Morgunblaðið - 17.11.1982, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1982
37
Af íslenskum taóistum
Taóisti forðast allar öfgar eða
reynir að þræða hinn gullna veg
milli þeirra. En þótt öfgaflokkar í
pólitík séu honum ekki að skapi
gerir hann sér grein fyrir því að
menn eru ólíkir innbyrðis. Ef svo
væri ekki væri hægt að gera alla
íbúa jarðarinnar að taóistum á
einum mánuði. Aðferðin til þess er
- einfaldlega svona:
Gerum ráð fyrir að þú viljir
gera sem flesta að taóistum. Allt
sem þú þarft að gera er að sann-
færa tvær manneskjur; aðra í ná-
lægð en hina í fjarlægð (t.d. í fjar-
lægu landi). Þetta verðurðu að
gera strax í dag. Síðan segirðu
manneskjunum tveim að þær
verði að sannfæra aðrar tvær á
sama hátt og með sömu skilyrð-
um, strax á morgun. Þessar tvær
manneskjur sannfæra síðan fjór-
ar, sem sannfæra átta, sem sann-
færa sextán — og þannig koll af
kolli þar til mánuðurinn er liðinn,
en þá á að vera búið að snúa rúm-
lega 4 milljörðum manna til taó-
trúar. Þú getur reiknað þetta út ef
þú vilt.
Auðvitað sýnist þetta mjög ein-
falt — a.m.k. á pappírnum — en í
reynd er þetta óframkvæmanlegt,
eins og oft vill verða með „súp-
ersnjallar" kenningar. Fólk lætur
ekki sannfærast á einum degi,
sumir láta alls ekki sannfærast og
svo hlýtur fjöldi manns óhjá-
kvæmilega að lenda í mörgum trú-
boðum.
Auk þess breiða taóistar ekki út
kenningar sínar.
Það er að mörgu leyti andstætt
eðli þeirra. Taótrú verður ekki
boðuð — hún verður að innrætast
af frjálsum vilja. Hún er í and-
stöðu við öfgarnar í trúarbrögðum
múslíma og baháía (að maður ta!i
nú ekki um moonistana) en á ým-
islegt sameiginlegt með kristni og
búddadómi, enda hafa búddatrú-
armenn fengið margt að láni frá
Plata með Jin/Jang-merkinu í
miðju. Umhverfis eru tákn höfuð-
skepnanna 8 sem tákna líka ýmis-
legt annað, s.s. áttir.
taóistum og taóistar hafa notað
ýmislegt úr búddatrú — eins og
t.d. þessa fleygu setningu Gaut-
ama Buddha: „Hugaðu að eigin
málum,“ eða eins og sagt er á
ensku: „Mind your own business."
Ýmislegt á taóisminn líka sameig-
inlegt rr'>ð kristindómi — eins og
t.d. þessa kennisetningu: „Það sem
þér viljið að aðrir menn gjöri yð-
ur, það skulið þér og þeim gjöra.“
Taóistum er yfirleytt lítið um
meting og múgæsingar gefið og
finnst meira til um einlægt bros
en góðverk sem er unnið af
skyldurækni. Sennilega hafa
margir ósviknir taóistar verið
uppi hér á landi og í skáldverkum
Halldórs Laxness eru nokkrir, t.d.
Jón Prímus (Kristnihald undir
Jökli) og pressarinn í Dúfnaveisl-
unni.
Merki taóista er hringur með
tveim dropalaga formum sem
falla þétt hvort að öðru. Annað er
dökkt en hitt ljóst (eða rautt og
blátt eins og í þjóðfána og skjald-
armerki Suður-Kóreu) og nefnast
þau Jin og Jang. Þau eiga að tákna
tvíeðli allra hluta; jákvætt/nei-
kvætt, vatn/eld, himin/jörð
o.s.frv. og er markmið þeirra að
sameinast. Þá þarf líklega ekki að
taka fram að kynlíf er talið mjög
mikilvægt meðal taóista en kyn-
villa samrýmist ekki trúarbrögð-
unum. Spenna og óþolinmæði
samrýmast þeim ekki heldur. Allt
er þegar þrennt er og samruni
tveggja einstaklinga getur af sér
þriðja einstaklinginn. Náttúru-
dýrkun er taóistum í blóð borin.
