Morgunblaðið - 08.09.1982, Blaðsíða 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. SEPTEMBER 1982
Reynslan af kommún-
istum 1 ríkisstjórn
Eftir Sigurð Péturs-
son gerlafrœðing
I fyrri kafla þessarar greinar
var ekkert minnst á utanríkis-
málin. Var það í samræmi við
málefnasamning ríkisstjórnarinn-
ar, en þar var gengið fram hjá
utanríkismálunum, að öðru leyti
en því, að ráðherrar Alþýðubanda-
lagsins áttu að hafa neitunarvald,
ef þar kæmi til alvarlegs ágrein-
ings.
Meginatriðið í utanríkisstefnu
íslenzkra kommúnista er andstaða
gegn Atlantshafsbandalaginu og
þá fyrst og fremst gegn Banda-
ríkjum Norður-Ameríku. Hefur
Alþýðubandalagið haldið uppi
heiftarlegum-áróðri á móti Banda-
ríkjunum og hefur það meira að
segja náð að misnota Ríkisútvarp-
ið í þeim tilgangi.
Það vill svo til að þessir róttæku
landar okkar hafa átt sér hlið-
stæðu eða jafnvel fyrirmynd í
öðru lýðræðisríki, en það var í
Chile í Suður-Ameríku í stjórnar-
tíð Allendes, hins sögufræga for-
seta landsins á árunum 1970— ’73.
Þar var bæði stjórnarfarið og ár-
óðurinn, eins og íslenzku komm-
únistarnir aðhyllast og hafa beitt.
Verður vikið hér nánar að því, er
þarna gerðist.
Sigurður Pétursson,
Heimild mín er frásögn Henry
Kissinger, fyrrverandi utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, og birt-
ust meginatriði hennar í franska
tímaritinu L’Express 12/3 sl. Auk
þess er stuðzt við endurminningar
nóbelskáldsins Neruda, sem birt-
ust í enskri þýðingu 1978 (Penguin
books).
Valdataka Allendes
í september 1970 var Salvador
Allende þingræðislega kjörinn
forseti Chile. í september árinu
áður hafði kommúnistaflokkur
Chile tilnefnt rithöfundinn Pablo
Neruda sem forsetaefni sitt, en
Neruda dró sig síðar til baka og
hóf stuðning við Allende, sem þá
varð einn í framboði fyrir vinstri
flokkana.
Pablo Neruda var fæddur í
Chile 1904 og varð snemma þekkt
Ijóðskáld bæði heima og erlendis.
Hann varð brátt mjög róttækur í
skoðunum og gerðist síðar at-
kvæðamikill áróðursmaður
Moskvu-kommúnisma. Ferðaðist
hann víða um heim þeirra erinda
og voru ljóð hans og önnur rit gef-
in út á fjölda tungumála. Við
valdatöku Allendes var Neruda
gerður ambassador í París. Hann
hlaut bókmenntaverðlaun Nóbeis
1971 og hann andaðist í Santíago
árið 1973.
Salvador Allende (f. 1908) var
við upphaf valdaferils síns
skoðanabróðir Francois Mitter-
and, þáverandi aðalritara franska
sósíalistaflokksins. Fór Mitterand
í opinbera heimsókn til Chile árið
1971, en það var svo árið 1972 sem
hann gaf út sameiginlega stefnu-
skrá með franska kommúnista-
Síöari hluti
flokknum. Hins vegar hafði All-
ende komist til valda með stuðn-
ingi kommúnistaflokksins í Chile,
sem fyrr var sagt, og varð honum
því mjög háður. Þróun vinstra
samstarfsins varð mjög hægfara í
Frakklandi, en öðru máli gegndi í
Chile, þar varð þróun þessara
mála mjög hraðfara og endaði
með skelfingu.
Yfirtök kommúnismans
Kommúnistar náðu strax yfir-
tökum í stjórn Allendes, sem gerð-
ist mjög róttæk og komst við það í
andstöðu við lýðræðissinna.
Harkalegar aðgerðir í þjóðnýtingu
fyrirtækja og eignaupptökum hjá
jarðeigendum settu svipinn á
stjórnarstefnuna, og skaðabóta-
kröfur erlendis frá hleyptu ríkinu
óðara í stórar skuldir.
