Morgunblaðið - 23.09.1981, Side 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. SEPTEMBER 1981
5
1584
400 ára afmæli
Guðbrandsbiblíu
Eins ug segir í frétt á baksiðu Morgunblaðsins i dag. hefur verið ákveðið að gefa út ljósprentaða
Guðbrandsbiblíu þá er út kom á Hólum árið 1584. Er stefnt að því að hin nýja útgáfa verði sem
vönduðust og best úr garði gerð, og verði henni lokið fyrir 400 ára afmæli útgáfunnar, 1984. Einnig er
stefnt að þvi að gefa út fyrir sama tíma Nýja testamenti Odds Gottskálkssonar, sem fyrst kom út 1540,
og skrifað verður ritverk um Guðbrand biskup og bókaútgáfu hans, sérstaklega Biblíuútgáfuna.
Samkomulag hefur orðið um þessar útgáfur milli Kirkjuráðs, Stofnunar Árna Magnússonar,
Biblíufélagsins og Lögbergs, útgáfufélags Sverris Kristinssonar. Blaðamaður Morgunblaðsins ræddi af
þessu tilefni við séra Bernharð Guðmundsson, blaðafulltrúa þjóðkirkjunnar, biskup íslands, herra
Sigurbjörn Einarsson og Sverri Kristinsson bókaútgefanda.
1984
Nýja tcstamenti
Odds Gottskálks-
sonar út gcfið í
llróarskcldu 1510.
og Guðhrands-
hihlia frá Ilólum
1581. Báðar ha'k-
urnar cru gcvmdar
í cldtraustum
gcymslum á Lands-
hókasafni. V'cl scst
á myndinni hvc
fagurlcga unnið
hcfur vcrið að
frágangi útgáfunn-
ar á sínum tíma.
Biskup íslands.
horra Sigurhjnrn Kinarssnn
tillaga var samþykkt. og síðan
hafði Kirkjuráð samhand við dr.
Jónas Kristjánsson. forstöðumann
Arnastofnunar. scm tók því ákaf-
lcga vel, að stuðla að því að þctta
gaúi orðið. i»ctta cr nú komið á
rckspöl, og vcrður hin fra'ðilcga
hlið málsins í höndum Stofnunar
Árna Magnússonar. cn Kirkjuráð
og Biblíufélagið vcrða aðilar að
útgáfunni. Útgcfandi vcrður Lög-
bcrg. bókaforlag Svcrris Kristins-
sonar.”
Biskup sagði hina fyrirhuguðu
útgáfu vera hugsaða sem virðingar-
vott við hið mikla afrek í íslenskri
menningar- og kirkjusögu, sem út-
gáfa Guðbrandar biskups var á
sínum tíma. „Það hefur sýnt sig að
mjög margir vilja mjög gjarnan eiga
þessa bók,“ sagði biskup, „og þó hún
sé ekki heppileg til lestrar uppi í
rúmi fyrir svefninn, þá eru þeir
margir sem vilja líta í hana og öllum
er vorkunnarlaust að lesa hana með
4mctst/3<fafcþri(H

■iiu midgeiio.ffrfjiKS*- r-
ísríi mi ð Xltv
r#i»ai<ái>!>tiSfl<»)t» x
0?<r!>#,<M<itiw>S9»
xe m f«ras.‘t«
Titilsíða Nýja testamontis Odds G«tt-
skálkssonar. som út var gofið að tilstuðl-
an Gissurar Kinarssonar «g floiri. i
llróarskoldu 1510.
Utgáfan virðingarvottur
og innlegg í kristnina í dag
- segir biskup Islands, herra Sigurbjöm Einarsson, um útgáfuna
„FORSAGA málsins cr sú. að borið
hcfur á góma á Kirkjuþingi. að
minnast útkomu Guðhrandshihliu
þcgar 400 ár vcrða liðin frá þcim
viðburði.“ sagði herra Sigurbjörn
Einarsson. biskup. cr hlaðamaður
Morgunblaðsins ræddi við hann um
fyrirhugaða útgáfu í gær. „Séra
Eiríkur J. Eiriksson á Þingvöllum.
kirkjuráðsmaður. vakti fyrstur
máls á þcssu á Kirkjuþingi," sagði
hcrra Sigurbjörn cnnfrcmur. „og
raunar flciri útgáfumálum cinnig.
Frá honum kom ályktunartillaga á
þinginu 1980. þcss cfnis að Kirkju-
ráð hlutaðist til um útgáfu á
Guðhrandshihlíu fyrir árið 1984. Sú
ofurlítilli æfingu. Leturgerð og rit-
reglur eru auðvitað framandi fyrir
okkur, en það æfist furðu fljótt. En
tungutakið er víða fjarska fagurt og
mergjað. Guðbrandsbiblia á því
vissulega erindi til okkar í dag, sem
innlegg í kristni líðandi stundar, um
leið og útgáfa hennar nú er þakklæt-
isvottur til Guðbrands biskups.
