti Ávöxtun
VEÐSKULDABREF
ÓVERÐTRYGGÐ:
Kaupgengi m.v. nafnvexti
21ó% (HLV) umfram (HLV)
1 afb./ári 2 afb./ári varótr. 12% 14% 16% 18% 20% 40%
1 ár 97,62 98,23 5% 1 ár 68 69 70 72 73 86
2 ár 96,49 97,10 5% 2 ár 57 59 60 62 63 80
3 ár 95,39 96,00 5% 3 ár 49 51 53 54 56 76
4 ár 94,32 94,94 5% 4 ár 43 45 47 49 51 72
5 ár 92,04 92,75 5 %% 5 ár 38 40 42 44 46 69
6 ár 89,47 90,28 6%
7 ár 86,68 87,57 6%%
8 ár 83,70 84,67 7%
9 ár
10 ár
15 ár
80,58
77,38
69,47
81,63
78,48
70,53
7%%
8%
TÖKUM OFANSKRÁÐ VERO-
8'/.% BRÉF í UMBOÐSSÖLU
miivaTincmtféuw íiumm ha
VERÐBRÉFAMARKAÐUR, LÆKJARGÖTU 12 R.
lönaöarbankahúsinu. Sími 28566.
Opiö alla virka daga frá kl. 9.30—16.
Vinnuvélaeigendur
og verktakar
Til sölu og afhendingar strax Vibroþjappari Dynapac
4 tonn (dreginn.) Ca. 800 lítra vökvagröfu-skóflu
Otvega flestar geröir vinnuvéla með stuttum fyrir-
vara.
Upplýsingar alla daga í síma 91-83151.
TEIKNINAMSKEIÐ
Einar Hákonarson listmálari heldur
teikninámskeið í vinnustofu sinni
að Vogaseli 1, Breiðholti.
Innritun í síma 71271.
Fjölbreytt og
skemmtilegt
tungumálanám
Enska, þýska, franska, spánska, Noröurlandamálin,
íslenska fyrir útlendinga.
Áherzla er lögö á létt og skemmtileg samtöl í
kennslustundum. Samtölin fara fram á því máli sem
nemandinn er að læra, svo að hann æfist í talmáli.
SÍÐDEGISTÍMAR — KVÖLDTÍMAR
Símar 11109 og 10004(ki. 1-5
Málaskólinn Mímir,