Morgunblaðið - 14.02.1982, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1982
VER^LD
verzlun & viðskipti H^^BBI^BSÍ^SBHHSHi
E1 Dorado
skiptir um
eigendur
\ I NDANFÖKNUM árum hefur
bandarískur skipakón);ur og fjár-
málaspi'kúlant, Daniel K. Ludvig aó
nafni, staóió fyrir einhverjum um-
fangsmestu framkva'mdum, sem
nokkur einstaklingur hefur fyrr eða
síðar rádist í og varið til þeirra hundr-
uðum milljóna dollara. Fyrirtækið og
framkvæmdasvæðið heitir Jari og er í
frumskógum Amazon í Brasilíu. I>að
er á stærð við (’onnecticut-fylki í
Bandaríkjunum og er þar rekinn
margs konar atvinnurekstur, skóg-
arhögg og iðnaður tengdur því, náma
gröftur, akuryrkja og nautgriparækt.
I.udvig hefur nú ákveðið að hætta við
þetta allt saman og láta í hendurnar á
ýmsum fyrirtækjum í Brasilíu, bönk-
um, tryggingafélögum, verktökum og
fjárfestingarfclögum, sem gera það
raunar fyrir bænarstað stjórnvalda að
taka við rekstrinum.
Það er margt, sem hefur hjálpast
að við að gera reksturinn erfiðan,
og þó kannski einkum tvennt. I
fyr.sta lagi hinn náttúrulegi frum-
skógur Amazon-svæðisins, sem erf-
itt er að halda í skefjum, og í öðru
lagi frumskógur skriffinnskunnar í
Brasilíu, sem er raunar enn illvíg-
ari. Þar við bættist svo, að Ludvig
er maður mjög mislyndur og duttl-
ungafullur, hann skipti 30 sinnum
um forstjóra fyrir fyrirtækinu á 14
árum, og hafði ástríðufulla þörf
fyrir pukur og leynd, sem olli því
að þær sögur gengu fjöllunum
hærra, að hann ræki þrælabúðir,
væri að stofna nýja þjóð með sinn
eigin herafla og ætlaði sér að upp-
ræta mestu regnskóga í heiminum.
Opinberlega er sú ástæða til-
greind fyrir eigendaskiptunum, að
Ludvig hafi orðið að draga saman
seglin vegna heilsuleysis, en allt
síðastliðið ár hafði hann varað
brasilísk stjórnvöld við því, að
hann myndi hætta rekstrinum ef
þau léttu ekki á honum álögurnar
og greiddu ekki eitthvað úr þeirri
gífurlegu flækju, sem brasilísk
skriffinnska er.
Samkvæmt kaupsamningnum
munu 25 brasilísk fyrirtæki, Bras-
ilíubanki og iðnjöfurinn Augusto
Azevedo Antunes, sem er góðkunn-
ingi Ludvigs, greiða 280 milljónir
dollara á næstu þremur árum og
afgangurinn, 870 milljónir dollara,
skal greiddur sem ágóðahlutur á
tímabilinu 1987—2021. Brasilíu-
stjórn hefur svo lofað því að kosta
þjónustu við þau 30.000 manns, sem
búa og starfa við framkvæmdirnar
í Jari, en Ludvig hafði kvartað und-
an því, að bara kostnaðurinn við
það eitt hefði numið hálfri sjöttu
milljón dollara.
Jari, fyrirtækið, sem Ludvig læt-
ur nú af hendi, er ekki nein smá-
smíði. Þar eru 2700 íbúðarhús,
flugvöllur, skólar, stórverslanir og
sjúkrahús og minnir einna helst á
venjulega borg, getur meira að
segja státað af tveimur fátækra-
hverfum á bökkum Amazon-
árinnar, en það hefur óspart verið
notað í árásunum á Ludvig í Bras-
ilíu. Vegakerfið er 4500 km langt,
járnbrautin 55 km, höfnin við Am-
azon-fljótið er fær stærstu skipum
og þar er pappírs- og trjákvoðu-
verksmiðja, sem kostaði 200 millj-
ónir dollara uppkomin. Þetta er
gríðarlega stór bygging, 17 hæða
há, sem smíðuð var í Japan og síð-
an fleytt á prömmum þvert yfir
Kyrrahaf, um Panamaskurð, suður
með austurströnd Suður-Ameríku
og upp Amazon-fljót.
