Morgunblaðið - 14.07.1982, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. JÚLÍ 1982
Vilja alþingismenn að háskólakennsla
og háskólarannsóknir séu lágkúra?
Hér fer á eftir í heild ræða Guð-
mundar Magnússonar háskólarekt-
ors við hrautskráningu stúdenta 26.
júní sl.
Almennt um starfsemi
skólans á háskólaárinu
1981 til 1982
Sé nám lagt að jöfnu við vinnu
er Háskóli Islands fjölmennasti
vinnustaður landsins. Nemendur
voru þegar flest var á þessu há-
skólaári 3.622. Þeim hefur fjölgað
um nær 700 á þremur árum eða
um 24%. Fastir kennarar eru um
23Ó. Ef bætt er við stundakennur-
um, starfsliði á rannsóknarstofn-
unum, við stjórnsýslu og í fyrir-
tækjum, sem Háskólinn rekur er
talan komin hátt í 5000 manns. Til
samanburðar má geta þess að í
blöðurrí kom nýlega fram, að hjá
fyrirtækjum Sambands íslenskra
samvinnufélaga væru starfandi
innan við 2000 manns, og er þá um
marga vinnustaði að ræða.
Nýinnritaðir stúdentar á há-
skólaárinu voru 1.428, en braut-
skráðir verða 263 kandídatar. All-
margir nýir kennarar og aðrir
starfsmenn hafa bæst í hópinn og
býð ég þá alla velkomna. Aðrir
hafa látið af störfum fyrir aldurs
sakir eða horfið til annarra starfa
og kann ég þeim bestu þakkir fyrir
samvinnuna.
Rekstrarfjárþörf
Háskóli Islands gerði rækilega
grein fyrir fjárþörf sinni fyrir ár-
ið 1982 í greinargerð með fjár-
beiðnum í fjárveitingarnefnd hjá
ráðherrum og í fjölmiðlum.
Arangur varð nokkur, sérstaklega
í stöðumálum. Hins vegar fékkst í
meðferð Alþingis aðeins um þriðj-
ungur af því sem Háskólinn þurfti
til viðbótar tölum fjárlaga-
frumvarpsins, þ.e. 3 millj. króna
af 9,6, á þágildandi verðlagi. Það
sem ekki fékkst þá, verður Há-
skólinn að fá í aukafjárveitingu á
jæssu ári.
Aukafjárveiting þessi og þær
beiðnir sem nú hafa verið sendar
fyrir 1983 eru nauðsynlegar til
þess að unnt verði að framfylgja
lögum um Háskóla íslands. I þeim
er Háskólanum meðal annars gert
að taka við öllum nemendum í
flestum greinum, sem þar eru
kenndar, fullnægi þeir tilteknum
skilyrðum. Telji hið háa ráðuneyti
fjármála og háttvirt Alþingi að
sníða þurfi af þessum beiðnum, er
það þessara aðilja að segja til um
hvaða nemendum beri að vísa frá
eða valda töfum í námi. Háskólinn
mun ekki slá af námskröfum sín-
um.
í greinargerð með tillögum Há-
skóla íslands um rekstrarfjárveit-
ingar fyrir árið 1983 er fjárveit-
ingavaldinu einnig bent sérstak-
lega á, að Háskólinn keppir um
hæfa menn a hinum almenna
vinnumarkaði. Verður þessa vart
á æ fleiri sviðum og með meiri
þunga en endranær, vegna þess
hve sundur hefur dregið í launum
með háskólakennurum og há-
skólamenntuðum mönnum á hin-
um frjálsa markaði. Ef við bætist
bág rannsóknaraðstaða er ekki að
sökum að spyrja. Bestu mennirnir
sækja ekki að skólanum og þeir
gerast honum fráhverfir sem fyrir
eru, leita alfarið á önnur mið eða
stunda launadorg úti í bæ, sem
bitnar á fræðsluhlutverki þeirra
og fræðimennsku.
Háskóli íslands er nær eina
stofnunin í þessu landi, sem held-
ur á loft grunnrannsóknum og
stundar þær. Hann snertir sér-
hverja fjölskyldu í landinu með
einhverjum hætti. Því verður ekki
trúað að alþingismenn vilji að há-
skólakennsla og háskólarannsókn-
ir séu lágkúra.
