Morgunblaðið - 26.11.1982, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1982
Þar eru velgjörðir góðar
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Jón Thorarensen: Litla skinnið —
eða blöndukúturinn.
Útg. Nesjaútgáfan 1982.
Jón Thorarensen er löngu kunn-
ur fyrir ritstörf sín, auk þess að
gegna stórri kirkjusókn í Reykja-
vík í áratugi. Hann hefur sent frá
sér fjölmargar bækur gegnum tíð-
ina en líklega hefur hann fyrir al-
vöru náð til lesenda með bókinni
Útnesjamönnum, sem kom út í 1.
útgáfu 1949 og seldist upp snar-
lega og hefur verið endurútgefin
a.m.k. tvisvar síðan og auk þess
lesin í Ríkisútvarpið.
I Litla skinninu eða blöndu-
kútnum segir sr. Jón Thorarensen
einkum frá uppruna sínum og rek-
ur líf og störf forfeðra sinna, gerir
grein fyrir verkum á íslenzkum
sjómanna- og bændaheimilum
fyrrum og minnist alveg sérstak-
lega fósturforeldra sinna, Ketils
Ketilssonar i Kotvogi og Hildar
konu hans. Hann segir einnig frá
því þegar Ketill Jónsson eldri lét
fyrir eigið fé reisa Hvalsneskirkju
og endurnýja hana síðan nokkrum
áratugum síðar, það hefur ekki
Jón Thorarensen
skort á stórhug og dugnað hjá
þeim manni og væntanlega hafa
efni þurft að vera allrífleg til að
ráðizt væri í slíkar framkvæmdir.
En séra Jón segir ekki aðeins
frá „höfðingjunum" frá þessum
tíma, minnist einnig formanna og
vinnuhjúa sem voru hjá Katli í
Kotvogi og er fengur að þeim frá-
sögnum öllum, enda sr. Jóni tamt
að skrifa létt og vandað mál, svo
að ánægja er að lesa frásagnir
hans. Einnig hefur hann í bókinni
áður óbirtan kafla eftir sagnaþul-
inn Kristleif heitinn Þorsteinsson
á Stóra-Kroppi og er mér ekki
kunnugt um að hann hafi birzt áð-
ur á prenti. Kristleifur skrifaði
þennan kafla að beiðni sr. Jóns ár-
ið 1938 og fjallar hann einkum um
sjómennsku og sjósókn í gömlum
stíl.
Ef skipta ætti bók sr. Jóns í
kafla myndi sá þriðji sem veru-
legur veigur er í vera Þjóðsögur og
óskiljanleg dulmögnun og er þar
margt hnýsilegt undrið, sem ekki
verður skýrt með tölfræðilegum
rökum. Enda hefur hvers kyns
dulræna og draumsýnir jafnan
fylgt alveg sérstaklega þeim sem
sjósókn hafa stundað og er svo lík-
lega enn, þótt kannski séu menn
tregari að gangast við slíku en áð-
ur og fyrrum. Það er óhætt að
segja að bók sr. Jóns er náma af
góðum og gagnlegum fróðleik og
er aukin heldur óvenjulega vel
vandað til útgáfunnar.
Ragnar Lindén
Myndlíst
Valtýr Pétursson
Sænskur listamaður sýnir ör-
fáar myndir í anddyri Norræna
hússins eins og stendur. Hann er
grafíker og málar og sýnir aðal-
lega litlar grafískar myndir,
dúkristur, ætingar, ennfremur
fáeinar olíumyndir, sem flokkast
undir „miniatúra" að stærð.
Þetta er því í heild ekki sérlega
viðamikil sýning, en hún gefur
samt til kynna, að hér er kunn-
áttumaður á ferð, sem kann sína
tækni, en skemmtilegra hefði
verið að fá að sjá til að mynda
meira af olíumálverkum Ragn-
ars Lindén.
Ragnar Lindén er engin
viðvaningur á sviði myndlistar.
Hann stundaði nám í Stokk-
hólmi og gerðist síðan teikni-
kennari í Vestmannalandi. Síðan
1970 hefur hann helgað sig
myndlist eihgöngu og náð um-
talsverðum árangri. Auk þess að
stunda málaralist hefur hann
gert minnismerki, myndskreytt
bækur og unnið grafík, sem virð-
ist snar þáttur í listsköpun hans.
Af þessari upptalningu má gera
sér þær hugmyndir, að Ragnar
Lindén hafi verið athafnasamur
og komið list sinni víðs vegar á
framfæri. Sú sýning, sem hér er
rætt um, gefur til kynna, að
hann sé nokkuð markverður
málari; ef satt skal segja, fannst
mér þessar örfáu olíumyndir
hans þarna á sýningunni vera
vel þess virði, að þeim sé veitt
eftirtekt. Grafík Ragnars Lindén
fannst mér aftur á móti afar
hefðbundin, en vissulega gerð af
kunnáttumanni, eins og áður
segir. Þetta er í heild heldur
rytjuleg sýning, og ég harma, að
hún skuli ekki hafa sýnt meira
sannfærandi mynd af þessum
listamanni.