Jari nær yfir fjórar milljónir
ekra. Þar eru ræktuð hrísgrjón á
um 87.000 ekrum, melina-tré, fura
og eucalyptus-tré á 287.000 ekrum,
þar eru um 5000 nautgripir og hálft
sjöunda þúsund buffla.
Þegar Ludvig keypti Jari lét
hann sig dreyma um að rækta þar
melina-tré í stórum stíl, en það er
trjátegund, upprunnin í Burma,
sem er svo hraðvaxta, að hún er
felld til vinnslu eftir sex ár. Ludvig
hafði rétt fyrir sér í því, að eftir-
spurnin eftir pappír myndi stór-
aukast á næstu árum en melina-
trén reyndust ekki eins vel og hann
hafði gert sér vonir um. Þess vegna
urðu skógræktarfræðingarnir hans
að planta furu og eucalyptus-trjám
og rannsaka að auki þær fjölmörgu
harðviðartegundir, sem þarna
vaxa. Ludvig hafði upphaflega ætl-
að að reisa pappírsverksmiðju, sem
gæti unnið úr 500.000 tonnum á ári
en snerist hugur á síðustu stundu
og ákvað að hafa hana helmingi
minni. Þar með fór forgörðum sú
hagkvæmni, sem fylgir stórum ein-
ingum, enda hefur verksmiðjan
aldrei getað staðið undir þeim gíf-
urlega kostnaði, sem lagt var í við
smíði hennar.
Ludvig urðu á önnur mistök ekki
síður afdrifarík. Öll stjórnun fyrir-
tækisins var í höndum útlendinga,
sem olli því, að öll hans miklu um-
svif voru litin hornauga af heima-
mönnum. Reyndin varð sú, að
Daniel K. Ludvig var orðinn að
nokkurs konar sameiningartákni
fyrir jafnt vinstrimenn sem hægri,
kannski það eina, sem þá greindi
ekki á um. Stúdentar litu á hann
sem heimsvaldasinna og herinn
undi því illa og taldi stórhættulegt
öryggi þjóðarinnar, að íbúarnir í
Jari skyldu ekki lúta forræði hans
á sama hátt og aðrir landsmenn.
Byggðin eða bærinn í Jari heitir
Monte Dourado, sem á portúgölsku
útleggst „Gullfjall", og þess vegna
komst sá orðrómur á kreik, að Lud-
vig hefði fundið hið sögufræga E1
Dorado, sjálft „Gulllandið". Sann-
leikurinn er þó sá, að Ludvig tapaði
fé en græddi ekki á Jari og bærinn
heitir bara eftir Dourado nokkrum,
einum af fyrstu verkfræðingunum,
sem þangað fóru til starfa.
— WARREN HOGE
Amazon-slóðir: suma grunaði að stóriðjuhöldurinn væri að reyna að „stofna
nýja þjóð“
FRUMSKÓGALÍF
Hið kynduga
kynlíf kóngu-
lóarinnar
DJUPT inni í laufskrúði frumskógar-
ins, innan um rotnandi blöð og brotn-
ar greinar, má stundum heyra dálítið
kynlegt suð eða smelli ef hlustirnar
eru lagðar við. Það er ástarbríminn,
sem þessu veldur, og elskendurnir
eru köngulær. Ef við sperrum eyrun
aðeins betur, getum við jafnvel greint
tístið í körlunum og kerlingunum,
þegar þau eru að fara á fjörurnar
hvert við annað.
Skordýrafræðingar eru nú búnir
að gera þá skemmtilegu uppgötvun,
að kynorka köngulónna fer heil-
mikið eftir hávaðanum þó að hann
einn segi ekki alla söguna.
