Morgunblaðið - 16.04.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. APRÍL 1983
Viðskilnaður þeirra
og stefna okkar
Ræða Geirs Haligrímssonar á Isafirði
Hér fer á eftir í heild ræða sú,
sern Geir Hallgrímsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, flutti á fundi á
ísafirði sl. miðvikudagskvöld:
Það er ávallt ánægjulegt að koma til
ísafjarðar og fylgjast með því gróskumikla
starfi sem innt er af hendi hér um slóðir.
Ég varð var við það í dag enn einu sinni að
það er stundum erfitt um samgöngur. Það
þurfti tvær tilraunir til þess að komast
hingað á fundinn. Flugvélin var komin
hingað vestur og í aðflugi þegar henni var
skipað að hverfa af braut og halda aftur til
Reykjavíkur en sem betur fer var annar
farkostur til staðar þannig að unnt var að
halda þá áætlun að vera hér með ykkur í
kvöld og vænti ég þess að það verði
ánægjuleg samverustund.
Mér er ekki síst ánægja að vera hér með
þingbræðrum mínum, Matthíasi Bjarna-
syni og Þorvaldi Garðari Kristjánssyni, og
3. manni á framboðslista sjálfstæð-
ismanna hér á Vestfjörðum, Einari K.
Guðfinnssyni. Ég hef átt ánægjulegt sam-
starf við þá alla þrjá. En þingmennirnir
eru eins og kunnugt er einhverjir atkvæða-
mestu menn þingsins bæði Vestfirðingum
og landsmönnum öllum til mikils sóma og
verðugir þeirra forystustarfa sem þeim
hafa verið falin hingað til og verður von-
andi áfram. Við byggjum svo ekki síst á
fylgi æskunnar, til að auka áhrif okkar og
efla, þannig að við horfum fram á þegar
fleiri þingmenn sjálfstæðismanna eru
valdir úr þessu kjördæmi.
Þrotabú vinstri
stjórna
Það hefur stundum verið haft á orði að
það sé ekki skemmtilegt hlutskipti fyrir
okkur sjálfstæðismenn að þurfa hvað eftir
annað að taka við þrotabúi vinstri stjórna
eins og við gerðum á árunum 1958 og ’59 og
haustið 1974. í bæði skiptin höfðu vinstri
stjórnir eytt og sóað, ýmist af fullkomnu
ábyrgðarleysi eða beinlínis í kapphlaupi
milli stjórnarflokkanna um að kaupa sér
vinsældir hjá almenningi. í báðum tilvik-
um höfðu þessar ríkisstjórnir tekið við
góðu búi úr höndum ríkisstjórna sem
Sjálfstæðisflokkurinn hafði forustu fyrir.
Og átti það ekki síst við sumarið 1971.
Þessar ríkisstjórnir, vinstri stjórnir, höfðu
því umtalsvert svigrúm til að ráðstafa
fjármunum almennings sjálfum sér til
vinsælda og framdráttar en í báðum til-
vikunum kom að skuldadögum eins og allt-
af verður að lokum og við sjálfstæðismenn
urðum að taka við þrotabúi þessara ríkis-
stjórna.
Það var hlutskipti Sjálfstæðisflokksins
á þessum árum að grípa tafarlaust til
ráðstafana sem óhjákvæmilega komu við
allan almenning í landinu og i sumum til-
fellum allharkalega en í kjölfar viðreisn-
arráðstafana 1960 fylgdi eitt mesta blóma-
skeið í sögu lýðveldis okkar.
Minnsta verðbólga
í áratug
Árangurinn af aðgerðum ríkisstjórnar
þeirrar er ég veitti forustu á árunum 1974
til 1978 var orðinn sá að á árinu 1977 var
verðbólgan komin niður í 26% sem er
minnsta verðbólga sem mælst hefur hér á
landi í heilan áratug eða frá því að óða-
verðbólgan komst á skrið í stjórnartíð
Ólafs Jóhannessonar 1971—1974.
Ég þarf ekki að rifja upp kjarasamn-
ingana 1977. Þeir gerðu ráð fyrir 27%
grunnkaupshækkun strax og milli
40—50% á samningstímabilinu og ekki
eingöngu verðbótum á laun heldur og verð-
bótaauka vegna þeirra tafa sem eru á því
að launþegar fái bættar verðhækkanir á
verðbótatímabilinu.
