Morgunblaðið - 08.08.1982, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. ÁGÚST 1982
Einstæður
fornleifafundur
Ógæfan dundi yfir líkt og þruma úr
heiðskíru lofti, er Frakkland sendi voldugan inn-
rásarflota meö 235 skipum til Englands. Enski konung-
urinn Hinrik VIII fylgdist meö varnaraögeröum
gegn Frökkum frá Southsea-kastala viö
Portsmouth. Hinn 19. júlí 1545 hélt enskur floti
með 60 herskipum úr höfn undir forystu flaggskipsins
„Mary Rose“ til atlögu viö Frakka. En þetta skip
komst ekki langt. Þaö lenti í hvössum
stormhviöum og fókk á sig slagsíöu. Sjór tók aö
streyma inn um fallbyssuopin og þetta stolt enska flot-
ans sökk áöur en fyrsta skotinu haföi veriö skotiö.
Þar sem net höföu veriö lögö yfir þilfariö til
þess aö koma í veg fyrir uppgöngutilraunir
Frakka, þá gat áhöfn skipsins, 700 manns, ekki komizt
burtu og fórst því meó skipinu, er þaó sökk. Allt
geróist þetta fyrir augum konungs, sem var
svo skelfingu lostinn yfir örlögum skips og áhafn-
ar, aö hann tárfelldi.
Nú í sumar hefur verið unnið
að þí að losa skipsflakið úr
leirnum á sjávarbotni. Jafn-
framt hefur verið lokið við að
taka úr því fallbyssur svo og
ýmsa lausa muni. Er þessum
aðgerðum nú svo langt komið,
að mjög bráðlega ætti að vera
kleift að lyfta skipsflakinu af
hafsbotni upp á yfirborðið.
Takist það, er um einstæðan
viðburð að ræða, sem hefur
mikið sögulegt gildi, því að í
Skipstapinn ráö-
gáta enn í dag
Þetta var undarleg tilviljun.
Samtímis því, sem brezki flot-
inn missti mörg skip í hernað-
araðgerðunum við Falklands-
eyjar, fór fram úti fyrir strönd
Suður-Englands lokaundirbún-
ingur að björgun „Mary Rose“,
þar sem skipið hafði sokkið
fyrir 437 árum. Skipstapinn í
júlí 1545 er enn ráðgáta. Þetta
fræga flaggskip Hinriks kon-
ungs VIII lá við akkeri um eina
mílu frá hafnarborginni
Portsmouth, þegar franski flot-
inn birtist úti fyrir ströndinni.
Ef ekkert var að gert, mátti bú-
ast við innrás Frakka á hverri
stundu. Segl „Mary Rose“ voru
því undin upp í skyndingu þrátt
fyrir hvasst veður og skyldi
ásamt öllum öðrum tiltækum
herskipum strax lagt til atlögu
við franska flotann. Um borð í
„Mary Rose“ var 91 fallbyssa og
700 manna áhöfn. Skipið var
ofhlaðið og lét því illa að stjórn.
í hvassviðrinu fékk það slag-
síðu á stjórnborða og tók síðan
að hallast æ meira á hliðina.
Svo fór, að það sökk. Sennilega
hefur sjórinn náð að flæða inn
um fallbyssuopin og inn í skip-
ið, en fallbyssuopin á milliþilf-
ari voru rétt fyrir ofan yfirborð
sjávar. Þá er talið líklegt, að
margir af áhöfninni hafi verið
undir áhrifum áfengis og ekki
verið undir átök við Frakka
búnir, svo brátt bar þau að.
Hafi það átt sinn þátt
í því, hvernig fór, þar sem sjó-
liðarnir hafi ekki verið þess
megnugir að framfylgja fyrir-
Harmleikurinn um „Mary Rose“. Til
vinstri má sjá franska innrásarflotann
en til hættri enska flotann, þar sem
hann leggur til atlögu. í landi sést
hvar Hinrik konungur VIII kemur rið-
andi til Southsea-kastala. Kn í sjónum
fyrir midri mynd sést staðurinn, þar
sem „Mary Rose“, flaggskip enska
flotans, sökk fyrir meira en 400 árum.
I>egar Hinrik VIII kom til kastalans,
var ekki annað eftir af skipinu ofan
sjávar en möstur þess og varð konungi
svo mikið um, að hann tárfelldi yfir
örlögum skips og áhafnar.
„Mary Rose“ er að finna ein-
hverjar heillegustu og athyglis-
verðustu minjar, sem varð-
veitzt hafa frá 16. öld í Eng-
landi. Er ætlunin sú, að varð-
veita skipið í heild sinni og gera
það þannig að sýningar- og
safngrip.
Mary Rose lyft af hafs-
botn eftir rúm 400 ár
Var stolt enska flotans og skal
nú varðveitt 1 heilu lagi
mælum Sir George Carew
flotaforingja með nægilegri ná-
kvæmni.
Af áhöfn skipsins áttu fæstir
þess kost að bjargast lifandi.
Yfir allt efsta þilfarið höfðu
verið strengd net til þess að
koma í veg fyrir, að Frakkar
kæmust um borð í skipið. En
með því hafði áhöfn „Mary
Rose“ búið sér sína eigin gröf
og hlaut að sökkva með skipinu,
er það hvarf í djúpið fyrir utan
Portsmouth. Er sagt, að Hinrik
konungur hafi sjálfur mátt
heyra óp drukknandi manna
sinna, þar sem hann fylgdist
skelfdur og ráðþrota með örlög-
um skipsins úr landi.
Frá þeim degi hefur hið
stolta 700 tonna skip, sem hinn
kvenholli Hinrik kallaði „rós-
ina á meðal allra seglskipa",
hvílt á hafsbotni einhvers stað-
ar á milli Portsmouth og eyjar-
innar Wight.
Svo væri sennilega enn, ef
sagnfræðingurinn Alexander
McKee hefði ekki gripið til
sinna ráða. Strax sem ungling
hafði frásögnin um hið glæsta
skip hrifið hann. Svo fór, að
hann byrjaði umfangsmikla leit
að „Mary Rose“ og fann skipið
loks árið 1967 eftir langvarandi
og erfiðar köfunaraðgerðir.
Eftir að hafa kannað skipið og
umhverfi þess, var niðurstaða
McKees þessi: —- Leirlagið, sem
umlukt hefur skipið í meira en
400 ár, hefur ekki aðeins varð-
veitt stærsta hluta skipsins í
ótrúlega góðu ástandi, heldur
einnig óskemmdan mestan
hluta þeirra persónulegu muna,
sem tilheyrðu þeim 700 sjó-
mönnum og sjóliðum, sem um
borð voru.
Margaret Rule, kona um
fimmtugt, stjórnar fornleifa-
greftri þeim, sem fram fer við
„Mary Rose“. Hún kveðst hafa
kafað um 800 sinnum niður að
flaki skipsins til þess að fylgj-
ast með björgun þess og þeirra
minja, sem þar er að finna. —
Þýðing „Mary Rose“, segir hún,
er afar mikil sökum þess, að
viðhvæ ,
úthafsherskip og hafði þ
því komið fyrir götum «ða opum,
byssunum. Sennilega kom slíkur halli á skipið