Tökum dæmi af „cupiennius
salei", sem á það sammerkt með
draugnum, að henni finnst myrkrið
skemmtilegt. Þetta er myndar-
könguló, tvö-fimm grömm á þyngd
og allt að fjórir sentimetrar, og
þótt einhver kunni að fá í herðarn-
Karlinn gekk af göflunum, þegar
hann fann ilmslóðina
ar yfir ósköpunum, er það nú samt
svo, að fundum köngulóarkynjanna
ber sjaldan saman á endalausu
rápi þeirra um þéttan botngróður-
inn á bananaekrunum. Hvernig
stendur þá á því, að það úir allt og
grúir af köngulóm?
Til að fá svör við þessari spurn-
ingu komu tveir vísindamenn við
Goethe-háskólann í Frankfurt, Jer-
ome Rovner og Friedrich Barth,
fyrir hlerunartækjum í frumskóg-
inum og öðrum mælitækjum, sem
eru ákaflega næm fyrir hinum
minnsta titringi.
Tilhugalífið gekk þannig fyrir
sig, að þegar karlinn fann ómót-
stæðilega ilmslóðina eftir kvendýr-
ið, þá gekk hann hreinlega af göfl-
unum og tók til að stappa niður
fótunum í æðisgengnum ákafa. Há-
vaðinn, sem þessi hamagangur olli,
nægði svo oftast til að koma kerl-
ingunni til og brá hún þá jafnan á
sama ráð og karlinn með stappið,
en auðvitað á miklu kvenlegri hátt.
Burtséð frá blaðrinu í köngulón-
um sjálfum hafa þær svo enn aðra
aðferð við að segja hver annarri
sína meiningu. Hún er fólgin í því
að hrista laufblöðin, sem þær
standa á, þannig að frá þeim berast
hinir Ijúfustu tónar, en svo lágir
raunar, að mannlegt eyra getur
ekki greint þá.
Köngulærnar fara svipað að þeg-
ar þær veiða sér til matar og trú-
lega er hávaða- og titringstalið
runnið frá þeim hæfileika þeirra.
Líka eins gott fyrir karlana því að
ástarleikirnir og meðfylgjandi
merkjamál er það eina, sem hindr-
ar kerlingarnar' í því að éta þá með
húð og hári.
- PAUL SIMONS
SIDFERDISBROT WM
Astin eins og
hún á að vera
Kínverski kommúnístaflokk-
urinn í öllu sínu veldi beinir nú
geirum sínum í ákefð gegn laus-
ung í ástarmálum. Hu Yao-bang
flokksformaður komst nýlega að
þeirri niðurstöðu, að ást milli
karla og kvenna myndi ríkja
næstu 10 þúsund, 100 þúsund
eða jafnvel milljón ár. En það er
greinilega ekki sama, hvernig
ástin er, og ráðamennirnir það
eystra virðast hafa ákveðnar
skoðanir á því hvað sé rétt og
hvað rangt í ástarmálum.
Nýlega kom út í Kína smá-
sagan Bergmál fyrstu ásta, og
þar var greinilega ekki fjallað
um ástina samkvæmt kokka-
bókum flokksins. Hafa
flokksmálgögn birt harða
gagnrýni á siðferði sögunnar.
Sagan segir frá háskóla-
nema, Zho Bing að nafni, sem
ranglega hefur verið sakaður
um að hafa hægri sinnaðar
skoðanir. Hann verður ást-
fanginn af Mei Yan, en hún er
gift „leiðinlegum manni“, sem
býr langt í burtu. Bing og Yan
reyna að halda aftur af tilfinn-
ingum sínum og þau skilja, er
Yan fær stöðu annars staðar.
Bing er kominn á fremsta
hlunn með að kvænast annarri
konu, er hann flýr á náðir Yan,
sem er að dauða komin. Unn-
usta hans fyrirgefur honum, er
hann hefur skýrt henni frá
ömurlegri fortíð sinni.
Slíkur og þvílíkur söguþráð-
ur gengur algerlega fram af
Dagblaði Alþýðunnar. Það
skrifar í vandlætingu: „í Kína
ríkja gerólík viðhorf til ástar
og hjónabands en í auðvalds-
ríkjunum. Samkvæmt sós-
íölsku siðferði er framhjáhald
óþolandi, svo og eyðilegging á
heimilishamingju annars
fólks.“
Þessi kenning hefur samt
ekki alltaf verið höfð í háveg-
um. Að minnsta kosti þykjast
elztu menn muna eftir einka-
högum Sun Yat-sen Kinaföður,
en hann skildi við eiginkonu
sína til að kvænast annarri. Sú
hét Sing Jingling og varð jafn-
vel þjóðhetja. Hún er nýlátin.
