Morgunblaðið - 14.02.1982, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. FEBRÚAR 1982
65
Sir Freddy Laker meðan allt lék í lyndi
En Concorde-þotan var tæpast
búin að ná hljóðhraða á leiðinni til
New York þegar snurða hljóp á
þráðinn. Peningastofnanir drógu
þessar yfirlýsingar Lakers í efa.
Midland-bankinn hafði að vísu
veitt honum 17 milljón dollara yf-
irdráttarheimild, en McDonnell
Douglas-flugvélaverksmiðjurnar,
sem höfðu samþykkt að breyta 50
milljón dollara skuld í hlutabréf
og eignast þar með milli 10 og 20
prósent hlut í fyrirtækinu, neituðu
á síðustu stundu að lána honum
9,4 milljónir dollara í reiðufé, sem
Sir Freddy hafði beinlínis treyst á
að fá. Þá tókust ekki samningar
um sölu á þremur nýjum breiðþot-
um af gerðinni Airbus, en sala á
þeim hefði gerbreytt stöðu hans.
Og þegar tími Sir Freddy til að
endurskipuleggja fjármál Laker-
flugfélagsins var á þrotum, ljóstr-
aði brezka flugmálastjórnin því
upp við lánardrottna Lakers, að
tók öll lán í dollurum á sama tíma
og brezka pundið var sterkt gagn-
vart dollar, en tekjur hans voru að
mestu í pundum. Eftir að Ronald
Reagan varð Bandaríkjaforseti
snerist þróunin í gjaldeyrismálum
hins vegar við, dollarinn styrktist
á kostnað pundsins og afborgan-
irnar, svo og eldsneyti, sem einnig
var keypt í dollurum, urðu hlut-
fallslega dýrari og erfiðari
Gengi pundsins lækkaði á síð-
asta ári úr rúmum 2,3 dollurum í
tæpa 1,9 dollara, en þessi breyting
ein jók rekstrarkostnaðinn um tíu
milljónir dollara hjá Laker-flugfé-
laginu. Skuldirnar námu 359
milljónum dollara, og vegna
versnandi stöðu pundsins reyndi
Laker að fá greiðslufrest á skuld-
um sínum í þeirri von að pundið
styrktist gagnvart dollar. Hann
fékk frest á frest ofan, og undir
lok 1981 féllust bankarnir sem
fjármagnað höfðu flugvélakaup
hans á áætlanir hans um endur-
skipulag fjármála fyrirtækisins.
Allt virtist klappað og klárt í síð-
ustu viku, og aðeins tveimur dög-
um fyrir gjaldþrotayfirlýsinguna
sagði Sir Freddy, er hann steig um
borð í Concorde-þotu til New
York, að erfiðleikar fyrirtækisins
væru úr sögunni, og framtíðin
væri glæstari en nokkru sinni áð-
ur. Hann kvaðst hafa tryggt 111
milljón dollara lán og tryggingar,
sem nauðsynlegar hefðu verið til
að tryggja fyrirtækið í sessi.
Farmiðasala í New York lokuð og farþegar beðnir að sýna biðlund.
sætanýtingin í flugvélum Lakers
væri rétt um 40 prósent, þ.e. sex
sæti af hverjum tíu væru að jafn-
aði tóm. Þetta varð til þess að
bankarnir sögðu hingað og ekki
lengra, ljóst væri að Sir Freddy
tapaði stórlega á degi hverjum.
Á úrslitastundu leitaði Sir
Freddy eftir aðstoð brezka ríkis-
ins, en frú Margrét Thatcher for-
sætisráðherra, sem oft hafði lofað
Sir Fredd.v og sagt hann talandi
dæmi um hverju einstaklingurinn
gæti áorkað án ríkisaðstoðar,
hafnaði bón hans, „þótt sárt og
hryggilegt væri“, eftir að hafa
ráðfært sig við samráðherra sína.
„Hún var sjálfri sér samkvæm,"
sagði Sir Freddy, þegar hann til-
kynnti áform um stofnun nýs flug-
félags í vikunni. Frá Thatcher lá
leiðin á fund stjórnar Laker-
flugfélagsins, sem hann átti 90
prósent í og fyrrum kona hans
Joan 10 prósent. Fundurinn hófst
klukkan þrjú að morgni og stóð
yfir í sex klukkustundir, en að
honum loknum var gjaldþrotsyf-
irlýsingin gefin út og þotum fé-
lagsins sem á lofti voru snúið til
baka til Bretlands.
