Morgunblaðið - 05.09.1982, Blaðsíða 4

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. SEPTEMBER 1982
Hinn helhvíti snær
Fíkniefni hinna ríku
Kokain er gjarnan tekið inn
með því að sjúga það upp í
nösina og þá sem hvítt duft.
Sala á kokainblöðum
í Bolivíu.
Allt frá því að Vestur-
landabúar komust fyrst í
snertingu við kokain fyrir
rúmri öld, hefur því verið
skipaður „veglegri“ sess en
öðrum fíkniefnum, enda
ekkert fíkniefni fyrr og síðar,
sem vakið hefur jafn mikla
eftirvæntingu og jafn miklar
falsvonir. Á undanförnum ár-
um hefur neyzla þessa fíkni-
lyfs stóraukizt og þá fyrst og
fremst í Bandaríkjunum. All-
ar horfur eru á því, að hið
sama eigi eftir að gerast í
Vestur-Evrópu. I»að hefur
verið sagt um kokain, að það
sé fíkniefni „fína“ fólksins
og neytendur þess halda því
gjarnan fram, að það efíi
hugarstarfsemina og auki
sköpunarmátt. Það hefur því
ekki hvað sízt náð útbreiðslu
á meðal skálda og lista-
manna. Öllum rannsóknum
ber hins vegar saman um
það, að afleiðingar langvar-
andi notkunar kokains séu
ekki frábrugðnar afíeiðing-
um morfíns og annarra
sterkra fíkniefna og lýsi sér í
algerri líkamlegri og and-
legri hnignun viðkomandi,
sem oftast endi sem rekald
fyrir utan garða þjóðfélags-
ins, ef hann er þá ekki dauð-
ur áður.
í Bandaríkjunum er talið, að
þar hafi um þriðjungur ungs
fólks á aldurskeiðinu 18—25 ára
haft einhverja reynslu af koka-
ini. Þar í landi er verzlunin með
þetta fíkniefni stærsta ólöglega
tekjulindin af öllum. Árleg velta
í þessari „grein“ er álitin nema
um 32 milljörðum dollara. Á lista
tímaritsins Fortune yfir 500
veltuhæstu fyrirtækin í Banda-
ríkjunum er „Cocs & Co“ í
sjöunda sæti. í vestur-þýzka
læknaritinu mátti lesa í byrjun
þessa árs: — Ekki er víst, hvenær
kokainaldan skellur yfir V-Evr-
ópu. En það er hins vegar víst, að
hjá henni verður ekki komizt.
Til þessa hefur yfirvöldum
hvar sem er gengið illa að fletta
ofan af kokainverzluninni og
gera efnið upptækt. Ástæðan er
sögð einkum sú, hve erfitt er að
fá yfirsýn yfir kokainmarkaðinn
og neytendur efnisins. Sam-
kvæmt ársskýrslu fíkniefna-
nefndar Sameinuðu þjóðanna er
það „taumlaus offramleiðsla" á
blöðum kokainjurtarinnar i lönd-
um Suður-Ameríku, sem ýtt hef-
ur svo geigvænlega undir fram-
leiðslu á kokaini sem fíkniefni.
Mest af því fer til Bandaríkj-
anna, en ársneyzlan þar er talin
nema 25—30 tonnum á ári. Nótt
eftir nótt fljúga flugvélarnar
hlaðnar kokainblöðum frá Kol-
ombíu og öðrum löndum Suður-
Ameríku í norður til Bandaríkj-
anna, þar sem efnið er síðan unn-
ið úr blöðunum með leynd. Flug-
mennirnir eru flestir reyndir úr
Vietnam-stríðinu og komast
óséðir fram hjá ratsjám með því
að fljúga nógu lágt. Til þess að
vinna bót á þessu hyggjast
bandarísk yfirvöld nú taka í
notkun svonefndar „Awacs“-
leitarflugvélar.
Skapar þrumuveður
í heilanum
Aðeins örfáum mínútum eftir
að kokainið hefur verið tekið inn
og komizt inn í blóðrásina, um-
lykur það mikilvæga hluta heil-
ans, eins og heilabðrkinn, sem
hefur að geyma minnið og skyn-
semina, hluta af miðheilanum,
sem stjórnar svefni og matarlyst,
og litla heilann, sem stjórnar
ósjálfráðum hreyfingum. í heil-
anum kemur fíkniefnið af stað
reglulegu þrumuveðri með því að
taka við stjórn taugaboðanna,
sem fara frá einni heilafrumu til
annarrar.
Kokainneytendur segja það
þessu fíkniefni „til lofs“, að það
geri neytandann ekki að einangr-
uðum aumingja eins og heroinið,
en þar sekkur fórnarlambið æ
dýpra í einveru fjarlægðar frá
veruleikanum. Þess í stað verði
kokainneytandinn kátur og
málglaður og þreytutilfinning
hans hverfi. Hann þykist hugsa
skýrar og eiga betur með að tjá
sig.
