Morgunblaðið - 08.08.1982, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. ÁGÚST 1982
29
lág í hraunjaðrinum, þar sem sag-
an segir að bóndasonur úr
Kalmanstungu hafi dvalið vetur
hjá útilegumönnum með þeim af-
leiðingum að byggðamenn gátu
komið að þeim sofandi þar og
drepið alla nema fyrrnefndan Ei-
rík, þar voru í þetta sinn fyrir
Keflvíkingar með 80—90 hross.
Hafði lið það verið.í Skógarhólum
og síðan komið á eftir okkur í
Húsafell, og er við fréttum að
þessi stóri hópur ætlaði að Arn-
arvatni um kvöldið, slógum við
okkur niður í Álftakrók, enda þótt
dagleiðin væri ekki löpg, líklega 6
tímar. En það sem gerði þó útslag-
ið á þá ákvörðun var, að nú kom
blessuð rigningin, sem ekki hefði
verið fagnað undir venjulegum
kringumstæðum. En hún sló á
fluguna, og urðu allir fegnir. í
Húsafelli hafði bílstjórinn, Jónas,
farið með jeppa, sem tók dótið og
fylgdi okkur í Álftakrók og kom
síðar að kvöldi til móts við okkur
úr byggð fram í Vatnsdal og fram
í Blöndudal. Svo að aldrei þurfti
að setja töskur á klakk, sem þó var
með. Hver maður hafði bara sitt
nesti ásamt hinum ómissandi
vatnsgalla fyrir aftan sig yfir dag-
inn. Innan við Vopnalág er vondur
vegur inn undir vaðið á Norðlinga-
fljóti sem er auðvelt hestum og
jafnvel jeppanum okkar. En áður
en við komum í Álftakrók átti
hann þó eftir að festa sig í eðj-
unni.
Fyrir 20 árum, er við komum
ríðandi í Álftakrók, höfðu hestar
illa hamist fyrir flugu, og fólk bar
sig illa með net fyrir andlitinu.
Þurfti þá að vaka yfir hrossum.
Nú er þar ágætur leitarmanna-
skáli, sem vel fór um okkur í. Og
hestunum mátti öllum koma með
lagni í hesthús og rétt, eftir að
hafa staðið yfir þeim meðan þeir
úðuðu í sig. Og fólk gat sofið ró-
legt — og þó. Þrír ribbaldar komu
um miðja nótt á hestum, kváðust
hafa heimild upprekstrarstjórnar
sem þeir vissu þó engin skil á, til
að nota þar hús og hesthús. En
rann af þeim móðurinn er hrollur
settist að skrokk í bleytunni og
var þá hleypt inn í svefnpláss. En
hesta sína bundu þeir með reið-
tygjum úti. í Álftakrók, sem er
breiður tangi við Fljótið, eru
tjarnir og bleytur, en gras mikið
og lind ein með dýrindis drykkj-
arvatni rétt neðan við skálann.
Úr Álftakrók sveigir vegurinn
meira til norðurs, yfir lág holt,
4—5 km að Leggjarbrjóti og þaðan
yfir hæðir að Árnarvatni mikla,
en einhvers staðar á þeirri leið á
að vera Hvannamóinn skáldsins
Jónasar Hallgrímssonar. Hvorki
nú né fyrr hefi ég þó komið auga
þar á nokkra hvönn, bara óróm-
antíska móa við læk. Keflvíkingar
eru að taka sig upp, þegar við
komum að Arnarvatni. Þeir hafa
meðferðis stærðar eldhúsbíl og
matreiðslufólk, og kváðust ætla
áfram yfir Stórasand að Blöndu.
Fákur eykur bófaakell rið fjallið fríða, Skjaldbreið.
Farið yfir Svarti framan við Eiriknstaði. Fremstur ríður Björn Guðmunds-
son, þi Elín Pilmadóttir, Sigrún Birgisdóttir, Ásdís Haraldsdóttir, Haraldur
Sveinsson og aðrir reka lausu hrossin.
Áð við vðrðu i hilsinum ofan við Hvamm, þar sem leiðin liggur að Kiða-
skarði. Gísli B. Björasson og dóttir hans Elfa.
Árai, Birgir og Elfa á fákum sinum.
En á slíku vori virtist drullan í
slóðinni ekki lofa góðu, enda frétt-
um við daginn eftir að eftir mikið
basl með farartækin hefðu menn
komist norður yfir ofan í Vatns-
dal. En Arnarvatn er í 550 metra
hæð yfir sjávarmáli. Okkar hópur
ætlaði ekki að fara hærra og halda
norður af, þar sem heiðar eru
syðst í 500 m hæð en norðar um
400 m og héldum fyrst í sveig
austur fyrir vatnið. Raunar höfðu
sum okkar ekki ætlað að fara svo
hátt, þegar ljóst var hve gróður
yrði seint á ferð og klaki í jörðu.