Það hefur verið mikil runa af
sýningum í anddyri Norræna
hússins að undanförnu, og er það
sannarlega gleðilegt. Það er
mjög áríðandi fyrir okkur hér í
einangraðri Reykjavík að sjá
sem mest af myndlist frá um-
heiminum. Norðurlöndin eiga
hauk í horni, þar sem Norræna
húsið er, og við getum verið eilíf-
lega þakklát fyrir að hafa fengið
slíka stofnun í Vatnsmýrina.
Það hefur verið aðeins einn
hængur á þessum sýningum:
Þær hafa staðið of stutt. Við hér
á íslandi erum nokkuð seintekin
eins og frændur okkar á Norður-
löndum kvarta stundum yfir, og
margir okkar geyma fram á
seinustu stund að sækja sýning-
ar. Því vill svo fara, að fólk missi
af sýningum, sem stutt standa,
vegna eigin seinlætis. Þessi sýn-
ing stendur fram til 2. desember.
Sýning Jóns M. Baldvinssonar
Þegar það gekk ekki nægilega
fljótt fyrir sig, að Jón M. Bald-
vinsson fengi inni með málverk
sín á - Kjarvalsstöðum, gerði
hann sér lítið fyrir og byggði sitt
eigið Gallerí. Það er nú komið í
gagnið að Heiðarási 8 (Árbæj-
arhverfi), og nú hefur Jón opnað
sína fyrstu sýningu á heiðum
uppi, ef svo mætti að orði kveða.
Það er nokkuð vandfundið fyrir
vesturbæinga, eins og þann er
þetta ritar, en samt komst mað-
ur nú þangað. Jón hefur gefið
þessu nýja galleríi nafn og kallar
það GaJlerí Heiðarás. Þarna er
nýbygging, eins og áður er nefnt,
og vinnustofa rúmgóð á efri hæð,
en Gallerí á þeirri neðri.
Sýning Jóns er bæði á efri og
neðri hæð hússins, og því er hér
um nokkuð umfangsmikla sýn-
ingu að ræða. Jón hefur haldið
nokkrar sýningar á verkum sín-
um á undanförnum árum, og
einnig mun hann hafa komið
fram með verk sín í Danmörku.
Þeir sem muna þessar sýningar,
kannast ef tl vill við þann stíl, er
Jón hefur tileinkað sér, einkum
og sér í lagi í landslagsmálverki.
Þar er farið nokkuð nálægt
meistara Kjarval, og það er eins
og hann svífi þar yfir vötnum.
En Jón hefur tileinkað sér sér-
lega þægilega og um margt
merkilega litameðferð í þessum
myndum sínum. Þegar best læt-
ur, verður að draga hann í dilk
með ágætum litameðferðar-
mönnum, en því verður heldur
ekki neitað, að hann á það til að
gera myndir sínar nokkuð of
háðar fyrirmyndum, og verður
þá minna um persónulega túlkun
í verkum hans. Það sem mér
fannst bera af á þessari sýningu
Jóns, eru litlar fantasíumyndir,
byggðar margar hverjar á fugl-
um og fígúrum. Þar finnst mér
Jón vera í essinu sínu og komast
nokkuð vel frá hlutunum. Sem
sagt þessi sýning Jóns er nokkuð
misjöfn og skal engan furða, þar
sem sýndar eru 55 myndir, flest-
ar ef ekki allar málaðar í olíulit-
um. Jón sagði sjálfur hér í blað-
inu, að hann væri dulrænn mál-
ari. Ekki tókst mér að finna það
á þessum verkum, en hann er
skáldlegur í fantasíum sínum og
þótt Kjarval stingi þar upp
höfði, er Jón of persónulegur til
að vera kallaður epigon, en
skyldleikinn leynir sér ekki.
Þetta nýja hús mun vera það
þriðja, sem Jón reisir. Hann hef-
ur lagt gjörva hönd á margt um
ævina og vonast nú til að eiga
sinn tíma við málverkið í hinum
nýju og glæsilegu húsakynnum.
Megi honum verða að ósk sinni.
Vonandi gengur betur fyrir öðr-
um en mér að finna þetta heiða-
gallerí á ásum uppi.
Páll P. Pálsson
Guðrún Kristinsdóttir
Karlakór Reykjavíkur
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Samsöngur Karlakórs Reykja-
víkur í Háskólabíói núna í síð-
ustu viku nóvember, voru í heild
mjög ánægjulegir, þar sem sam-
an fór góður söngur, góður fram-
burður og hljómblíð efnisskrá.
