Morgunblaðið - 06.03.1982, Page 21

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. MARZ 1982
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. MARZ 1982
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 110 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 7 kr. eintakiö.
Úthafsveiðar á laxi og
Reykjavíkursamningur
Islendingar hafa á liðnum áratugum lagt í mikinn kostnað við að
rækta upp laxveiðiár sínar. Umtalsverður árangur hefur náðst á
þessum vettvangi, samhliða því sem fiskeldi, fyrst og fremst silungs
og lax, hefur gefið góða raun í eldisstöðvum. Islenzkar laxveiðiár
hafa reynzt sterkt aðdráttarafl fyrir innlenda og erlenda útilífs- og
sportveiðimenn og eru drjúgur tekjugjafi bændum og öðrum veiði-
réttareigendum. Það þarf því engan að undra að samdráttur í laxa-
gengd í íslenzkar veiðiár valdi fjölmörgum landsmönnum áhyggjum
og veki þrálátar spurningar.
Hlutfall úthafsveiða af heildarafla á Atlantshafslaxi er talið vera
á bilinu frá 20% upp í 25%. Fræðimenn telja og að fyrir hvert tonn
af veiddum laxi í úthafinu rýrni endurheimtur til upprunalanda um
1500 kíló. Úthafsveiðar hljóta því að verða einn af fyrstu athugunar-
og rannsóknarþáttunum þegar menn reyna að glöggva sig á orsökum
rýrari fiskgengdar í íslenzkar fiskveiðiár.
Danir hófu flotlínuveiðar á laxi út af N-Noregi kring um 1970 og
fleiri þjóðir fylgdu í kjölfarið, en hámarksafli á því svæði var allt að
1000 tonnum á ári. Færeyingar hafa og um langan aldur stundað
línuveiðar á laxi og hefur afli þeirra vaxið úr 20 tonnum 1973 í 1065
tonn á síðustu vertíð. Islenzka landhelgisgæzlan hefur orðið vör við
danska og færeyska laxveiðibáta rétt utan íslenzku fiskveiðiland-
helginnar, austur af Langanesi. Fóru varðskipsmenn þar um borð í
færeyskan laxabát, Hamrafossur, sem hafði fengið 600 laxa á 50 km
langa línu á fimm dögum. Þá mun gæzlan hafa komið að dönsku
fiskiskipi 9 mílur fyrir innan 200 mílna fiskveiðimörkin, austur af
Langanesi 15. febrúar sl. Báturinn lét reka við dufl en var ekki
staðinn að veiðum. Skiptar skoðanir eru uppi um, hvort og þá hve
mikil áhrif þessar úthafsveiðar við íslenzku fiskveiðimörkin hafi á
laxagengd í íslenzkar ár, en á það hefur verið bent, að mest veiðifall
hafi orðið í laxveiðiám í Vopnafirði, en þar út af er veiðisvæði dönsku
og færeysku bátanna.
Gerður var milliríkjasamningur í Reykjavík, 18. til 22. febrúar sl.,
um verndun laxastofna í N-Atlantshafi, sem Islendingar og nokkrar
fleiri þjóðir hafa nú undirritað. Búizt er við að fleiri þjóðir bætist í
hópinn, en Guðmundur Eiríksson, þjóðréttarfræðingur, segir „vart
við því að búast að hann öðlist gildi fyrr en eftir eitt ár í fyrsta lagi“.
I þessum samningi segir m.a., að laxveiði sé bönnuð utan 12 mílna
landhelgislínu aðildarríkja EBE nema við V-Grænland, þar er bann-
að að veiða lax utan 40 mílna og í færeysku fiskveiðilögsögunni utan
200 mílna. Veiðar verða því naumast teknar upp á nýjum slóðum hér
eftir og veiði leggst niður á alþjóðlegu hafsvæði milli Noregs og Jan
Mayen. Samningurinn ætti, þegar til framkvæmda kemur, að skapa
möguleika á stjórnun úthafsveiða með heildarhagsmuni fyrir augum.
Þá gaf færeyska landsstjórnin út einhliða yfirlýsingu í lok ráð-
stefnunnar þar sem því er heitið, að Færeyingar auki ekki laxveiðar
í sjó frá því sem nú er. Einnig gaf hún fyrirheit um verulegan
samdrátt í veiðum á yfirstandandi vertíð og þeirri næstu, ef samn-
ingar næðust við EBE um aðrar fiskveiðar, sem nú munu hafa tekizt.
