Morgunblaðið - 26.11.1982, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1982
27
Valdimar Elíasson
— Minningarorð
Þann 15. október sl. lést Valdi-
mar Elíasson, garðyrkjumaður,
síðast til heimilis í Hafnarfirði.
Ekki verður sagt að það kæmi með
öllu á óvart, því ljóst var að heilsa
hans var fyrir nokkru biluð. Samt
vonuðumst við vinir hans til þess
enn um nokkur ár að fá að njóta
samvistar við hann.
Valdimar var fæddur að Saur-
bæ í Holtum, þann 20. júlí 1911,
sonur Elíasar Þórðarsonar bónda
þar og konu hans, Sigríðar Páls-
dóttur. Hann ólst þar upp með for-
eldrum sínum, stundaði nám við
Héraðsskólann að Laugarvatni
1930—1931 og við Samvinnuskól-
ann 1935, en frá þeim skóla lauk
hann prófi eftir aðeins eins árs
nám. I Svíþjóð dvaldi hann 1938
og 1939 sem nemandi við lýðhá-
skólann á Toarna og síðan við
garðyrkjunám. Skömmu áður en
heimsstyrjöldin síðari skall á
fluttist Valdimar aftur heim og
1942 stofnaði hann nýbýlið Jaðar í
landi Bæjar í Borgarfirði og gerð-
ist garðyrkjubóndi. Þann 1. des-
ember 1951 gekk hann að eiga
Eddu Geirdal Steinólfsdóttur
kennara í Grímsey hina ágætustu
konu og lifir hún mann sinn. Eftir
að þau Valdimar fluttu frá Jaðri
starfaði hann um árabil við
gróðrastöðina í Laugardal í
Reykjavík uns hann af heilsufars-
ástæðum hlaut að hætta störfum.
Meðan Valdimar bjó að Jaðri
gegndi hann ýmsum trúnaðar-
störfum, var sýslunefndarmaður,
stóð að stofnun samtaka garð-
yrkjubænda og vann mikið fyrir
þau samtök. Ekki er mér mikið
kunnugt um störf Valdimars að
félagsmálum, en svo vel þekkti ég
hann að ég er þess fullviss að þeim
málum var vel farið þar sem hann
fékk einhverju um ráðið, svo
reyndi ég hann að því að vera
raunsæjan og tillögugóðan.
Fundum okkar Valdimars bar
fyrst saman 1938 þegar hann
stundaði nám við lýðháskólann á
Toarna í Svíþjóð, en þar hafði ég
áður dvalið. Sumarið 1939, ferðuð-
umst víð nokkuð saman um Sví-
þjóð. Farartækin voru reiðhjól,
gist í tjaldi og litlu eytt enda ekki
af miklu að taka. Margar
skemmtilegar myndir geymi ég
enn frá þessum ferðum okkar.
Þegar skugga síðari heims-
styrjaldar dró yfir Evrópu hvarf
Valdimar heim, en ég sat eftir.
Allt frá þessum árum höfum við
Valdimar haft samband þar til að
leiðir nú skiljast að fullu og öllu.
Mörg bréf fóru okkar á milli með-
an við vorum sinn hvorum megin
Atlantshafsins og all vænan
bunka af bréfum frá Valdimar
geymi ég enn. Bréflega ræddum
við ýms sameiginleg áhugamál og
ég minnist þess vel að hefði ég
einhverjar spurningar til Valdi-
mars var þar sjaldan komið að
tómum kofunum. Valdimar var
vísindalega hugsandi. Hann leit-
aði staðreynda og gekk út frá þeim
í rökréttu samhengi. Hann villtist
ekki á því sem er staðreynd, hinu,
sem aðeins var trúblandin sann-
færing, sem staðið getur á lausum
grunni. Eftir að ég hóf störf hér
heima gisti ég oft að Jaðri hjá
þeim mætu hjónum. Þar var gott
að gista og margt bar á góma þær
kvöldstundir, sem við Valdimar þá
ræddumst við. Hann hafði ágæta
frásagnarhæfileika og vantaði
ekki skopskyn. Kvöldið gerðist
okkur því jafnan nokkuð langt en
nóttin að sama skapi stutt, því
fyrir kom að lýsa tók af degi áður
en gengið var til hvílu. Heimili
Valdimars og Eddu var kyrrlátt
og snoturt menningarheimili, þar
sem regla og smekkvísi ríkti í öllu.