Ekki er maður í náttúruvernd og
hestamennsku til að láta hross
vera í hagleysu og viðkvæma jörð
traðkast eða skerast sundur af bíl-
um. En síðan rættist úr vorinu, og
reyndist jörð vera vel að ná sér.
Samt dúaði enn jarðvegur ofan á
klaka undan hestahópnum víða á
Haukagilsheiðinni.
Heiðar milli byggða
Aðalleiðir milli Borgarfjarðar
og Húnavatnssýslu eru þrjár, um
Holtavörðuheiði, Tvídægru og frá
Arnarvatni um Grímstunguheiði
austast og raunar fleiri. Allar
leiðir eru þar vandrataðar, enda
götur orðnar slitróttarog víða fúa-
flóar og urðir ef rangt er farið. Við
röktum okkur eftir gamalvarðaðri
leið, sumir kalla um Grímstungu-
heiði en aðrir um Haukagilsheiði,
sem mun vera nær lagi, því við
fórum vestar en hin eiginlega
Grimstunguheiði, um Fitjárdrög,
þar sem er nýr læstur skáli og stór
fjárgirðing, og síðan niður á Skút-
eyrar, ekki alltaf á götum að vísu.
Nú vorum við komin nærri því í
Vatnsdal og leiðin niður í fjallinu
vestan með dalnum greið. En við
vorum að ferðast og framsæknir
menn höfðu grun um að komast
mætti yfir Tungumúlann og niður
að Grímstungu, sem reyndist rétt.
Við vissum bara ekki alveg hvern-
ig. Þarna voru götur upp og hóp-
urinn þræddi sig upp á Múlann,
sem í eru stórkostleg gil og fossar,
en áður en fundin var leið gegnum
hlið á girðingu og yfir svolitlar
bleytur, sem reyndist sú rétta,
höfðum við reynt aðra yfir miklar
keldur á hámúlanum og snúið við.
Það tafði en sakaði ekki og niður
af Múlanum kom hópurinn á rétt-
um stað við Grímstungu.
Dagleiðin hafði reynst löng,
enda vitað að hún yrði það þegar
numið var staðar í Álftakrók nótt-
ina áður, tók alls 14 tíma, enda
Gísli bóndi Pálsson á Hofi og hús-
freyjan Vigdís Ágústsdóttir farin
að undrast um okkur og buðu
okkur þarna velkomin í dalinn.
Við fengum fylgd tveggja ungra
bændasona út Vatnsdalinn að
hinu forna landnámsbýli Ingi-
mundar gamla, Hofi, annar frá
Hofi hinn frá Grímstungu, báðir á
gæðingum sínum.
Á Hofi biðu allra hlýlegar mót-
tökur, hrossa loðinn hagi og fólks
sérstakt sumarhús í túninu, þar
sem vel fór um alla. Þetta hús
sagði Gísli bóndi vera eitt af elztu
húsum verzlunar á Blönduósi.
Hafði það verið flutt fram að Hofi.
Þau hjón buðu á sínum tíma kaup-
túninu þetta gamla hús að gjöf,
sem ekki var þegið. Þá gerðu þau
sér lítið fyrir og gerðu það upp í
túninu á Hofi og er það einstak-
lega fallegt gestahús. Raunar er
allt á Hofi með sama myndarbrag.
Hvergi hefi ég annars staðar séð í
sveit girt afsíðis með bárujárni
utan um vélar og gamalt dót, sem
þarf að geyma og taka í sundur.
Hvergi sést nokkurt drasl á þeim
bæ. Húsfreyja var að fara morg-
uninn eftir til að leysa af hendi
sjálfboðavinnu fyrir hestamanna-
félagið í dalnum á landsmótinu og
sonur hennar með henni.
Við nutum þess fram eftir degi
að vera á svo notalegum stað. En
héldum þá með hestahópinn fram
sléttan grösugan Vatnsdalinn og
upp úr honum hjá Vöglum, inn á
heiðina að baki hlíðbröttu Vatns-
dalsfjalli og dölum sem ganga þar
inn í landið, stærstur er Svínadal-
ur. Nokkuð frammi í heiðinni var
beygt í austur eftir slóð, en vikið
af henni og farið þvert yfir veginn
er liggur í Svínadal og síðan norð-
an við Gilsvatn og ofan í Blöndu-
dal rétt utan við Eiðsstaði, þar
sem virkjunarmenn eru teknir til
við undirbúning Blönduvirkjunar.