Þegar haft er í huga að Kínverjar
eru nú rösklega einn milljarður
talsins, þrátt fyrir tíðar náttúru-
hamfarir í landi þeirra, má gera
ráð fyrir að þeir séu miklir trú-
menn. „
Eins grass byltingin
Vellauðugur bóndi gerði athygl-
isverða uppgötvun fyrir nokkrum
árum. Hann hefur átt stóran
landskika árum saman og ræktað
ýmislegt á honum s.s. hveiti og
hrísgrjón. Honum hefur alla tíð
þótt vænt um jörðina og ekkert
sparað til að hún gæti verið sem
glæsilegust og skilað sem mestri
uppskeru. Þvíhefur hann keypt sér
alls kyns tæki og vinnuvélar, til-
búinn áburð af bestu tegundum,
fóðurbæti, skordýraeitur og hvað-
eina sem gæti komið henni að
gagni enda hefur hann fylgst vel
með öllum nýjungum á sviði jarð-
ræktar.
Svo var það einn daginn að hon-
um datt í hug að breyta til.
í stað þess að velta fyrir sér
hverju hann ætti að bæta við til að
fá sem besta uppskeru fór hann að
brjóta heilann um hverju hann
gæti sleppt.
Hann strikaði út ýmislegt af
listanum sem hann hafði gert yfir
helstu nauðsynjar varðandi bú-
skapinn. Árið leið og í ljós kom að
árangurinn varð síst verri en árið
áður. Hann strikaði því út fleiri
„nauðsynjar" og allt fór á sömu
leið. Hann fór að nota frumstæð
tæki við jarðræktina, hætti alveg
að nota tilbúinn áburð, skordýra-
eitur o.s.frv. — og tapaði engu á
því. Hann heldur því jafnvel fram
að uppskeran hafi aldrei verið
betri og meiri en eftir að jörðin
komst í sitt náttúrulega ástand
aftur.
Hann ræktaði hveiti og hrís-
grjón á víxl. Úrgangsgrösin af
hrísgrjónauppskerunni notaði
hann sem áburð, þ.e.a.s. hann
dreifði þeim á jörðina og sáði
hveitifræjum í þau — og hlið-
stæða aðferð notaði hann við
hrísgrjónaræktunina. Ekki leið á
löngu uns japönsk stjórnvöld fóru
að veita manninum og ræktunar-
aðferðum hans verulega athygli.
Að síðustu skrifaði hann bók sem
nefndist Eins grass byltingin og
skömmu síðar var honum boðið í
fyrirlestraferð til Bandaríkjanna
til að kynna þessar sérkennilegu
ræktunaraðferðir.
En þegar hann kom aftur til
Japans brá honum heldur en ekki í
brún: Jörðin hans var komin í
mestu órækt og niðurniðslu.
Hvað hafði gerst?
Einfaldlega það að hann hafði
farið að heiman. Vinnumenn hans
höfðu fylgt fyrirmælum hans út í
æsar, en það var ekki nóg. Hann
komst að þeirri niðurstöðu að að-
ferðin, sem slík skipti ekki mestu
máli, heldur hugarfarið sem beitt
var.
Nú á örtölvuöld má ýmsan lær-
dóm draga af ræktunaraðferðum
þessa japanska bónda — og þær
eiga að sjálfsögðu við um fleira en
jarðrækt. Heimur nútímamanns-
ins er orðinn æði flókinn og menn
eru farnir að spenna bogann til
hins ýtrasta með allskyns kröfum,
hvort sem þær eru nú fjárhagsleg-
ar, félagslegar eða bara fánýtar á
einhvern hátt.
Ef boginn er spenntur mikið
meira getur annað tveggja gerst:
hann spennist ekki lengra eða þá
að strengurinn slitnar.
Það er auðvelt að sogast inní
hringiðu hraðans í velferðarþjóð-
félaginu og með tímanum fer að
verða æ erfiðara að fylgjast með
öllum þeim nýjungum sem boðið
er uppá. Innan nokkurra ára gæti
það orðið hreinasta púl.
Þú sérð ekki heiminn eins og
heimurinn er.
Mundu að öll þín skynjun hrær-
ist innra með þér.
Það er því kominn tími til að við
leitum uppi sanneðli okkar sjálfra
og reynum að beina því inn á ein-
hverja afleggjara sem liggja að
hinum gullna meðalvegi. I leiðinni
ættum við að nota tímann til að
kynnast okkur sjálfum ögn nánar.