í kjölfar þessara kjarasamninga fór
verðbólgan aftur vaxandi. Þá voru kosn-
ingar á næsta leiti. Þáverandi ríkisstjórn
brast þó ekki kjark til gagnráðstafana í
baráttu gegn verðbólgu. En þá upphófst
líka mesti svartigaldur íslenskra stjórn-
mála seinni tíma með ólögmætum verk-
föllum og herópum um samningana í gildi
og kosningar eru kjarabarátta eins og
menn muna.
Bráðnauðsynlegar ráðstafanir í efna-
hagsmálum eru reyndar ekki alltaf væn-
legar til framdráttar hjá háttvirtum kjós-
endum eins og við sjálfstæðismenn höfum
fengið að kynnast, einmitt síðast í kosn-
ingunum 1978. Það er óneitanlega nokkurt
umhugsunarefni fyrir okkur, hvort það á
að verða okkar hlutverk í íslenskum
stjórnmálum að hreinsa til eftir vinstri
stjórnir og koma efnahagsmálum þjóðar-
innar á réttan kjöl einungis til þess að
vinstri stjórnir geti á ný eytt og sóað og
baðað sig í tíipabundnum vinsældum.
í slagorðunum „Samningana í gildi" og
„Kosningar eru kjarabarátta" fólust kosn-
ingaloforð A-flokkanna, Alþýðubandalags
og Alþýðuflokks, sem Framsóknarflokkur-
inn skrifaði upp á þegar Ólafur Jóhannes-
son myndaði vinstri ríkisstjórn haustið
1978 og núverandi ríkisstjórn var mynduð
1980. Én þessi kosningaloforð og þessi
fyrirheit við stjórnarmyndanir hafa verið
svikin.
Versti viðskilnaður
Enn einu sinni stöndum við sjálfstæð-
ismenn frammi fyrir þrotabúi vinstri
stjórnar. Að þessu sinni horfumst við í
augu við versta viðskilnað nokkurrar ríkií-
stjórnar í sögu lýðveldis okkar og um leið
hinn alvarlegasta viðskilnað vegna þess að
svo mjög hefur verið vegið að undirstöðu
efnahagslífs okkar og lítið hefur verið
hugsað fyrir framtíðinni að óhjákvæmi-
lega hljóta að setjast að okkur þungar
áhyggjur vegna framvindu mála á næstu
árum.
Við þekkjum öll þennan viðskilnað í töl-
um. Verðbólgan hefur tekið stökkbreyting-
um. Við munum loforð núverandi ríkis-
stjórnar að koma verðbólgunni niður fyrir
10% en verðbólguhraðinn síðustu 3 mán-
uði hefur verið 120% gagnstætt 26% verð-
bólgu á þriggja mánaða tímabili vorið
1977.
í fyrsta sinn lýsum við verðbólgunni
með þriggja stafa tölu. Þau eru ef til vill
ekki fleiri löndin en að telja megi þau á
fingrum annarrar handar sem það verða
að gera. Þvílíkt afrek, eða hitt þó heldur.
Að festa sig i verðbólgufari bananalýð-
velda í Suður-Ameríku, Ghana í Afríku og
stríðsþjáðs ísraels er ekki til eftirbreytni.
Stjórnarherrarnir, sem ætluðu að beita
nýjum ráðúm, hverfa frá gengislækkun-
um, setja gengið fast og gera íslenska
krónu jafngilda Norðurlandagjaldeyri með
myntbreytingu, hafa sett Islandsmet í
gengislækkunum og notað myntbreyting-
una eins og svikamyllu. Aldrei fyrr hefur
gengi íslensku krónunnar verið lækkað
jafn mikið og jafn oft á jafn skömmum
tíma en í tíð núverandi stjórnar. Spáð er
að fyrir lok þessa árs verði dollarinn kom-
inn í 36—40 krónur og hefur þá tífaldast í
verði á fjórum árum frá því þessi ríkis-
stjórn var mynduð.
Stjórnarherrarnir sem ætluðu að setja
samningana í gildi og bæta kaupmátt
launa hafa varðað leið síhrakandi kaup-
máttar þannig að á þessu ári einu verður
6—8% rýrnun kaupmáttar. Hver og einn
veit af eigin raun hvernig fárið hefur og
hvert stefnir um kaupmátt hins almenna
launþega.
Stjórnarherrarnir sem svara hingað til
allri gagnrýni með því að þeim hafi tekist
að halda fullri atvinnu sjá nú atvinnuleys-
isvofuna birtast í hverri dyragættinni á
fætur annarri.