Allur samanburður er hættu-
legur, sérstaklega ef hann snertir
hagsmuni einhvers. Ég get þó ekki
látið hjá líða að minnast á aukin
togarakaup, sem flestir eru sam-
mála um að verða ekki til að auka
að ráði þann afla er á land verður
dreginn. Ef reiknað er með að nýr
skuttogari kosti 30 millj. króna í
rekstri á ári að meðtöldum raun-
hæfum afskriftum og að 20 manns
séu á skipinu kostar togaraplássið
1,5 milljónir á mann á ári. Sé litið
á rekstrarfjárveitingar Háskóla
íslands kostar námsvistin nú að
meðaltali um 35 þúsund krónur á
ári á nemanda. Til að fá raunhæf-
an samanburð þurfum við að bæta
við afskriftum og námslánum,
(sem við reiknum með að þurfi að
greiða aftur, eins og lán fyrir tog-
urum). Sé þetta gert, verður heild-
arkostnaður á nemanda um 80
þúsund krónur á ári. Það er 1/20
af togaraplássi. Sé litið á 10 tog-
ara er kostnaðurinn 300 milljónir
króna á ári, og mér telst til að
árlegur kostnaður við rekstur Há-
skólans með 3.600 nemendum, ár-
legum afskriftum af öllum bygg-
ingum á endurstofnverði og að
námslánum meðtöldum, sé af
svipaðri stærðargráðu.
Eg læt svo áheyrendum og al-
þingismönnum eftir að meta,
hvort muni auka þjóðarfram-
leiðsluna, almenna hagsæld og
vellíðan meira í þessu landi, vist-
un hér í skólanum eða sókn þess-
ara 10 viðbótarskipa.
í þessu sambandi má einnig
geta þess, að háskólaráð fer með
vald til fjöldatakmarkana í nokkr-
um greinum, að fengnum tillögum
deilda og námsbrauta. Er þetta
vandasamt hlutverk, en því verður
að treysta að ráðið hafi jafnframt
víðtækt vald til þess að bæta
kennsluaðstöðu og ákveða hvort
og hvenær taka skuli upp kennslu
í nýjum greinum eða nýjar náms-
leiðir.
Rannsóknartnál
Vegna mikils kennsluálags og
stjórnunar, ekki síst vegna þess að
nemendur gera nú miklu meiri
kröfur en áður til þess að þeim sé
sinnt í verklegum æfingum og
klínískum, svo og utan kennslu-
stunda, hefur tóm til rannsókna
ekki verið sem skyldi. Þó er mesta
furða hverju áorkað hefur verið
þegar á heildina er litið, eins og
glöggt kemur fram í Árbók Há-
skólans, sem nýverið hefur komið
út fyrir árin 1976 og 1979. Árbók
fyrir háskólaárið 1979 til 1980 er
einnig komin út. Árbók fyrir 1980
til 1981 er í undirbúningi.
Eftir að ég tók við rektorsstarf-
inu var skipuð sérstök rannsókn-
arnefnd undir forsæti prófessors
Sigmundar Guðbjarnarsonar.
Skilaði hún tillögum um skipulag
rannsóknarmála innan Háskól-
ans, sem háskólaráð hefur sam-
þykkt. Verður unnið að fram-
kvæmd þeirra á næstunni. Eitt að-
alhlutverk nefndarinnar var að
fjalla um þjónusturannsóknir, en
mikils er um vert að efla þær í
Háskólanum til stuðnings undir-
stöðurannsóknum, en ekki á
kostnað þeirra.
Laga- og reglugerðar-
breytingar
Ný „háskólanefnd“
Laganefnd sem háskólaráð skip-
aði undir formennsku prófessors
Jónatans Þórmundssonar hefur
skilað ýmsum tillögum um laga-
og reglugerðarbreytingar, sem
hafa verið sendar til umsagnar
deilda eftir því sem við á. Einnig
hafa nokkrar tillögur borist frá
deildum. Þessi mál eru nú til um-
ræðu í háskólaráði og stefnt að
afgreiöslu þeirra fyrir upphaf
næsta háskólaárs 15. september.
I undirbúningi er skipun nefnd-
ar er geri úttekt á kennslu og
kennsluháttum og vinni að tillög-
um um nýskipan kennslugreina og
um nýjar námsleiðir.
Aðstöðumál
Á sl. hausti var tekið í notkun
húsnæði að Suðurgötu 26 og er þar
mataraðstaða fyrir háskólakenn-
ara og unnt að taka á móti gestum
skólans. Hefur Skólabæjarnafnið
verið fært yfir á þetta hús.
Aðstaða til dvalar hluta úr
sumri hefur fengist að Halldórs-
stöðum í Laxárdal. Er þetta í
góðri samvinnu við Laxárvirkjun,
Ræða Guðmundar Magnússonar háskóla-
rektors við brautskráningu 26. júní sl.
Stórfelldur
niðurskurður
hjá British
Airways
l.ondon, 12. júlí. Al*.
HKKSKA Dugfélagið British Ariways
(ilkvnnli í dag að það hefði i hyggju að
segja upp 7.000 slarfsmönnum sínum á
na'stu mánuðum. Munu þa*r uppsagnir
hafa í fór með sér að í marsmánuði á
na>sta ári verða starfsmenn BA 23.000
fa-rri en þeir voru fyrir þremur árum.