Her og lögregla I E1
Salvador hafa þegar
myrt 36 þús. manns
Viðtal við Manuelu Garvia Villas, varaforseta Mannréttindanefndar E1 Salvador
Manuela Garcia Villas, lögfræö-
ingur og fyrrverandi þingmaður í
El Salvador, en nú varaforseti
Mannréttindanefndar El Salvador,
var hér á ferð til að kynna á fs-
landi og öllum Norðurlöndum
störf mannréttindanefndarinnar
og ástandið í El Salvador síðan
nýlegar kosningar fóru þar fram.
Hún sagði í samtali við Mbl., að
hún væri þegar búin að hitta for-
menn allra íslenzku stjórnmála-
fiokkanna, hefði útskýrt málið
fyrir þeim og þeir lýst samúð sinni
með þjóð hennar, enda styðji ís-
lendingar mannréttindi á alþjóða-
vettvangi, eins og hún sagði. Hún
hafði hitt biskupinn yfir Islandi og
kaþólska biskupinn hér, verkalýðs-
leiðtoga, formenn lækna-, lögfræð-
inga- og kennarafélaga o.fi. Hún
var á leið áfram til Finnlands til að
kynna mál El Salvador þar.
— í E1 Salvador er sam-
steypustjórn með óverulegri
þátttöku kristinna demókrata,
og alger harðstjórn, sagði Manu-
ela Garcia Villas. Eftir kosn-
ingarnar 24. mars, hefur ástand-
ið síður en svo lagast og ekki
dregið úr hryðjuverkum hers og
lögreglu. Það er erfitt fyrir ykk-
ur, sem ekki þekkið slíkt, að
skilja ástandið. í San Salvador
finnur maður að morgni á göt-
unni lík þeirra, sem drepnir hafa
verið yfir nóttina. Her eða
lögreglumenn hafa komið, fengið
fólkið út úr húsunum og skotið
það á staðnum. Við í mannrétt-
indanefndinni reynum að hjálpa
fátækum, skrásetja líkin og að-
stoða þá við að jarða þau. Og
söfnum umfram allt sönnunar-
gögnum um það sem er að ger-
ast, skráum engan drepinn, sem
við höfum ekki sannanir um eða
vitni að atburðinum. Og það sem
af er þessu ári eru þetta 5.008
manns, sem þannig hafa misst
lífið. Það er heldur lægri tala en
á öllu árinu í fyrra, en þetta ár
er heldur ekki liðið. Frá 15.
október 1979 til 15. október 1982
eru á listanum 36.027 manneskj-
ur. Við fáum tilkynningar for-
eldra og ættingja um það hve-
nær fólk hverfur og tökum
myndir af líkunum, enda sjást
oft á þeim áverkar er sýna hvaða
meðferð fólkið hlaut, og komum
sönnunum á framfæri hjá Rauða
krossinum, Amnesty Internat-
ional og alþjóðasamtökum, sem
berjast fyrir mannréttindum.
Með allar þessar sannanir, sem
við höfum staðfest, getum við
með réttu sagt, að ástandið hafi
ekki batnað eftir kosningarnar.
Við erum með lista yfir þá sem
drepnir hafa verið frá því í janú-
ar og fram í september í ár og
það eru 4.308 manns.
Áður en við höldum lengra í
samtalinu er rétt að gera ofurlít-
ið nánari grein fyrir Manuelu
Garcia Villas og hvernig staða
hennar er nú. Hún var þingmað-
ur í flokki kristilegra demókrata
eftir 1970, en gekk úr flokknum
1977, þar sem hún gat ekki sætt
sig við að flokkur hennar hefði
nokkra samvinnu við herinn.
Hún er lögfræðingur að mennt,
hefur starfað sem fréttamaður,
og er nú varaforseti mannrétt-
indanefndar E1 Salvador, sem er
undir verndarvæng erkibiskups-
ins í landinu, Riviera Y Damas.
Yfirvöld flokka starf nefndar-
innar þó undir pólitík og hefur
nefndin aðsetur í Mexíkó. Þar er
gefið út blað um mannréttinda-
brotin, sem flytur allar upplýs-
ingar. En hvernig kemst hún þá
inn í landið?
— „Ég get að sjálfsögðu ekki
skýrt frá því,“ svarar hún, „en
það er erfitt fyrir mig. Stjórn-
völd vilja ekki að ég komi og
kynni svo erlendis hvað er að
gerast. Því get ég ekki komið
beint um flugvöllinn með mitt
vegabréf, en það tekst samt.