Við þekkjum í kvöld sögu hinna tómu
sjóða eða sjóðanna sem eru að tæmast.
Atvinnuleysistryggingarsjóður stefnir í
greiðsluþrot. Á fyrstu 3 mánuðum þessa
árs hafa útborgaðar atvinnuleysisbætur
numið jafn hárri upphæð og greitt var
vegna atvinnuleysis allt árið í fyrra.
Byggingarsjóður ríkisins og Bygg-
ingarsjóður verkamanna eru fjárvana
þrátt fyrir minnkandi íbúðabyggingar.
Húsnæðiskreppan hefur haldið innreið
sína.
Fiskveiðasjóður er í raun óstarfhæfur,
enda nú algerlega háður erlendum lántök-
um, og líka sögu er að segja af öðrum
fjárfestingarlánasjóðum atvinnuveganna.
Og nú er röðin komin að ríkissjóði. Þrátt
fyrir aukna skattbyrði síðustu ára í tíð
vinstri stjórna sem nemur 11.000 krónum
á hvert mannsbarn í landinu, þrátt fyrir
að framlög til framkvæmda hafi verið
stórlækkuð, þrátt fyrir að tekjustofnar til
húsnæðismála og til vegamála af umferð-
inni hafi verið teknir í eyðsluhít ríkisins,
þrátt fyrir stóraukna skuldasöfnun erl-
endis, fer nú afkoma ríkissjóðs hraðversn-
andi og skuld við Seðlabankann ört vax-
andi.
í óðaverðbólgu vinstri stjórna fer sparn-
aður sífellt minnkandi, bankar eru fjár-
vana og stórskuldugir Seðlabanka, láns-
fjárkreppan hefur nú innreið sína og ein-
staklingar og fyrirtæki eru á flæðiskeri
stödd.
Stjórnendur atvinnufyrirtækja vita að
greiðslustaða þeirra hefur aldrei verið
verri og bolmagn þeirra til að takast á við
vandamálin aldrei minna. Þegar svo er
komið fyrir fyrirtækjunum í undirstöðu-
atvinnuvegi okkar, að þau eru rekin með
halla langtímum saman, hvort heldur út-
gerð eða fiskvinnsla, er voðinn vís.
Opinber þjónustufyrirtæki eru sömu-
leiðis vegna vísitöluleiks, að maður segi
ekki vísitölufals, neydd út í hallarekstur
og erlendar lántökur til að fresta óhjá-
kvæmilegum verðhækkunum með þeirri
afleiðingu, þegar kemur að skuldadögum
vaxta og afborgana, að verðhækkunin
verður enn meiri, og neytendur sitja eftir
með sárt ennið.
Djúpstæð vantrú
Allt þetta þekkjum við einmitt þessa
dagana. En að mínum dómi er viðskilnað-
ur þessarar ríkisstjórnar þó ef til vill
verstur af eftirfarandi ástæðum:
Ríkisstjórnin hefur haldið þannig á mál-
um að meðal almennings ríkir djúpstæð
vantrú á getu stjórnmálamanna og stjórn-
málaflokka til þess að takast á við og finna
leið út úr þeim alvarlega þjóðarvanda sem
við blasir.
Ríkisstjórnin hefur staðið þannig að
verki allt frá stjórnarmynduninni að póli-
tísk upplausn blasir við og birtist okkur í
þessum kosningum í framboðslistum
nýrra aðila, lukkuriddara sem ætla sér að
hagnast á upplausnarástandinu en munu
engan þátt eiga í því endurreisnarstarfi
sem framundan er einfaldlega vegna þess
að þetta eru aðilar sem vilja fleyta rjóm-
ann ofan af óánægju almennings en ekki
taka á sig þær byrðar sem því fylgja að
reka ábyrga stjórnmálastarfsemi.
Ríkisstjórnin hefur ekkert hirt um lang-
tímaaðgerðir til þess að efla atvinnulíf
landsmanna og treysta efnahag þjóðarinn-
ar og þess vegna höfum við glatað dýr-
mætum tíma í aðgerðarleysi fjögurra ára
á því sviði.
Hættumerkin á
lánamörkuðum
Horfurnar framundan eru því ekki
glæsilegar. Eftir eitthvert mesta góðæri
sem við íslendingar höfum notið, eins og
árin 1980 og 1981 bera vitni um, er ekki
borð fyrir báru. Við megum ekki við áföll-
um.