Þegar þessi Reykjavíkursamningur kemur til framkvæmda stöðv-
ast línuveiðar Færeyinga á laxi utan eigin fiskveiðilandhelgi. Sjálf-
gefið ætti að vera að Islendingar leiti beinna samninga við Færey-
inga um frekari samdrátt veiða þeirra á Færeyjamiðum, sem og nú
þegar um veiðisókn þeirra upp að íslenzkri fiskveiðilögsögu, er geng-
ur þvert á anda Reykjavíkursamkomulagsins, sem að vísu hefur ekki
enn öðlazt gildi gagnvart þeim, samanber fyrri tilvitnun í Guðmund
Eiríksson, þjóðréttarfræðing.
Islendingar hafa verið í fararbroddi bæði um að banna laxveiðar í
sjó og í að rækta laxveiðiár. Reykjavíkursamningurinn er framhald á
þessu forystuhlutverki og felur í sér mörg jákvæð atriði. Einnig
skipun nefndar til könnunar á úthafsveiði á laxi, er hafði m.a. það
verkefni „að leita færra leiða til könnunar á hlutdeild íslenzka laxa-
stofnsins í afla þeirra þjóða, sem laxveiðar stunda á norðaustan-
verðu Atlantshafi". Þessi nefnd var skipuð af Pálma Jónssyni, land-
búnaðarráðherra í ágúst 1981, og hefur nú skilað áliti um athugunar-
efni sín. Skýrsla nefndarinnar spannar vítt svið: þróun úthafsveiða á
laxi á N-Atlantshafi, stjórnun úthafsveiða m.a. með hliðsjón af
nýgerðum Reykjavíkursamningi, könnunarleiðir á hlutdeild íslenzka
laxastofnsins í afla á norðaustanverðu Atlantshafi, auk tillagna um
seiðamerkingar, rannsóknir og aukið veiðieftirlit við strendur lands-
ins.
Forsjónin hefur lagt okkur Islendingum marga auðlindina upp í
hendur til framfærslu og lífsfyllingar. Kúnstin er að nýta þær að því
marki, sem höfuðstóll þeirra leyfir, en ganga aldrei á hann. íslenzki
laxastofninn er ein þessara gjafa. Það er ýmissa álit að þessi stofn
standi illa um þessar mundir, sé vart yfir 500 tonn. Það gildir sama
um hann og aðra verðmæta fiskstofna, sem eiga vegferð út fyrir
íslenzka fiskveiðilögsögu, um þá þarf að semja við aðrar viðkomandi
þjóðir. Það hefur nú verið gert. Þessum samningi og öðrum verndar-
aðgerðum þarf að fylgja fyrst í höfn og síðan fast eftir, hvað fram-
kvæmdina varðar.
„Hef alltaf málað í sterkum litum“
„ÞAÐ ER alltaf erfitt að út
skýra eigin myndir, maðu
notar myndmálið mest til
sjálfstjáningar, og hver og
einn verður að skynja þær é
sinn hátt,“ segir Einar Há-
konarson sem nú sýnir 56
olíumálverk að Kjarvalsstöð-
um. Blm. leit þar við rétt
fyrir helgina og var Björn Th.
Björnsson þá að leiða nem-
endur sína í listasögu gegn-
um salinn.
„Eg held þó, að form mynd-
anna sé allt opnara og tján-
ingarfyllra, og ég hef haldið
áfram þessum hraða sem er í
myndum mínum. Auk þess má
segja að fleiri einstaklingar séu
í myndum mínum nú en áður,
sérstaklega á þetta þó við um
fyrstu sýningu mína, en þar var
yfirleitt bara ein fígúra."
Málverk Einars eru flest mál-
uð í sterkum litum, gulum,
rauðum, grænum og bláum, við
sjáum eina góðveðursmynd bað-
aða í gulum sólarlitum, í ná-
grenni við hana er mynd sem
heitir „Spekingarnir" en hún
sýnir tvo rauðlitaða spekinga
spjalla saman á fagurgrænum
fleti, og blár skugginn af rauð-
um stólum þeirra blandast hálft
í hvoru saman í augum áhorf-
andans og mynda nýjan lit,
fjólubláan sem þó er hvergi sjá-
anlegur í myndfletinum. Þessi
mynd er líklega með litsterk-
ustu myndum sýningarinnar.