Bókin er grundvöllur annarra
biblíuútgáfa hér á landi, þær byggja
allar á Guðbrandsbiblíu, og okkar
hiblíulega málhefð byggist gagngert
á Guðbrandsbiblíu. Fyrst auðvitað
Oddi Gottskálkssyni, sem er lítt
breyttur í Guðbrandsbibiíu og svo
öðru því sem á þeim tíma var gert.
Nú hefur einnig verið rætt um að
gefa Nýja-testamenti Odds út sér, og
þá með nútíma stafsetningu. Það
væri ákaflega skemmtilegt, og ég efa
ekki að margir myndu vilja lesa þá
bók ef hún kæmi út með nútíma
stafsetningu. Þessar útgáfur eru
ekki nákvæmlega tímasettar, en ég
vona að ekki líði mörg ár áður en það
verður gert.“
Sigurbjörn Einarsson biskup,
sagði að ljósprentaða útgáfa Guð-
brandsbiblíu væri víða til í kirkjum
landsins, er þegið hefðu hana að
gjöf, en frumútgáfan væri varla til.
- AII.
Séra Bernharður Guðmundsson blaðafulltrúi þjóðkirkjunnar:
Sverrir Kristinsson er mjög
vel að sér um verk sem þessi
„ÁKVEÐIÐ var að minnast út-
gáfu Guðhrandshihlíu mcð þcss-
um ha tti. og samkomulag hcfur
orðið milli Kirkjuráðs, Stofnun-
ar Árna Magnússonar og Bibliu-
fclagsins um að ljósprcnta hana,
og hún mun væntanlcga koma út
hjá forlagi Svcrris Kristinsson-
ar. Lögbcrgi." sagði scra Bcrn-
harður Guðmundsson. hlaðafull-
trúi Þjóðkirkjunnar, cr hlaða-
maður ra'ddi útgáfuna við hann
í ga-r.
Gudbrandur
Þorláksson
Hólabiskup
um Guðbrand Þorláksson og út-
gáfur hans, sérstaklega biblíuút-
gáfu hans. Sagði Bernharður að
þar yrði um að ræða bókmennta-
lega og sögulega rannsókn. Einn-
ig vísaði Bernharður til biskups
og Sverris varðandi fyrirhugaða
útgáfu á Nýja testamenti Odds,
er hann þýddi í fjósinu i Skál-
holti. Séra Bernharður sagði
Kirkjuráð hafa kjörið Sigurbjörn
Einarsson biskup, fulltrúa sinn í
útgáfustjórn Guðbrandsbiblíu.
Mesta afrek í ís-
lenskri bókagerð
- segir Sverrir Kristinsson um
útgáfu Guðbrandsbiblíu 1584
BIBLÍ A sú. cr nú vcrður scnn gcfin út ljósprcntuð öðru sinni. kom fyrst
út á llólum árið 1584. Forgöngu um útgáfu hcnnar hafði Guðhrandur
hiskup Þorláksson. scm var Hólahiskup árin 1571 til lf>27. Ilcfur biblia
þcssi löngum vcrið kcnnd við útgcfandann. og ncfnd Guðbrandsbiblía.
lltgáfan var öll hin vandaðasta. cnda var hókin dýr. kostaði tvö til þrjú
kýrvcrð. Talið cr að upplagið hafi
Sverrir Kristinsson bókaútgef-
andi sagði í samtali við Morgun-
blaðið í gær, að hann teldi útgáf-
una 1584 vera mesta afrek í
íslenskri bókaútgáfu og bókagerð
frá upphafi. Þá hefði hún einnig
haft ómetanlegt menningargildi,
og sagði Sverrir í því sambandi
mega hafa í huga orð Steingríms J.
Þorsteinssonar, er sagði að ís-
lenska væri ekki til sem lifandi
tungumál í dag, hefði Guðbrands-
biblía ckki komið til.
Hina nýju ljósprentun kvað
Sverrir verða mjög vandaða í alla
staði. Reynt yrði að líkja sem mest
eftir frumútgáfunni, svo sem við
val á pappír, og yrði hún að því
le.vti til líkari útgáfunni frá 1584
en Ijósprentunin frá 1956 til 1957
er. Að öðru leyti sagði hann nýju
útgáfuna verða líka fyrri ljós-
prentun, bókin yrði bundin í skinn,
sem yrði þrykkt myndum, og
bandið með látúnshornum og
spennum. Til bókbandsins sagði
hann verða sérstaklega vandað, en
Bókfell hf. mun annast það verk,
eins og raunar einnig útgáfuna
1956 til ’57. Sagði Sverrir enn vera
starfandi mann hjá fyrirtækinu er
vann að bókbandinu 1956—’57 og
myndi reynslan koma að góðu
haldi nú. Útgáfan frá 1956 til ’57
var í 500 tölusettum eintökum, og
sagði Sverrir að upplagið yrði
varla stærra nú. „Við munum
kappkosta að gera þessa útgáfu
eins vel úr garði og mögulegt er,“
sagði Sverrir, „og þar sem tækn-
inni hefur talsvert fleygt fram frá
því síðasta útgáfa var gerð, vonum
við að þessi útgáfa takist ekki
síður.