Valdimar var bókamaður, smekk-
vís og vandlátur í bókavali. Enda
þótt hugur hans stæði fyrst og
fremst til náttúruvísinda og um-
fram allt til þess þáttar er að
gróðurfari og ræktun lýtur þá fer
því fjarri að hann væri einskorð-
aður við það. Hann bar gott skyn á
listir og skáldskap. Fyrir tveim
árum sendi hann mér á afmælis-
degi mínum bók Snorra Hjartar-
sonar „Hauströkkrið yfir mér“ en
sú bók varð mér að verulegu leyti
nýr heimur, því þar til hafði ég átt
erfitt með að fella mig við hálf-
rímuð og órímuð ljóð. Eftir að
Valdimar fluttist til Hafnarfjarð-
ar hittumst við alloft og nokkrum
sinnum gafst okkur tóm til nátt-
úruskoðunar hér í nágrenninu, en
færri urðu þær ferðir en báðir
hefðu óskað. Við höfðum ráðgert
ýmsar skoðunarferðir saman. Að-
eins ein af þeim komst í fram-
kvæmd og var það á sl. sumri.
Jafnframt varð það síðasta ferð
vinar míns, Valdimars á æskust-
öðvarnar. Þar sýndi hann mér þá
ævafornar bæjarrústir, gamla
götutroðninga, sem nú eru löngu
vallgrónir og það sýndi sig að
hann gjörþekkti þetta svæði, sögu
þess náttúrufar og fornar slóðir.
Skoðanir hans á breytingum gróð-
urfars og byggðar frá elstu tíð til
dagsins í dag voru mótaðar af
heilbrigðu raunsæi og rökréttri
hugsun. Ég er ekki 1 vafa um að
Valdimar réði yfir víðtækum fróð-
leik og þekkingu á heimabyggð
sinni. Lítið ef nokkuð af þeim hug-
leiðingum mun honum hafa auðn-
ast að festa á blað. „Oss fylgir svo
margt í moldu". Hér var punktur
settur. Skoðanaferðir okkar Valdi-
mars verða ekki fleiri. Hann er
horfinn yfir á annað svið, en hjá
mér lifir eftir flekklaus minning
um góða viðkynningu, sem varði
meira en fjóra áratugi. Minningin
um heilsteyptan mann og góðan
dreng. Ég er þakklátur fyrir að
hafa átt Valdimar Elíasson að
vini. Hinni ágætu konu hans,
Eddu, bræðrunum og systurinni
ásamt öðrum nánum skyldmenn-
um vottum við hjónin okkar inni-
legustu hluttekningu.
Jón Jónsson jardfræðingur.
flösku af bjór, að hann hafi drukk-
ið hálfa flöskuna fyrir mat og
hinn helminginn að málsverði
loknum — og þó naut hann þess út
í æsar. Þetta sýndi lítillæti hans
og hófsemi.
Ég álít að Jóhannes hafi verið
geðríkur maður þrátt fyrir rósem-
ina en hann leyndi á sér og aldrei
sá ég hann skipta skapi þótt þung
væri undiraldan.
Mér þótti áberandi hve hann
eltist mikið fyrst eftir að kona
hans dó og varð snöggtum færra
um komur hans upp til mín lengi
vel og stóðu þær styttra yfir. En
hann mun hafa tekið við sér síð-
asta misserið og var vel á sig kom-
inn á áttræðisafmæli sínu nýlega.
Það lýsir Jóhannesi vel, að hann
lét engan í húsinu vita af afmæli
sínu og fór það t.d. algjörlega
fram hjá mér, enda var hann sve
vel á sig kominn að ég hélt hann
miklu yngri. Hefði ég þó gjarnan
viljað heiðra hann. Jóhannes tal-
aði aldrei um veikindi konu sinnar
— ekki minnsta par, en hafði beð-
ið mig um að rissa upp af henni
mynd nú í haust og má það hafa
verið í sambandi við þessi tíma-
mót í lífi hans. Hafði ég heitið
honum að gera það strax eftir sýn-
ingu mína.
Ég þekkti Jóhannes Gíslason
aldrei nema húsvörð enda var
hann fámáll um eigin hagi og lát-
leysið var aðalsmerki hans fram á
síðasta dag. Ég held þó, að lýsing
min á honum, þótt af vanefnum
sé, sýni að nokkru hvern mann
hann hafði að geyma. Hann var
sannur íslendingur og vísast einn
af þessum harðjöxlum er æðruð-
ust aldrei hvernig sem á stóð í ald-
anna rás og núverandi kynslóð á
tilveru sína að þakka. Hann gerði
víðreist um land sitt á árum áður
en hélt aldrei utan til að skoða
hinn stóra heim.