Þarna uppi á háisinum er lyng-
gróður og við vatnið riðum við
gegn um eitthvert stærsta þýfi
sem á leið okkar varð, hlýtur að
falla undir skilgreininguna rústir.
Þvert á hálsa og dali
Handan fljótsins mikla, Blöndu,
þar sem það rennur í þröngum
streng niður undan Eiðsstöðum-,
kúrir bær uppi i bröttum hálsi —
Bollastaðir, þar sem greinarhöf-
undur elti hross og kindur frá því
skóla lauk á vorin og fram yfir
Stafnsrétt í þó nokkur æsku- og
unglingsár. Horfði nú löngunar-
augum fram dalinn þar sem sést
allt fram í Blöndugil og Rugludal.
En leiðin lá útmeð, framhjá Guð-
laugsstöðum á tungu út í ána,
þeim stað þar sem stöðvarhús
Blönduvirkjunar á eftir að rísa
framan í hárri hlíðinni, um hlaðið
hjá alþingismanninum á Höllu-
stöðum, framhjá Löngumýri og út
á Blöndubrú. Á þeim dögum sem
fyrr voru nefndir var þar drag-
ferja, sem við unga fólkið í daln-
um notuðum sem aðrir til að kom-
ast með hesta yfir þetta mikla
fljót, ekki síst eftir að við Bolla-
staðafólk höfðum flutzt út í
Brandsstaði. Handan brúarinnar
var aftur sveigt fram Blöndu aust-
an megin í Blöndudalshóla, þar
sem Jónas bóndi Bjarnason hafði
heitið hópnum beit fyrir hrossin
og tjaldstæði. Það var komið fram
yfir miðnætti, er allir voru komnir
í sitt kjörland. Hross í loðinn
grænan hag og fólk skriðið í tjöld
í nýslegnu túni í skjóli við mikinn
og fagran trjálund. Blöndudals-
hólarnir hafa myndazt við gríðar-
legt framskrið úr fjaliinu, og
stendur bærinn frammi á nesi út í
ána, sem þá hefur myndazt. Þarna
var kirkja og kirkjustaður fram
undir 1880.
Undirrituð hefði helzt kosið að
ríða áfram Blöndudal og sem á
æskuárum frá Bollastöðum yfir
mýrlendan hálsinn að Leifsstöð-
um í Svartárdal, en það hefði verið
úr leið. Nú skelltum við okkur
beint upp frá Brandsstöðum, aðra
gamla leið yfir hálsinn við Brúna-
fell, en á háhálsinum er hlið og
bezt að fara niður í Svartárdalinn
hinum megin utan gamallar girð-
ingar frá Leifsstöðum og yfir
Svartá framan við túnið á Ei-
ríksstöðum. Með þessu sparast
a.m.k. 10 km leið út fyrir. Handan
ár er riðið á vegi fram Svartárdal.
Þó ekki mjög langt, ekki alla leið
fram að Stafnsrétt, þar sem vitað
var að hópar hestamanna mundu
vera á ferðinni sunnan af hálend-
inu. Við Hvamm var því beygt upp
úr dalnum, þar sem Hvammsá
kemur fram úr þröngu gili, og er
þar gömul leið austur í Kiðaskarð.
Gamli bóndinn, Leifi í Hvammi,
fylgdi okkur og stytti leið upp
fjallið, bað okkur fyrir hest einn
til Sveins á Varmalæk, og skildi
ekki við hópinn fyrr en komið var
á hina kunnu Kiðaskarðaleið, sem
liggur í Mælifellsdal og niður í
sveit í Skagafirði. Leiðir skildu að
Steinsstaðaskóla skammt framan
við mótsstað, þar sem Gísli B.
hafði verið svo forsjáll að tryggja
beitarland og skólastofu til búsetu
strax í febrúar og gat nú hýst með
sér sum okkar. En í skólanum eru
svefnpokapláss og notaleg laug
fyrir lúna limi. Allir komu heilu
og höldnu í Skagafjörð, meira að
segja blaðamaðurinn, sem ekki
hafði í ár stigið á hestbak og kom
jafngóður og alsæll eftir sex daga
á hesti yfir hálendið. Raunar
ekki honum að þakka, heldur
þremur miklum gæðingum, dug-
legum og ganggóðum, hver öðrum
stærri, stærstur þó Baugur með
hvítan hring aftan á og varð til
orðaleikurinn: Hver er efst á
Baugi? Svarið: Elín, enda leit
knapinn niður á alla ofan af þess-
um stæðilega grip. Eina vanda-
málið var að klifra á bak á morgn-
ana, sem þó tókst þótt ekki væri
það mjög virðuleg athöfn.