Varðandi útgáfu á Nýja testa-
menti Odds Gottskálkssonar, sem
þú spyrð um, þá er það rétt að
ætlunin er að gefa það út nú, fært
til nútíma stafsetningar. Við telj-
um að ritið eigi erindi til okkar nú;
bæði er þetta sögulegt verk, og svo
á það ágæta mál sem Oddur ritaði
fullt erindi til þeirra sem nú eru
uppi. Nýja testamentið þýddi
Oddur í Skálholti á árunum 1536
til 1539, og það kom út árið 1540 í
llróarskeldu. Ritið hefur aðeins
einu sinni komið út í heild aftur,
en það er Ijósprentuð útgáfa
numið 500 eintökum.
Munksgaards í Kaupmannahöfn
1933. Hluti þess kom þó út í
Reykjavík 1940, útgefið af Jóhann-
esi Sigurðssyni, smekkleg útgáfa
með eftirmála séra Sigurðar Páls-
sonar. Sú útgáfa var með nútíma
letri.
Báðar þessar bækur, Guðbrands-
biblíu og Nýja testamenti Odds
Gottskálkssonar, munum við gefa
út fyrir árið 1984, og einnig verk
sem ritað verður um Guðbrand
biskup og bókaútgáfu hans, eink-
um biblíu hans. Þá er einnig
hugmyndin að taka nokkra valda
kafla upp úr Guðbrandsbiblíu í
þetta rit, á nútíma stafsetningu, og
gerður verður samanburður á
texta Guðbrandsbiblíu og Nýja
testamenti Odds. Þá verður hugs-
anlega að finna í ritinu upplýs-
ingar um einstakar bækur útgáf-
unnar 1584, svo sem hvar þær eru
nú niðurkomnar og hver saga
þeirra er.
Guðbrandur Þorláksson var sem
fyrr segir biskup á Hólum 1571 til
1627. Margt gott má um biskupstíð
Guðbrands segja, en lengst mun
hans verða minnst fyrir bókaút-
gáfu sína, þar sem Guðbrands-
biblíu ber hæst. Alls er talið að
hann hafi gefið út um 90 rit, en
prentsmiðju þá er hann notaði,
keypti hann af erfingjum Jóns
Arasonar, er flutti hana hingað til
lands. Útgáfa Guðbrands á biblí-
unni 1584 er fyrsta útgáfan á
biblíunni í heild hér á landi. Við
útgáfu hennar studdist Guðbrand-
ur þó við eldri þýðingar að talið er,
svo sem við þýðingu Odds, en sumt
þýddi hann sjálfur og fór einnig
yfir eldri þýðingar.
Þýðing Odds Gottskálkssonar
kom hins vegar fyrst út árið 1540,
sem fyrr er að vikið, í Hróarskeldu,
og er talið að hún sé fyrsta bókin
sem út kom á íslensku.
Merkilegt er annars að þrjár
fyrstu biblíuútgáfur á íslandi eru
allar frá Hólum í Hjaltadal, og
bera biblíurnar í daglegu tali nafn
útgefenda sinna. Guðbrandsbiblía
1584, Þorláksbiblía, kennd við Þor-
lák Skúlason, kom út 1637 og 1644,
og Steinsbiblía, kennd við Stein
biskup Jónsson, kom út 1728.
- AII.
„Sverrir Kristinsson gaf út
Skarðsbók fyrr á þessu ári, og
hefur því þessa miklu reynslu,”
sagði Bernharður ennfremur,
„fyrir utan það að Sverrir hefur
um árabil safnað og kynnt sér
útgáfur sálmabóka og guðsorða-
bóka, og er afskaplega vel að sér
um gamlar útgáfur af þessu tagi.
Útgáfa hans á Skarðsbók hefur
verið mjög til fyrirmyndar.”
Að öðru leyti kvaðst séra Bern-
harður vilja vísa til biskups um
mál þetta, og til Sverris Krist-
inssonar um ritun á sérstakri bók
INNRITUN ER HAFIN
Innritun er í síma 52996
kl. 1—6 eftir hádegi.
Takmarkaó i hven tíma
BÖRN - UNGLINGAR - FULLORDNIR

Sími52996