Það var í marz 1972, að amerísk-
ur blaðamaður upplýsti, að fjöl-
þjóðafyrirtæki eitt hafi boðið fjár-
hagsaðstoð árið 1970 til hverra
sem vildu hindra kosningu Allend-
es til forseta. Ríkisstjórn Allendes
greip þetta tilefni, þó að langt
væri um liðið, og ásakaði stjórnar-
andstöðuna um að vera nú í vit-
orði með Bandaríkjunum um að
steypa Allende úr forsetastóli.
Stjórnarandstaðan í Chile neitaði
þessu eindregið, og Kissinger, sem
kannaðist við tilboðið, sagðist á
sínum tíma hafa vísað því kurteis-
lega frá. Rannsóknarnefnd, skipuð
af þjóðþinginu í Chile, neitaði
þessu einnig harðlega að rann-
sókninni lokinni. Nefndin krafðist
þess aftur á móti, að rannsökuð
yrði önnur fullyrðing þessa um-
rædda blaðamanns, en hún var sú,
að sendiráð Kúbu í Santiago hafi
hvatt til vopnaðrar byltingar í
landinu.
Á fundi í París í marz 1972, þar
sem rætt var um uppgjör á skaða-
bótaskuldum Chile, var enn veitt-
ur á þeim greiðslufrestur í eitt ár.
Bandaríkin ákváðu að hafa sam-
stöðu með öðrum kröfuhöfum, svo
að Allende gæti ekki sakfellt þau
sérstaklega vegna skuldanna. En
þrátt fyrir veitta greiðslufresti og
aðra fjárhagsaðstoð erlendis frá,
dró ekkert úr ákærum Allendes á
hendur iðnvæddu ríkjunum og
sérstaklega Bandaríkjunum fyrir
að vera völd að efnahagskrepp-
unni í Chile. Þurfti Allende sýni-
lega að finna einhvern blórabögg-
ul, til þess að réttlæta óvinsælar
aðgerðir hans heima fyrir. Verð-
bólgan í landinu fór stöðugt vax-
andi, hún varð 163% árið 1972, en
fór síðan upp í 350%.
Einn af stjórnendum kommún-
istaflokksins í Chile lét þau orð
falla, að vandamálið væri að halda
þjóðnýttu fyrirtækjunum gang-
andi „með jafnmiklum ágóða og
þau höfðu fært fyrri eigendum".
Það virtist sem eignanámið hafi
Þekkir þú einhvern
sem er með mígren?
Eftir Normu E.
Samúelsdóttur
Fimm ár eru liðin síðan nokkrir
mígrensjúklingar hófu að ræða
saman um væntanlegan félags-
skap ... og fljótlega var stofnað
félag (stofnfundur 25. febrúar
1978). — í lögum félagsins stendur
í 3. gr.:
a) Markmið félagsins: að vinna að
því að hin opinbera heilbrigðis-
þjónusta taki upp fyrirbyggjandi
meðhöndlun á sjúkdómnum mí-
gren.
b) Að skipuleggja og hafa forystu
fyrir aðgerðum er leitt gætu til
stofnunar sérhæfðra göngudeilda
fyrir mígrensjúklinga.
c) Að stuðla að nákvæmum og
samhæfðum rannsóknum á mí-
gren.
d) Að veita félögum samtakanna
eða öðrum þeim er hafa að
markmiði sínu bætta sjúkdóms-
greiningu og lækningu mígren,
stuðning og hvatningu til þjálfun-
ar og rannsóknastarfa.
e) Að stuðla að rannsóknum á
mígren í náinni samvinnu við
lækna og heilbrigðisyfirvöld.
Jafnframt að hafa frumkvæði
að upplýsingamiðlun og umræðu
varðandi orsakir og afleiðingar
mígren og möguleika á fyrirbyggj-
andi meðhöndlun mígrensjúkl-
inga.
f) Að stuðla að linun þjáninga og
lækninga mígrensjúklinga og
hvetja þá jafnframt til að ganga
til liðs við samtökin.
g) Að beita sér af alefli fyrir
framgangi ofangreindra markm-
iða.