Læknisrannsóknir hafa hins
vegar leitt í ljós, að andspænis
málskrúðinu komi í ljós minni
geta til þess að einbeita sér. Eftir
stóra skammta eða langvarandi
neyzlu kallar fíkniefnið fram
geðrænar truflanir eins og ótta-
tilfinningu og ljósfælni. Þung-
lyndi og ofskynjanir sækja að og
alræmd er sú tilfinning, að við-
komanda finnst hann vera mor-
andi í pöddum. Öllum rannsókn-
um ber saman um, að við lang-
varandi notkun kokains dragi úr
þægilegum áhrifum efnisins en
hin neikvæðu áhrif þess sæki á.
Ekki þýði að stækka skammtana,
því að slíkt komi að engu haldi.
Það eina, sem dugar, er að hætta
notkun efnisins, en það er hæg-
ara sagt en gert. Afleiðingar um-
fangsmikillar og langvarandi
neyzlu kokains eru yfirleitt ekki
frábrugðnar afleiðingum morfíns
og annarra fíkniefna og lýsa sér í
líkamlegri og andlegri hrörnun
Leikstjórinn og kvikmynda-
framleiðandinn Rainer Fass-
binder (sjá Lola í Regnbog-
anum). Hann fannst látinn
10. júní sl. af ofskammti af
kokaini og öörum lyfjum.
fórnarlambsins, sem oftast end-
ar þá sem rekald.
Vafasamt framlag
rokkstjarnanna
Vaxandi útbreiðslu geta selj-
endur kokains m.a. þakkað vafa-
sömu framlagi ýmissa þjóðlaga-
og rokkstjarna, sem sungið hafa
um blessun og bölvun „hins hvíta
snævar". Aðvörunarmerkið „No
Snow — No Show“, sem rokk-
hljómsveitir gefa út fyrirfram á
ferðalögum sínum, er öllum á því
sviði ætlað að þekkja. Þar sem
tónlistarmennirnir vilja ekki
taka sjálfir áhættuna af því að
flytja fíkniefnið milli landa á
ferðalögum sínum, kemur það í
hlut þeirra, sem tónleikana
skipuleggja eða aðstoðarmanna
þeirra að verða sér út um kokain.
Þannig eiga Rolling Stones að
hafa frestað tónleikum um hálfa
aðra klukkustund, þar til þeim
hafði verið útvegað fíkniefnið.
— Samkvæmi án kokains, stóð
í kvikmyndablaðinu Cinema
fyrir skemmstu, — er nú litið á
eins og samkvæmi hjá fátækling-
um eða hallærislega gamaldags.
Þessi lýsing blaðsins á kvik-
myndaheiminum nú er sláandi
og bandarískt kvikmyndafólk,
sem bendlað hefur verið opin-
berlega við kokain, er orðið svo
margt, að ekki verður kastað tölu
á það. Af fáeinum nöfnum má
nefna Faye Dunaway og Lindu
Blair (Exorcist), söngvarann og
leikarann Kris Kristofferson og
rökkstjórnuna Eric Burdon.
Þeir, sem selja kokain í Holly-
wood, aka um í Rolls Royce og
búa í Sunset Bouleward. Þar í
verzlunum má hindrunarlaust
kaupa þau tæki, sem með þarf til
neyzlu á kokaini, eins og sérstök
pappírsrör til þess að sjúga efnið
með upp í nösina. Þessi rör má fá
af öllum gerðum, t.d. úr gylltu
fílabeini, en ennfremur má þar
fá fjaðravogir til þess að vigta
með kokain, öskjur undir kokain
og enn fleira. En allt þetta hverf-
ur þó í skuggann af verzluninni
með kokainið sjálft, þó að leynt
fari, því að hagnaðurinn þar er
gífurlegur. Úr 500 kg af koka-
blöðum, sem keypt hafa verið
fyrir 1200 dollara, má framleiða
smáskammta, sem í smásölu er
hægt að selja fyrir hálfa milljón
dollara.
John Belushi, bandarískur
gamanleikari og sjónvarps-
stjarna, fannst látinn á hótel-
herbergi sínu 5. marz sl. Bana-
mein hans var of stór skammtur
af kokaini. Hann var ekki nema
33 ára gamall.
Sama dag fundu leitarmenn í
Miami 2000 kg af kokaini. Bæði
þessi atvik urðu til þess að örva
mjög umræður um kokain, en öll-
um er ljóst, að neyzla þess í
Bandaríkjunum er komin langt
út fyrir raðir listamanna og
glaumgosa. Þannig má finna
kokainnotkun jafnt á meðal
verðbréfasala í Wall Street og
metnaðargjarnra lögmanna í
borgum á vesturströndinni eða
sérfræðinga í kjarnorkuiðnaðin-
um.
— Kokain er dæmigert banda-
rískt fíkniefni, er haft eftir
George R. Gay, fíkniefnakönnuði
í San Francisco. Menn telja sér
trú um, að það sé í samræmi við
hið vestræna iðnþjóðfélag, þar
sem mest er lagt upp úr getu
manna, og það á að fela í sér
fyrirheit um beztu eiginleika
Bandaríkjamanna eins og frum-
kvæði, dugnað og bjartsýni.