Við getum ekki aukið þorskafla okkar á
næstu árum svo nokkru nemi og raunar
valda aflabrögð á þessari vertíð umtals-
verðum áhyggjum.
Fréttir berast um lækkandi verðlag á
saltfiskmörkuðum og harðnandi sam-
keppni á öllum mörkuðum. Skreiðin er enn
að mestu óseld, engin ioðna hefur verið
veidd í heilt ár, þótt hugsanlega kunni að
rofa til á því sviði á næstu misserum.
Við eigum í deilum við Svisslendinga
sem draga mjög úr möguleikum okkar á
samstarfi við aðra aðila um stóriðju með-
an þau deilumál eru óleyst.
Erlendar Iántökur okkar eru komnar á
það stig þótt lánstraustið sé enn fyrir
hendi að ákveðin hættumerki sýna að
lánstraust okkar erlendis kynni að vera
tekið að veikjast. Fyrir nokkrum mánuð-
um olli íslenskt skuldabréfaútboð á alþjóð-
legum peningamörkuðum vonbrigðum því
að skuldabréfin seldust með óhagkvæmari
kjörum en að var stefnt. Mér er kunnugt
um, að erlendir bankamenn eru jafnvel
farnir að velta því fyrir sér hvort fari að
styttast í það að íslendingar óski eftir
skuldbreytingalánum á borð við þau sem
ríki eins og Mexíkó, Brasilía og Pólland
hafa verið að fá á undanförnum mánuðum.
Slíkar vangaveltur sýna að þverrandi
traust ríkir í okkar garð.
En hvað sem líður áliti okkar erlendis —
er ekki kominn tími til, að við íslendingar
tökum okkur tak, þegar hver einasti fs-
lendingur, barn í vöggu og aldraður maður
sem lokið hefur ævistarfi sínu og hver og
einn þar á milli á lífsferlinum, skuldar
meira en hundrað þúsund krónur erlendis?
*
A skuldaklafa
erlends bankavalds
í umræðum um stóriðju tala andstæð-
ingar hennar oft um það að við eigum ekki
að veita erlendu fyrirtækjavaldi aðstöðu
til áhrifa í íslensku þjóðlífi. Ég get ekki
stillt mig um að spyrja þessa sömu menn,
alþýðubandalagsmenn, sem bera umfram
aðra ábyrgð á þessari erlendu skuldasöfn-
un: Er það vænlegra til að tryggja efna-
hagslegt öryggi íslensku þjóðarinnar að
vera bundinn á skuldaklafa erlendis hvort
heldur það er í Wall Street, London,
Brússel, Zurich eða Tókýó en gera heiðar-
lega samninga við erlend fyrirtæki um at-
vinnuuppbyggingu á íslandi? Er hinn al-
þjóðlegi peningamarkaður sem við erum
því miður orðnir of háðir betri viðureignar
að dómi þeirra Svavars Gestssonar og
Hjörleifs Guttormssonar en það erlenda
fyrirtækjavald sem þeir útmála svo mjög
og telja sig hræðast? Það hefði einhvern
tíma þótt saga til næsta bæjar að það yrði
hlutskipti eftirmanna Einars Olgeirssonar
og Brynjólfs Bjarnasonar að gera íslensku
þjóðina háða erlendum fjármálajöfrum í
Wall Street, svo að orðalag þessara komm-
únistaforingja sé notað.
Við höfum enn haldið uppi fulltri at-
vinnu með stórfelldum erlendum lántök-
um. Á næstu misserum reynir á það hvort
við getum haldið uppi fullri atvinnu án
þess að fleyta okkur áfram á erlendum
lánum. Auk 20—25 þúsund nýrra manna
sem hefja störf fram til aldamóta kann
jafnframt svo að fara að við þurfum að
vera tilbúnir til að taka við töluverðum
hluta þeirra fslendinga sem á undanförn-
um áratugum hafa tekið sér bólfestu er-
lendis og sjá þeim bæði fyrir atvinnu og
húsnæði. Svavar Gestsson talaði í útvarp-
inu á dögunum um flótta fslendinga frá
atvinnuleysinu í Skandinavíu. Það er að
vísu sérkennilega til orða tekið að tala um
að fólk flýi til síns eigin lands en á Norður-
löndunum öllum búa nú um 10.000 íslend-
ingar eða hátt í sá fjöldi sem býr í fjöl-