Af Alefli. Jú, það er spurning
sem vert er að velta fyrir sér.
Hvað hefur gerst svo sem í þessu
títt nefnda félagi, Samtökum
mígrensjúklinga? Skyldi einhver
hinna tvö hundruð félagsmanna
hafa læknast við að ganga í sam-
tökin? Ég efast um það eins og
málum er háttað hjá okkur hér á
íslandi í dag. Fyrir nú utan for-
dóma, hefur skilningur og upplýs-
ingar um þennan „heilsuspill" ver-
ið í lágmarki þrátt fyrir viðleitni
starfsmanna félagsins að halda
úti fréttabréfi sl. 4 ár. — jafnvel
hjá mígrensjúklingum sjálfum —
sem maður hefur á tilfinningunni
að vilji fela þannan „skammar-
blett sinn“ og lái þeim hver sem
vill! (Fordómar eru oft mikils
megnugir!)
Hér skal reynt að upplýsa
nokkrar orsakir sjúkdómsins
mígren (æðakrankleiki, höfuð-
kvalir, ofnæmi). Mígrenkast
(manneskja óvinnufær allt frá
nokkrum klukkutímum upp í þrjá
til fjóra daga) getur orsakast af
streitu, þar með talið hræðsla,
áhyggjur, áfall, tilhlökkun. Lík-
amlegri áreynslu, ferðalög, og svo
sakleysislegur hlutur sem að „sofa
út“ getur orsakað kast, beygja sig
„Til er ógrynni af bók-
um um mígren, á ensku,
dönsku og öðrum erlend-
um tungumálum. Við eig-
um fólk, sem gæti þýtt
einhverja þessara bóka,
en hingað til hafa forlög
verið smeyk við að gefa út
þýddar bækur um höfuð-
verk, hrædd um að tapa á
því... En þetta mun von-
andi breytast.“
mikið við vinnu (húsverk, garð-
yrkja), breytingar á vanabundn-
um háttum: ný atvinna, við að
fara í frí ... Rangt mataræði:
súkkulaði, ostar, súrir ávextir,
steiktur matur er oftast nefndur í
því sambandi (en þetta er vissu-
lega einstaklingsbundið og verður
hver mígrensjúklingur að reyna
að finna út sjálfur hvað veldur
höfuðverk, meðan þörf tæki fást
ekki til að liðsinna í þeirri þolin-
mæðisvinnu, t.d. athuga hvort
hjartsláttur eykst eftir neyzlu
þessa eða hins, máttleysi o.s.frv.)
Áfengi, sérstaklega rauðvín,
sherry og bjór, er migrensjúkling-
um flestum hverjum algjört eitur
... Að sleppa máltíð, fasta, getur
þýtt kast, og þarf að fylgjast vel
með matarvenjum mígrensjúkra
barna, að þau borði. Umhverfis-
áhrif: sterk birta, blikkandi ljós,
skerandi hávaði, sterk lykt, breyt-
ingar á veðurfari (þetta fólk ætti
nú ekki að búa á Islandi þá???!!),
kaldir vindar, þungskýjað. Einnig
reykingar og þungt loft, rafhitun,
eins og t.d. í bifreiðum. — Köld og
mjög heit böð. Hjá konum er
hætta á kasti kringum blæðingar
(hormónatruflanir). Aðrar ástæð-
ur: notkun svefntaflna, hár blóð-
þrýstingur, tannverkur, álag á
sjón, sársauki í hálsi ... o.s.frv.
o.s.frv.
Ofangreint hlýtur að gera fólki
sem nennt hefur að lesa hingað,
vill kynna sér þessi mál, ljóst að
erfitt er að lifa þannig með öxina
ævinlega reidda yfir höfði sér. Við
þurfum að lifa — og við viljum lifa
eðlilegu lífi eins og sagt er, alla
vega að vera virtir sem þegnar
sem eru jafn réttháir og aðrir íbú-
ar þessa lands.
Við erum jú grautfúlt fólk á
milli þess sem við erum bráð-
skemmtileg. Við erum manneskj-
ur.