Og fleiri en elztu menn
muna eftir hjúskaparbasli
Maos formanns. Hann skildi
við tvær konur, (önnur þeirra
var síðar drepin af mönnum
Chiang Kai-shek) af því að
hann langaði til að giftast aft-
Flokkurinn vill líka stýra ástinni.
ur. Síðasta kona hans var
Jiang Ching, sem situr nú í
fangelsi ásamt hinum úr fjór-
menningaklíkunni. Þegar Mao
gekk að eiga hana urðu aðrir
úr flokksforustunni þvílíku
felmtri slegnir að þeir fyrir-
skipuðu henni að halda sig frá
opinberu lífi. Því hlýddi hún
ekki eins og frægt er orðið.
Dagblað alþýðunnar hefur
mestar áhyggjur af því, að lýs-
ing af ást í meinum, sem
dregnar eru fram í fyrrnefndri
bók, af mikilli íþrótt svo og
einlægri hluttekningu, geti
„valdið óæskilegum afleiðing-
um ... slæm áhrif slíkra verka
á ungt fólk hafa þegar valdið
foreldum miklum áhyggjum".
Blaðið hneykslaðist mjög á
því, að elskendurnir í um-
ræddri sögu skuli áfellast for-
lögin fyrir aðstæður sínar og
þegar hörmungarnar ríða yfir,
komast þau að þeirri sameig-
inlegu niðurstöðu, að „allt í
heiminum sé blekking".
En öll mannleg tengsl styðj-
ast við efnahagslegan grund-
völl, að því er blaðið segir.
Saga á borð við þessa „af-
skræmir" hjónabandið og fjöl-
skylduna í stað þess að ráðast
á hagkvæmnishjónabönd, eins
og til var stofnað fyrr á tíð.
RITSKOÐUN
„Hættulegt
almennu
siðgæði“
í Brasilíu er nú unnið að endur
skoðun um það bil 2.000 lagagreina,
sem snerta ritskoðun. Standa miklar
deilur um, hvað eigi að vera leyfilegt
að sýna fólki í sjónvarpi og hvað
ekki. Meðal annars er deilt um,
hvort eigi að sýna kvikmyndir um
starfsemi vinstri sinnaðra skæruliða
eða auglýsingamyndir um karl-
mannanærfot og hreinlætisvörur
fyrir konur.
Formaður æðsta ritskoðunar-
ráðsins í landinu er Euclides
Mendoncan og stendur hann fast á
því, að útsendingar á sjónvarps-
efni fyrir almenning eigi að vera
miklum takmörkunum háðar.
Fjölmörg atriði séu viðkvæm í
stjórnmálalegu tilliti og önnur
„hættuleg almennu siðgæði" í
landinu.
Nýlega varaði þessi yfirritskoð-
ari forráðamenn sjónvarpsstöðva
við því að brjóta gegn ríkjandi lög-
um í landinu. Viðkomandi sjón-
varpsstöðvar eru í eigu einkaaðila,
en háðar leyfum frá hinu opin-
bera. Var þess farið á leit við
stöðvarnar að þær hættu að sýna
ástríðuþrungin ástaratriði, sem og
nærmyndir af kvenfólki í örlitlum
bikinibaðfötum. Þá mætti ekki
auglýsa karlmannanærföt eða
„hreinlætisvörur, sem eingöngu
væru ætlaðar konurn".
Á hinn bóginn segja forráða-
menn sjónvarpsstöðvanna, að
menn geti lagt mismunandi skiln-
ing í ritskoðunarreglurnar, og
stærstu dagblöð landsins taka í
sama streng. Þeir benda á að
bróðurparturinn af þessum regl-
um sé kominn til ára sinna. Hafi
þær yfirleitt verið settar fyrir
þremur áratugum, áður en sjón-
varp kom til sögunnar, og siðir og