Eftir lokun Laker-flugfélagsins,
var að því spurt hvers vegna Sir
Freddy hefði verið leyft að safna
hinum miklu skuldum, en þær
námu 359 milljónum dollara, og
ljóst þykir að lánardrottnar fyrir-
tækisins munu bera þungan skaða
af viðskiptunum, því raunvirði
fæst ekki fyrir flugvélar þrotabús-
ins, þar sem offramboð er af ný-
legum og notuðum flugvélum af
öllum gerðum, og aðrar eigur þess
eru óverulegar. Bandaríski Exim-
bankinn átti útistandandi 147
milljónir dollara hjá Laker vegna
kaupa Lakers á fimm DC-10 árið
1980. Fékk bankinn fyrsta veðrétt
í þotunum, en fyrir þær fæst ekki
nema brot af þeirri upphæð sem
Laker skuldar bankanum. General
Electric-fyrirtækið bandaríska
kemur til með að tapa 10 milljón-
um dollara á viðskiptum við Lak-
er, en fyrirtækið seldi Laker
hreyfla í allar DC-10 þoturnar.
Nefnd hefur verið skuld Lakers
við McDonnell Douglas-flugvéla-
verksmiðjurnar, en auk alls þessa
höfðu fjölmargir evrópskir og
bandarískir bankar fjármagnað
þotukaupin, flestir þeirra mis-
jafnlega mikið, en brezki bankinn
Midland Bank þó einna mest.
Bankarnir sem lánuðu Laker
voru örlátir við Sir Fredd.v, lánuðu
honum meira en hann gat með
góðu farið fram á, miðað við stærð
fyrirtækisins og óstöðugleika í
farþegafluginu. Og lánardrottn-
arnir sýndu óvenjule'ga biðlund,
veittu Sir Freddy frest á frest
ofan til að reyna að bjarga sér út
úr erfiðleikunum og voru tilbúnir
með nýjar fyrirgreiðslur í því
sambandi. Það kom Laker einnig
til góðs að ríkisstjórn Thatehers
hafði hvatt bankana til að lána
Laker þar sem hann ætti eina
brezka flugfélagið sem lagt hafði
inn pöntun á Airbus-flugvélar,
sem nokkur Evrópulönd standa
sameiginlega að.
Þótt það hafi fyrst og fremst
verið fall sterlingspundsins og
synjunin um að fá að hefja reglu-
bundið flug til meginlands Evr-
ópu, svo og aukin samkeppni á
Atlantshafinu, sem urðu Laker að
falli, þá hljóta rangar ákvarðanir
af hálfu Lakers að eiga sinn þátt í
erfiðleikunum. Þannig er það talin
hafa verið óhófleg bjartsýni af
hans hálfu að festa kaup á þremur
Airbus-breiðþotum og fimm breið-
þotum af gerðinni DC-10 þegar
það var allsendis óvíst, og jafnvel
hálf ótrúlegt, að honum yrði
hleypt inn á áætlunarleiðirnar í
Evrópu, þar sem flugfélög á ríkis-
framlagi njóta mikillar verndar.
Þá þykir það hafa verið einkenni-
leg peningapólitík af hans hálfu
að ætla að treysta á að sterlings-
pundið styrktist endalaust á
kostnað dollarans, en ef sú þróun
hefði haldið áfram, sem jafnan
þótti ótrúlegt, hefði það verið leik-
ur einn fyrir Sir Freddy að borga
af lánum sínum. Þegar Laker tók
lánin, veðjaði hann á brezka pund-
ið, en það féil og hann tapaði. Þess
vegna má segja að hans eigin orð,
um að flugrekstur sé einn alls-
herjar póker, hafi orðið að veru-
leika, alla vega hvað hann sjálfan
snertir. Og eitt er víst, hversu sárt
sem það kann að þykja, að Sir
Freddy tapaði stríðinu sem hann
sjálfur kom af stað. Þótt nýja
flugfélagið, „Flugfélag fólksins"
verði að veruleika og bjóði áfram
upp á lág fargjöld á Atlantshafs-
flugleiðinni, má segja, að með lok-
un Laker-flugfélagsins hafi
ákveðnu skeiði í flugsögunni lokið.
— Byggt á Time, News-
week, Daily Telegraph o.fl.
Sýnum 1982 árgerðirnar af
ESCOKT-FIESm*mUNUS
Opið frá kl. 10—17 í dag sunnudag
Sveinn Egi/sson hf.
SKEIFUNNI 17 SÍMI 85100