Uppsagnirnar eru liður í lang-
tímaáætlun um niðurskurð sem flug-
félagið hefur lagt fyrir ríkisstjórn-
ina í von um að á móti komi aukinn
fjárstuðningur, þannig að hægt
verði að selja British Airways fyrir
næstu þingkosningar í Bretlandi, ár-
ið 1984. Eru aðgerðir þessar liður í
því að mæta kröfum stjórnarinnar
um afnám þjóðnýtingar.
Tap British Airways nemur nú um
250 milljónum punda á ári og for-
stjóri Evrópudeildarinnar, Peter
Hermon, hefur lýst því yfir að milli
20 og 30 af 95 evrópskum og banda-
rískum flugleiðum félagsins kunni
að verða lagðar niður, skili þær ekki
nægilegum hagnaði á næstunni.
Lagalegir ráðgjafar hafa sagt að
ekki dugi minni fjárstuðningur við
BA en 812 milljónir punda, til að
draga úr skuldahala sem nemur nú
um einum milljarði punda.
í tilkynningu til starfsfólks þar
sem sagt var frá uppsögnunum sagði
forstjóri félagsins, Roy Watts: „Við
höfum reiknað út að þessi fækkun í
starfsliði mun gera útgjöld félagsins
viðráðanleg og gera okkur kleift að
standa jafnfætis helstu keppinaut-
um okkar, eða jafnvel feti framar."
Breytingarnar á rekakkerunum fólust einkum í breyttu hlutfalli milli
opsins að framan og opsins að aftan. en auk þess eru þau lengri og þess
vegna stöðugri í drætti. Ljésm.: Kmílía.
Rannsóknir Siglinga-
málastofnunar vekja
athygli erlendis
„Það er rétt. Þessar tilraunir
okkar hafa vakið verðskuldaða at-
hygli erlendis,“ sagði Hjáimar R.
Bárðason siglingamálstjóri er Mbl.
spurði hann hvort rétt væri að hin-
ar endurskoðuðu kröfur íslend-
inga um gerð og framleiðslu
gúmmíbjörgunarbáta hefðu vakið
verulega athygli erlendis.
„Þessar endurskoðuð kröfur
hafa vakið athygli víðast hvar ann-
arsstaðar en á íslandi sjálfu,“
sagði siglingamálastjóri. „Við birt-
um þessar kröfur á íslensku og
ensku í júlí-hefti Siglingamála, rits
Siglingamálastofnunar ríkisins, ár-
ið 1981. Okkur hafa nú borist á
annað hundrað óskir erlendis frá
um birtingarétt þessara krafna."
Forsaga málsins er sú að í
febrúar og mars 1980 gekkst
Siglingmalastofnun ríksins fyrir
tilraunum með gúmmíbjörgun-
arbáta, m.a. í stjórsjó og
ofsaveðrum út af Vestjörðum.
Tilgangurinn var að prófa ýmsar
nýjar hugmyndir um gerð
gúmmíbátanna, styrkleika
skjóltjalds, lögun inngönguops
og lokunarbúnaðar þess. Enn-
fremur að kanna áhrif ýmissa
nýrra gerða rekakkera á stöðug-
leika gúmmíbjörgunarbátanna
og áhrif stærri kjölfestupoka.
„Niðurstöðurnar leiddu í ljós
ýmsa galla, t.d. viðvíkjandi stöð-
ugleika og styrkleika skjólþaks í
stjórsjó. Með hliðsjón af þessum
niðurstöðum voru gerðar ýmsar
endurbætur. í fyrsta lagi vil ég
nefna nýja gerð rekakkera. Við
síðari tilraunir sem gerðar voru
veturinn 1981 reyndist þessi
nýja gerð koma í veg fyrir að
bátunum hvolfdi. Þessi árangur
var tvímælalaust sá allra mik-
ilvægasti sem tilraunirnar
leiddu af sér.
Þá voru gerðar breytingar á
lokunarbúnaði gúmmibátanna. í
stað hins þríhyrnda ops gerðum
við hringlaga op með ermi sem
reyrð er saman og bundin upp að
innan. Þetta er greinilega mjög
mikil framför frá því sem áður
var. Til að auka stöðugleikann
var síðan ákveðið að bæta við
kjölfestupokum undir bátana og
staðsetja þá utar til að auka
átakið," upplýsti Hjálmar
R.Bárðason. Sem fyrr greinir
benda líkur til að aðrar þjóðir
muni í auknum mæli fylgja for-
dæmi okkar íslendinga í gerð og
framleiðslu gúmmíbjörgunar-
báta á komandi árum.