Stjórnvöld hafa gert sér lista
með 224 nöfnum af óæskilegu
fólki. Á honum eru mörg nöfn
presta og trúaðs fólks, og mitt
nafn er á þeim lista, svo og fjög-
urra annarra samstarfsmanna
minna."
Við lítum á lista sem hún er
með, þar sem flokkað hefur verið
eftir stéttum fólkið sem lögregla
og her hafa drepið. Það vekur
athygli að bændur eru lang-
stærsti hópurinn, miklu stærri
en verkamenn t.d., þótt flestar
stéttir megi þar finna. Einnig á
lista, þar sem flokkað er eftir
aldri, að langstærsti hópurinn er
21—30 ára, og sá næsti börn og
unglingar frá 1 árs upp í tvítugt.
Og við spyrjum hver sé skýring-
in á þessu.
— „Kannski erfitt að segja
það nákvæmlega. Við höfum
herstjórn og fasíska stjórn. Alls
staðar er fólk bælt niður. Það er
geysileg fátækt í landinu. Fólk
vinnur frá kl. 6 að morgni til kl.
6 að kvöldi fyrir 2 dollara laun-
um á dag, og það sem ríður
baggamuninn er, að það fær ekki
vinnu nema að meðaltali 90 daga
á ári. Svo ástandið er ægilegt. Er
bændurnir t.d. koma og krefjast
örlítið hærri launa, af því að þeir
geta hreint ekki lifað af því sem
þeir hafa, þá eru þeir með upp-
steyt og eru hreinlega skotnir.
Og þar sem bændur eru stærsta
stéttin í landinu, eru flestir úr
þeirra hópi. Vegna fátæktar lifir
fólk ekki lengi, lífslíkur í E1
Salvador eru 40 ár. Ungbarna-
dauði er mjög mikill. Við höfum
lítið af öldruðu fólki, því fólk lif-
ir svo stutt. Og alltaf er það svo
að æskan er djörfúst við að veita
viðnám. Þess vegna er það æsku-
fólk á þrítugsaldri sem mest
verður fyrir barðinu á stjórn-
völdum, svo og börn og ungl-
ingar innan við tvítugt.
Og þegar líkin eru skilin eftir
úti á götum, koma ættingjar þá
bara að þeim og jarða þau?
— Oft hefur fólk fundið lík
sinna, en í raun miklu oftar en
tilkynnt er. Fólk er hrætt. Oft er
hægt að taka þau og jarða. En
fyrir kemur líka að þeir sem
koma til að hirða líkin eða eru að
jarða þau, eru handteknir. Þá
leitar þetta fólk til okkar, til-
kynnir hvar lík er að finna og
biður okkur um að reyna að fá
því gröf. Við reynum það, en það
er erfitt. Og oft kemur lögreglan
á vettvang.
Gerið þið í mannréttinda-
nefndinni ykkur enn vonir um að
ástandið lagist?
— Sem kristið fólk höfum við
vitanlega von um að það lagist.
Og það hefur glætt vonina, að í
síðustu viku bar formaður
stjórnarandstöðunnar, þ.e. sósí-
aldemókratanna, fram á blaða-
mannafundi óskir um að stjórn-
in og stjórnarandstaðan hefji
umræður og samningatilraunir.
Erkibiskupinn hefur lýst sig
fylgjandi því. Og flestar er-
lendar þjóðir eru fylgjandi slíkri
friðsamlegri lausn, ef það mætti
bæta. En stjórnvöld í E1 Salva-
dor hafa ekkert sagt um þetta
enn. Formaður ARENA-flokks-
ins, sem er sá harðasti í stjórn-
inni, hefur þó lýst sig andvígan
slíkum sáttatilraunum. En hann
er svo slæmur, að hann hefur
látið hafa eftir sér í New York
Times ummæli, sem við létum
endurprenta í okkar blaði, Le
Monde, að hann sé reiðubúinn að
nota napalm gegn fólkinu ef
nauðsyn krefji. En við vonum
samt að stjórnin muni fyrir
þrýsting frá stjórnum kristinna
þjóða í Evrópu og fyrir áhrif frá
Bandaríkjastjórn, neyðast til að
taka Upp slíkar viðræður.
Þar með kvöddum við þessa
lágvöxnu, dökkhærðu konu með
dapra svipinn, sem raunar er
ekki að undra, og óskuðum henni
góðrar ferðar til hinna Norður-
landanna og velgengni í starfi.
- E.Pá.
I