Jóhannes Gíslason var næstum
því jafngamall öldinni, fæddur
hinn 8. september 1902 að Reykj-
um í Hrútafirði. Voru foreldrar
hans hjónin Halldóra Steinunn
Pétursdóttir og Gísli Guðmunds-
son. Hann var elstur sjö systkina
og fellur fyrstur frá. Heilsu hans
var þannig farið, að honum varð
aldrei misdægurt, fékk naumast
kvef allt sitt líf. Hann lést ei held-
ur á sóttarsæng en varð eitt af
mörgum fórnardýrum árvissrar
slysaöldu að haustnóttum. Lifði
miklu lengur eftir slysið en nokk-
ur læknir bjóst við, sem sýnir hve
seigt var í þessum múrarameist-
ara og aldamótajaxli.
Jóhannes hafði verið einn af
fyrstu mönnum á sýningu mína að
Kjarvalsstöðum í haust og sam-
gladdist mér innilega með vel-
gengni hennar. Mikið dapraðist
flug gleði minnar, er ég frétti um
hið sviplega slys nokkrum dögum
seinna og dapurlegt hefur verið að
koma á Austurbrúnina undanfarið
og vita ekki hvernig honum myndi
reiða af. Dimmir skuggar haust-
og veturnótta hafa leikið þar um,
sem í þöglum náhljómi, reiðubúnir
að taka undir þeim er klukkan
glymur.
En lífið heldur áfram og í norðri
hafa Esjan, Skarðsheiðin og Akra-
fjall skartað sínum fegursta bún-
ingi undanfarið, en í austri
Langa-hlíð, Bláfjöll og Hengillinn.
Að ógleymdum jöklinum fagra er
við dáðumst svo oft að.
Fegursta haust i mörg ár hefur
kvatt og undursamlega fallegir
vetrardagar tekið við, er blasa við
sjónum manna frá toppi háhýsis-
ins að Austurbrún 4.
Þó á annan hátt hefði mátt
verða eru það góðum manni og
ástsælum húsverði verðug örlög
að kveðja jarðvistina á slíkum
dögum, samsamast ættjörðinni og
fegurð heiðríkjunnar.
Bragi Asgeirsson
Afmælis- og
minningargreinar
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og minn-
ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. í minn-
ingargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Þess
skal einnig getið, af marggefnu tilefni, að frumort
ljóð um hinn látna eru ekki birt á minningarorðasíð-
um Morgunblaðsins. Handrit þurfa að vera vélrituð
og með góðu línubili.
Minning:
Elín Jóhannes-
dóttir Svínavatni
Fædd 24. janúar 1897
Dáin 6. september 1982
Elín Jóhannesdóttir, Svínavatni,
andaðist 6. september síðastliðinn
á 86 aldursári. Hún var næstelsta
barn foreldra sinna, Jóhannesar
Helgasonar og Ingibjargar
Ólafsdóttur konu hans, sem
bjuggu á Svínavatni í rúm fimm-
tíu ár. Ingibjörg og Jóhannes eign-
uðust átta börn, sem öll komust til
fullorðinsára, nema eitt, sem and-
aðist í bernsku.
Strax á barnsaldri komu í ljós
þeir eiginleikar Elínar, sem ein-
kenndu hana alla ævi, þ.e. dugnað-
ur og hjálpfýsi. Hún var ekki göm-
ul þegar hún fór að annast yngri
systkini sín og reyna þannig að
létta undir með móður sinni.
Milli fermingar og tvítugs var
hún tvo vetur við nám í Kvenna-
skólanum á Blönduósi, og nokkru
síðar var hún einn vetur við nám á
Akureyri að læra fatasaum. Þessi
menntun ásamt góðri fræðslu hjá
móður sinni, sem hafði lært í
Kvennaskólanum á Ytri-Ey, var
Elinu góður undirbúningur undir
ævistarf hennar, húsmóðurstarfið.
Elín giftist ekki og eignaðist
ekki börn, en húsmóðir var hún á
Svínavatnsheimilinu um áratuga
skeið og gegndi því með mikilli
prýði til hinstu stundar.
Heimili Jóhannesar og Ingi-
bjargar var mannmargt, því fyrir
utan þau hjónin og börnin var
alltaf fleira fólk á heimilinu. Þar
var mikið um gestakomur og þau
hjónin mjög gestrisin.