Við spyrjum Einar hvort hann
hafi alltaf notað svona sterka
liti. „Já, ég hef alltaf málað í
sterkum litum. Annars eru hér
myndir innanum sem eru ró-
legri bæði hvað snertir litaval
og form."
Stærsta myndin á sýningunni
heitir „Umræður utan dag-
skrár", en hún er ein 10 mynda
sem þegar hafa verið seldar.
Einar segist ekki hafa stuðst við
neinar fyrirmyndir. „Alveg
saklaus af því að hafa farið
niður á þing, ég nota aldrei
beinar fyrirmyndir." Að lokum
er staðnæmst fyrir framan
mynd sem ber heitið „Frjálst er
í fjallasal". „Ég var lengi búinn
að reyna að fá líf í þennan hest
hérna, en ekkert gekk fyrr en ég
notaði breiðan pensil eins og þið
sjáið hér á pensilförunum." Og
það er vissulega líf í þessum
hesti, á baki hans situr kona
með gult hár. „Það er svo mikið
líf í þessari mynd að maður er
hálf hræddur um konuna," segir
Björn Th. Hann bendir á aðra
og segir „þetta finnst mér besta
myndin á sýningunni." Það er
mynd af stúlku sem situr á stól.
„Stúlkan er í svo miklum hvíld-
arstellingum þar sem hún situr,
en litirnir í kringum hana
skapa andstæðurnar, það er
eitthvað að gerast, það er mikil
spenna í andrúmsloftinu," segir
hann ennfremur.
Við spyrjum Einar hvort
hann sé ánægður með aðsókn-
ina. „Já, ég get ekki sagt ann-
að.“
Sýningin verður opin fram á
annan sunnudag.
- segir Einar Hákonarson um verk sín
á Kjarvalsstöðum
„Alveg saklaus af því að hafa farið niður á þing, ég nota aldrei beinar fyrirmyndir." Einar Hákonarson og „Umræður utan
dagskrár“. (Ljósm. Mbl. Emilía.)
„Ég var lengi búinn að reyna að fá Iff í þennan hest, en ekkert gekk fyrr en „Besta myndin á sýningunni," sagði Björn Th. Björnsson. „Situr í miklum
ég notaði breiðan pensil eins og sjá má á pensilfarinu," sagði Einar um mynd hvfldarstellingum, en mikil spenna í umhverfinu".
sína „Frjálst er í fjallasal".
„Tekist hefur á þinginu að
tryggja samstöðu um að
halda Nordsat-málinu áfram“
- sagði Matthías Mathiesen
Helsinkí, 5. marz. Frá Klínu Pálmadóttur blaðamanni Mbl.
„EKKI verður sagt um þetta þing Norðurlandaráðs að á því hafi
verið teknar tímamótaákvarðanir. Eg hefi hins vegar fundið greini-
lega að hér hafa menn nú, eins og áður, unnið vel að því að
samræma sjónarmið sín til samstæðrar ákvarðanatöku og sameigin-
legra átaka," sagði Matthías A. Mathiesen, sem setið hefur þing
Norðurlandaráðs í 20 ár.
Þingmennirnir Matthías A. Mathiesen og Sverrir Hermannsson,
sem fréttamaður Mbl. talaði við um þingið við lok þess, voru
sammála um að stórákvörðunarþing hefði það ekki verið. Matthías
nefndi Nordsat-málið og málefni norræna fjárfestingarbankans,
sem einna merkilegust og Sverrir nefndi umræðurnar um fíkniefnin.
Norðurlandaráð hafnar
stuðningi við ferju til
íslands og Færeyja
llelsinki, 5. marz.
Krá Klínu Pálmadóttur blaðamanni Mbl.
Sverrir sagði: „Þingið hefur,
þótt það hafi ekki skorið sig úr
öðrum þingum, leitt í ljós að menn
gera sér orðið ljósa þá geigvæn-
legu hættu sem stafar orðið af
fíkniefnum. Það sýnir þessi geysi-
mikla umræða er varð um málið.