Af alefli: Undirrituð rifjar upp
starf félagsins, flettir fund-
argerðabók er liggur fyrir framan
hana: Fundur með GG og JB
læknum (21.4. 1978). „Þarf að
leggja áherslu á opnun göngu-
deildar." Nú er í áætlun að auka
aðstöðu göngudeildar."
SB læknir segir pláss í Geð-
deildarbyggingunni, „hún opni í
haust“ (’78). Fundur með heil-
brigðismálaráðherra MB 24. apríl
1978. Mjög ákvæður, segist þekkja
höfuðverk, „hann hafi elst af sér“.
26. maí 1978. Fundur með
ónæmisfræðingi, starfar í London,
er bjartsýnn á að hugsanlega verði
ekki langt að bíða þar til hægt sé
að rannsaka mígren á „haldföst-
um grunni“, erfitt að dæma hver
sé með mígren og hver ekki.
8. ágúst 1978 (stjórnarfundur).
Einn úr stjórn segist hafa lesið í
blaði frá Danmörku um að hómó-
pati þarlendur hafi sett vínanda
og salt á tungu mígrensjúklinga
og þeir fengið strax bata! —
Mígrensjúklingar flestir hverjir
eru æfilangt þreyttir á hinum og
þessum ráðum, allur bati sem
kemur á stundinni óöruggur.
Mígrensjúklingar eru þakklátir
fyrir allar upplýsingar er gert
gætu líf þeirra heilbrigðara, en
stundum fá þeir á tilfinninguna að
verið sé að gera grín að þeim, leika
sér að þeim (tilraunadýr)! Þarna
var verið að ræða um ástandið al-
mennt ... Markmið félagsins:
finna grunnorsök fyrir hvern og
einn.
14. okt. Sýndar kvikmyndir. GG
yfirlæknir svarar fyrirspurnum.
Þar segir og ELE formaður að að-
albaráttumál félagsins hefði ekki
verið samþykkt, engir styrkir fá-
anlegir frá heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu! — Árlegir
kökubazarar. 11. júní 1980 sent
bréf til fjármálaráðuneytisins
með beiðni um að fella niður sölu-
skatt af fréttabréfi. Jákvætt svar
barst síðar.
30. apríl 1980. Fundur, GV sál-
fræðingur ræðir og kennir slökun.
Um 20—30 manns, fámennt.
5. nóv. 1980. Svæðameðferð
kynnt (ÓÞ). Fremur fámennt.
3. des. „Lærðu að hjálpa þér
sjálfur”. Framsögn JH formaður
(fámennt).
19. okt. 1981. Viðtal um göngu-
deildarmálin (vantar enn gardín-
ur!). Kom í ljós að það væri ekki
við lækna að sakast, þeir væru
flestir svo störfum hlaðnir, þeir
gætu bara ekki meir. Það væri
þeirra stóra von að aðstaða feng-
ist sem fyrst. Þeir hefðu þó ek!:i
síðasta orðið þar um. (Ár síðan SG
heilbrigðisráðherra sendi bréf til
lækna um skjóta þjónustu til
handa mígrensjúklingum.)
Talað við aðstoðarmann heil-
brigðismálaráðherra (mjög já-
kvæður).
20. janúar, stjórnarfundur, 1982.
Mál á dagskrá: Væntanleg göngu-
deild. Tveir læknar upplýstu að
þetta langþráða takmark væri
innan seilingar. Sjúkrarúm fyrir
sjúklinga í köstum yrðu tilbúin
innan skamms og mætti fara að
kynna þessa þjónustu á félags-
fundi 27. janúar (fara þó ekki of
geyst af stað).
HV ónæmisfræðingur flutti ít-
arlegt erindi með skyggnimyndum
um hvort mígren sé ofnæmis-
sjúkdómur. Eftir 1—2 ár kvað
hann marktækar niðurstöður
verða fyrir hendi. (Hann sagði að
tækin væru dýr: aðspurður út-
skýrði hann það þannig: „Það
kostar eins og tvær blokkir, í dag
eigum við fjármagn sem samsvar-
ar einum sófa!)