Svínavatn var þingstaður sveit-
arinnar og þar haldnir flestir
meiri háttar mannfundir. Svína-
vatn er kirkjustaður, og skyldi þar
messað annan hvorn sunnudag ár-
ið um kring, svo og á hátíðum. Öll-
um þessum gestum, hvort heldur
það voru mannfunda- eða kirkju-
gestir eða aðrir heimilisgestir var
veitt kaffi með margs konar kaffi-
brauði. Þessu fylgdi auðvitað mik-
il vinna fyrir húsmóðurina, að
vera alltaf undirbúin gestamót-
töku og vita þó aldrei fyrir víst
hvað margir kæmu, t.d. til kirkju,
og ekki voru þá til þau hjálpar-
tæki, sem nú þykja nauðsynleg á
hverju heimili.
Við þetta, svo og önnur heimil-
isstörf, var Elín stoð og stytta
móður sinnar og eftir því sem ald-
ur færðist yfir móður hennar,
lögðust húsmóðurstörfin meira og
meira á herðar Elínu. Eftir lát
foreldra sinna var Elín áfram hús-
móðir heimilisins, þar sem hún og
þrjú systkini hennar héldu áfram
búskap á jörðinni.
Elín var lág vexti, en fallega
vaxin, hafði mikið dökkt hár og
bjartan andlitssvip. Hún var glað-
lynd, kvikk í heyfingum og létt á
fæti. Svo var áhugi hennar mikill
á störfunum að fremur virtist hún
hlaupa en ganga, þar sem hún fór
um.
„Húsmóðir" er fallegt orð. Þetta
orð lýsir Elínu vel. Sem besta
móðir var hún öllu sínu heimilis-
fólki og vildi að öllum liði vel.
Hún lagði sig fram um að mat-
reiða hollan og næringarríkan
mat og fylgdist vel með á því sviði.
Börn og unglingar, sem á heimil-
inu dvöldu um lengri eða skemmri
tíma, elskuðu hana öll, enda vel
um þau séð í hennar umsjá. Allt,
smátt sem stórt, er var heimilinu
til heilla, lét hún sig varða og ef
vantaði hjálpandi hönd, hvort
heldur var úti eða inni, var hún
þar komin með sitt liðsinni og dró
ekki af sér. Fyrst á fætur á
morgnana og síðust í háttinn á
kvöldin. Hver dagur langur vinnu-
dagur um langa ævi. En aldrei
vorkenndi hún sjálfri sér, svo var
umhyggja hennar fyrir öðrum
allsráðandi.
Elín unni heimili sínu, það var
hennar heimur. Hún unni jörðinni
sinni, unni fallega vatninu við
túnfótinn, þar sem fjöll og hálsar
spegluðu sig í lognværunni á góð-
viðrisdögum og gerðu útsýnið ynd-
islegt.
Gamalt máltæki segir: „Bóndi
er bústólpi — bú er landstólpi".
Góð húsmóðir í sveit er líka bú-
stólpi og þegar hún fellur frá
hriktir í heimilinu. Varla finnur
þjóðfélagið þann titring, en það
hefyr þó líka misst traustan þegn
sinn.
Útför Elínar fór fram frá Svína-
vatnskirkju 14. september síðast-
liðinn. í sólskini og haustblíðu tók
jörðin hana í faðm sinn, jörðin
hennar, sem nú geymir öll hennar
ævispor.
Ég er þakklát fyrir að hafa átt
svo góða og elskulega systur. Líf
hennar var fagurt.
Olafía F. Jóhannesdóttir
JAMES
FLEMING BOND
007
>• i
ROYALE SPILAVÍTIÐ
James Bond í
nýrri útgáfu
BÓKAÚTGÁFAN Hildur hefur
nú gefið út að nýju „Royale
spilavítið", fyrstu bókina um
James Bond, 007, en fyrir
nokkrum árum gaf Hildur út
bækur lan Flemmings um þenn-
an margfræga njósnara.
í frétt frá útgáfunni segir
m.a.:
„James Bond, 007. James
Bond hefir undanfarna ára-
tugi orðið táknmynd hetju-
njósnarans og hafa sem kunn-
ugt er verið gerðar nokkrar
kvikmyndir um hetjuna. Vin-
sældir Bonds voru slíkar, að
eftir að Ian Flemming dó,
gerðu margir höfundar til-
raunir, að eigin frumkvæði
eða útgefenda, til að endur-
skapa Bond. Engum slíkum
„eftiröpunum“ hefur þó tekist
að ná neinutn vinsældum.“
Bókin er 192 bls. að stærð.
Skúli Jensson íslenskaði.