Að vísu eru menn ekki alveg sam-
mála um leiðirnar, en allt bendir
til þess að mönnum sé nú nóg boð-
ið og þeir eru reiðubúnir til þess
að takast á við þennan ógnvald. í
umræðum hafa fulltrúar ekki
dregið af sér að lýsa þeim skoðun-
um sínum.“
Þá benti Sverrir á efnahagsmál-
in og sagði: „Efnahagsmálin hafa
verið mikið rædd, eins og fyrri
daginn, og hið geigvænlega at-
vinnuleysi á Norðurlöndum og það
er bjartsýnn tónn þegar menn tála
um vinnumarkaðsmálin og fram-
tíðina. Þeir sjá ekki að neitt bendi
til þess að atvinnuleysið lagist,
sem á rætur í orkukreppunni." Og
Sverrir bætti við: „Mér finnst hafa
farið vaxandi síðustu árin hér á
þinginu samheldnisþörf þjóða —
enda steðja að erfiðleikar og það
þjappar þeim saman. Þær sækja í
skjól hver af annarri." Þá sagði
Sverrir að hann væri mjög ánægð-
ur með móttökurnar, sem ræða
hans um breytta framkvæmd á
veitingu bókmenntaverðlauna
Norðurlandaráðs hefði fengið og
sagði að hugmyndinni um bætta
skipan úthlutunarnefndar yrði
fylgt eftir.
Matthías Á. Mathiesen hefur
tekið þátt í norrænu samstarfi og
setið þingið í 20 ár, — var fyrst á
Helsinkifundinum, þegar Hels-
ingfors-samningurinn um skipu-
lagt samstarf ríkisstjórnanna á
Norðurlöndum var samþykktur,
já, og undirritaður, segir hann. En
áður hafði um 10 ára skeið starfað
Norðurlandaráð skv. samþykkt
þjóðþinganna. Hann hefur því
góðan samanburð, þegar hann
segir að ekki hafi að þessu sinni
verið teknar neinar stórákvarðan-
ir.
„Það er ljóst að við hina öru
tækniþróun er margt á því sviði
sem verður einstöku landi um
megn og það hvetur til sameigin-
legra átaka,“ segir hann. „Menn-
ingarsamstarfið á líka djúpar ræt-
ur, samstarf á öðrum sviðum fer
vaxandi, en það tekur langan tíma
að samræma þau sjónarmið sem
fram koma og Norðurlandaráðs-
þingið er til þess að stjórnmála-
menn geti skipst á skoðunum og
það kemur fram í störfum nefnda
þingsins og sameiginlegum niður-
stöðum þar til áframhaldandi að-
gerða. Mér finnst þetta þing hafa
einkennst af því að hér hafa þau
mál, sem á dagskrá hafa verið á
undanförnum árum fengið um-
fjöllun í ljósi þeirrar reynslu og
skoðunar, sem fram hefur farið
frá síðasta fundi, og þeim því þok-
að áfram.
„Þetta þing hefur ekki verið
stórátakaþing. Það geta heidur
ekki öll þing verið,“ sagði Matthí-
as, „en hins vegar finna þeir sem
taka þátt í starfinu árangur. Af
einstökum málum má nefna Nord-
sat-málið, sem hafði tekið nokkuð
aðra stefnu en við höfðum vonað,
en tekist hefur á þessu þingi að
tryggja samstöðu til að halda því
áfram. Málefni norræna fjárfest-
ingarbankans varðandi aðstoð við
verktaka, var mjög á dagskrá. Það
var tekið upp á síðasta þingi, og
miðar að aðstoð við verktaka til að
fá verkefni erlendis til að geta
þannig aukið atvinnutækifæri á
Norðurlöndum og dregið úr at-
vinnuleysi. En ný stjórn í Noregi
hefur breytt nokkuð viðhorfum
Norðmanna og því miðaði málinu
ekki eins mikið hér og nú.
Full aðild Grænlendinga, Fær-
eyinga og Álandseyinga fékkst
ekki í gegn núna, en ég held að það
mál fari nú að skýrast á næsta
þingi og þeir fái þá aðild. Málefni
eiturlyfja var í mikilli umræðu, en
þar er um sameiginlegan vanda
Norðurlanda að ræða og þau vilja
sameiginlegt átak til lausnar.
Ég er ekki í nokkrum vafa um
að hið þýðingarmikla samstarf,
sem er milli landanna í Norður-
landaráði er grundvöllum þess
hvað Norðurlönd og afstaða þeirra
er virt á alþjóðavettvangi og að
Sverrir Hermannsson
Matthías Á. Mathiesen
þau skipa þar þann sess sem raun
ber vitni. Áhrifa þeirra mundi
ekki gæta í jafn ríkum mæli þar ef
svo væri ekki,“ sagði Matthías Á.
Mathiesen að lokum.