Tónleikarnir hófust á þremur
lögum eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson, en því miður hefur
svo slysalega til tekist að síðasta
lagið, Á Sprengisandi, er rang-
lega eignað Sveinbirni. Lagið er
eftir Sigfús Einarsson. Undirrit-
aður hefur ekki fyrr heyrt fyrsta
lagið, sem heitir Móðurmálið, en
aftur á móti er Lýsti sól gamall
kunningi. Það er merkilegt við
þessi lög hversu vel þau eru rituð
fyrir karlakór og var söngur
kórsins á þeim einkar vel út-
færður. Næstu tvö lög eru eftir
Sigvalda Kaldalóns. Það fyrra
við kvæði eftir Bólu-Hjálmar,
Sjá nú, hvað ég er beinaber. Þær
tvær vísur sem Sigvaldi semur
lag sitt við eru úr þjóðfundar-
söngnum 1851, Aldin móðir eð-
alborna. Þetta fallega lag hefur
trúlega ekki verið mikið flutt og
því nokkurt nýnæmi í að heyra
það. Seinna lag Sigvalda var
Stormar. Það lag er aftur á móti
vel þekkt og ekki rétt að breyta
hljómskipan þess, því eins og
flest lög Sigvalda, eru laggerð og
hljómskipan svo sérkennilega
vel saman felld, að mjög áber-
andi frávik geta verið truflandi
fyrir þá er þekkja lagið vel. Þrjú
næstu lög voru erlend, það fyrsta
gamall ítalskur söngur er Hilm-
ar N. Þorleifsson söng með að-
stoð kórsins. Hilmar hefur fal-
lega tenórrödd og sem einsöngv-
ari er hann gott efni. Tvö síðustu
lögin eru eftir Sibelíus, falleg
lög, en það seinna, Sigling, er
sérkennilega ómstrítt og stöllótt
í hljómskipan. Eftir hlé voru
fyrst sungin tvö lög eftir Sigfús
Halldórsson, falleg lög í radd-
setningu Páls P. Pálssonar.
Stjórnandinn í þessum tveimur
lögum var Guðmundur Gilsson
sem aðstoðað hefur við raddæf-
ingar kórsins, ásamt Guðrúnu
Kristinsdóttur og Þorsteini
Hannessyni söngvara, fyrir
þessa tónleika.
Kórinn söng lögin mjög fal-
lega undir öruggri stjórn Guð-
mundar. Lög Sigfúsar voru Ég
vildi að ung ég væri rós, við
texta eftir Þorstein ö. Stephen-
sen og Mig langar svo sárt, eftir
Laufeyju Valdimarsdóttur.
Hjálmar Kjartansson söng
næsta lag, Porter lied eftir Flot-
ow, með glæsibrag. Best sungna
lagið á tónleikunum var Gullnu
vængir, eins og það er nefnt í
efnisskrá, einhver frægasti
kórkafli eftir Verdi úr óperunni
Nabucco. Hermannakórinn úr II
Trovatore eftir Verdi, var og vel
fluttur og söng Snorri Þórðarson
tónlesþáttinn einkar hressilega.
Hreiðar Pálsson söng Stenka
Rasin í þýðingu Jóns Pálssonar
frá Hlíð, er var eins konar ást-
mögur ógæfunnar, listamaður.
Hreiðar söng lagið mjög vel. Síð-
ast á efnisskránni voru svo fimm
þýsk þjóðlög, er Páll raddsetti
fyrir nokkrum árum og flutti
með undirleik blásara. Nú voru
lögin flutt með píanóundirleik og
njóta þau sín betur á þann veg-
inn, þ.e. söngur kórsins. Þessi lög
eru vel útsett og ekta hljóm-
plötuefni. Það má vel vera að
söngur kórsins hafi notið þess
hve efnisskráin er létt, en samt
sem áður verður ekki framhjá
þvi gengið að söngur kórsins er
mjög góður og gott jafnvægi
milli raddanna, að frádregnum
smá ósamtaka taktbrotum hér
og þar. Einnig var framburður
textans á köflum mjög góður.
Þetta voru sem sagt góðir tón-
leikar undir líflegri stjórn Páls
P. Pálssonar, er naut öruggrar
aðstoðar Guðrúnar Kristinsdótt-
ur píanóleikara.
Omagar og utangarðsfólk
Bók um fátækramál í Reykjavík 1786 til
1907 eftir Gísla Ágúst Gunnlaugsson
ÓMAGAR og utangarðsfólk — fá-
tækramál Reykjavíkur 1786 til 1907
nefnist nýútkomin bók frá Sögufé-
laginu eftir Gisla Ágúst Gunnlaugs-
son cand. mag. Bókin er á þriðja
hundrað blaðsíður að stærð, með
mörgum myndsíðum, uppdráttum,
töflum og skrám til skýringar efn-
inu.
Ritið fjallar um félagsleg
vandamál í Reykjavík, málefni
hinna fátæku frá stofnun kaup-
staðar árið 1786 tl upphafs 20. ald-
ar. Höfundur tengir efnið vaxtar-
sögu Reykjavíkur, sögu atvinnu-
veganna og félagslegra breytinga.
Hann birtir fjölmarga kafla úr
styrkbeiðnum þurfandi manna og
öðrum heimildum, sem lýsa vel
kjörum hinna fátækustu í Reykja-
vík. Fátækramálin voru lengi vel
umfangsmest og útgjaldasömust
allra mála bæjarfélagsins.
Rit þetta, sem er 5. bindi í rit-
röðinni Safn til sögu Reykjavíkur,
gefur Sögufélagið út í samvinnu
við Reykjavíkurborg.
Gísli Ágúst Gunnlaugsson