AFSKH’TI Norðurlandaráðs af ferju-
flutningum til Færeyja, íslands og
fleiri landa á vesturkanti Norður
landasvæðisins eru úr sögunni, þannig
hlýtur að túlkast svar danska sam-
göngumálaráðherrans, J.K. Hansens,
fyrir hönd forsætisnefndar ráðsins við
fyrirspurn frá Norðmanninum Bjarne
Mörk Eidem, varaformanni samninga-
nefndar. Enda var ósk nefndarinnar
um fé til að endurskoða fyrri áætlun
um slíka ferju vegna breyttra að-
stæðna hafnað. En bæði Bjarne Eidem
og Stefán Jónsson, sem á sæti í nefnd-
inni, sögðust samt mundu halda mál-
inu vakandi.
Þau rök voru færð fyrir neitun-
inni, að slíka ferju væri ekki hægt
að reka nema með tapi, og að í engu
Norðurlandanna væri vilji fyrir því
að greiða slíkt tap. Benti ráðherr-
ann á það að Færeyingar rækju nú
ÞING Norðurlandaráðs samþykkti hér
í dag að árið 1983 yrði lýst norrænt
umferðaröryggisár og er farið að undir
búa það. Þegar er starfandi norræn
allsherjarnefnd og farið að vinna að
málinu í löndunum. Er athyglisvert að
á meðan við íslendingar erum hér að
kvarta yfir of lélegum samgöngum, og
sambandsleysi á sjó við hin löndin, þá
hafa þau mestar áhyggjur af of mikilli
umferð.
ferju milli Bergen, íslands og Fær-
eyja, og að tvö skipafélög á Islandi
væru með ráðagerðir um slíka flutn-
inga 1983. Sagði Stefán Jónsson að
þarna væri um allt annað að ræða
þar sem Smyrill sigldi aðeins á
sumrin og fyrirtækin tvö væru að
hugsa um flutninga á túristum að
sumrinu og það mest frönskum og
þýskum túristum. Norðurlandaráð
aftur á móti hefði verið með í huga
siglingar milli landanna allt árið til
að stuðla að betri samskiptum
Norðurlandanna. Fyrirslátturinn
llelsinki, 5. marz.
__ Krá Klínu Pálmadóttur bladamanni Mbl.
Á ÞINGI Norðurlandaráðs var í dag
Hefur m.a. verið ákveðið að gefa
út frímerki í tilefni ársins, í öllum
löndunum, og að efna til kynningar
og fræðslu á námskeiðum um um-
ferðarmál, ásamt öryggismálum bíl-
stjóra og farþega í bíl.
Þó ekki sé búið að skipa sérstaka
nefnd á íslandi vegna þessa umferð-
aröryggisárs, þá hafa Óli Þórðarson
og Ólafur Walter úr samgönguráðu-
neytinu verið í samráði við sam-
göngunefndina í Norðurlandaráði
um aðgerðir.
um fjárhagsaðstæður væri líka
ógildur, þar sem engin endurskoðun
á gömlum kostnaðaráætlunum frá
1978 hefði farið fram.
Ola Olsen þingmaður frá Færeyj-
um kvaðst líka eiga erfitt með að
skilja hvers vegna Norðurlandaráð
væri búið að vera með þetta mál í
undirbúningi í heil 7 ár, ef því væri
nú vísað frá vegna fjárskorts, og
enginn vildi kosta neinu til. Var er-
indinu um endurskoðun síðan vísað
frá.
spurt hvers vegna allar Norður
landaþjóðirnar hefðu ekki komið á
hjá sér samræmingu, þannig að öll
ökuskírteini giltu í hinum löndunum
eins og í heimalandinu.
M.a. var bent á, að spurt hefði
verið um þetta í Reykjavík fyrir 2
árum og það hefðu allir verið sam-
mála um gagnsemi þess og að lag-
færa yrði löggjöfina ef þyrfti til
að koma því í gagnið í löndunum.
Kom fram í svari Jalmo Wahl-
ström, samgöngumálaráðherra
Finna, að nú væri þetta að komast
í gagnið í löndununt fjórum, Nor-
egi, Svíþjóð, Finnlandi og Dan-
mörku, en á Islandi væru ökulög í
endurskoðun og yrðu líklega lögð
fyrir þingið á næsta ári, og eftir
það gæti ísland fyrst athugað um
gildi þeirra á hinum Norðurlönd-
unum.
Árid 1983 norrænt
umferðaröryggisár
llt lsinki, 5. mars.
Krá Elínu Pálmadóttur blaðamanni Mbl.
Hægt miðar að samræma
reglur um ökuskírteini