Morgunblaðið - 24.04.1983, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1983
57
hlutum er þeir höfðu tekið upp úr
gröfinni. Kvöld eitt er Carnarvon
fór í heimsókn til Carters deildu
þeir heiftarlega, og endaði með því
að Carter rak Carnarvon á dyr. Þó
Carnarvon skrifaði sáttabréf til
hans skömmu síðar var þetta senni-
lega í síðasta sinn sem þeir töluðu
saman.
í febrúarlok var heilsu Carnar-
vons greinilega farið að hnigna.
Hann var fölur og virtist alveg út-
keyrður, tennurnar féllu úr munni
hans og líkamshitinn var óreglu-
legur og var eins og hitasóttin kæmi
og færi. Snemma í marz fluttist
hann til Cairo og um nokkurn tíma
var sem heilsa hans færi batnandi
en versnaði svo aftur. Kona hans,
frú Almina, lagði af stað frá Eng-
landi og sonur hans, Porchester
lávarður, frá Indlandi. Hinn 26.
marz skrifaði einkaritari hans til
Carters að Carnarvon hefði blóð-
eitrun. Carter lagði þegar af stað til
Cairo. Hinn 4. apríl voru þau öll
saman komin á Savoy-hóteli í Cairo
— en þá hafði Carnarvon fyrir
löngu liðið inn í dá, og þau biðu
þess er verða vildi.
Rétt fyrir kl. 2 um nóttina kom
hjúkrunarkonan og tilkynnti að
Carnarvon væri látinn. Einmitt á
þeirri stundu byrjuðu Ijósin á hótel-
inu að blikka og dóu loks alveg út.
Næstu fimm raínúturnar var Cairo-
-borg almyrkvuð. Rafveita borgar-
innar hafði alltaf verið stopul og
það fékkst aldrei nein skýring á
þessari tilteknu bilun. Á ættarsetri
Carnarvons heima á Englandi byrj-
aði veiðihundur hans að spangóla á
nákvæmlega sömu stundu en féll
síðan dauður niður, húsverðinum í
Highclare-kastala til mikillar skelf-
ingar. Orðrómurinn um bölvun
faraósins skaut rótum í frjósömum
jarðvegi.
„Hann skal lamast
og sýkjast“
I>að leið ekki á löngu þar til
dagblöðin tóku að birta frásagnir af
egypzkum táknrúnum sem áttu að
vera á steininum yfir grafarmunn-
anum og hóta öllu illu: „Dauði skal
koma yfir þann sem snertir gröf-
ina.“ Sumir fullyrtu að frekari við-
varanir hefðu komið í Ijós inni í
gröfinni, þar á meðal þessi: „Dauð-
inn mun íjóstra þann vængjum sín-
um er raskar grafarró faraósins."
l»að er rétt að sumar grafir sem
fundizt hafa eru verndaðar hótun-
um af þessu tagi. Ein hljóðar svo:
„Hverjum sem níðist á hclgi grafar-
innar — honum skal Amon, kon-
ungur guðanna, fylgja eftir — hann
skal hungra, hann skal þyrsta, hann
skal lamast og sýkjast." Carter hélt
því hins vegar fram að engin hótun
um bölvun af þessu tagi hafi fund-
izt í gröf Tutankhamuns. Það sem
mest nálgaðist að vera slík hótun
var örsmár lampi með þessari árit-
un: „Ég hindra sandinn í að kæfa
hinn leynda sal. Ég er til verndar
hinum framliðna."
Veikindi og dauðsföll
En orðrómurinn um bölvunina
færðist í aukana. Og þótt fáir tryðu
því að töfrar hins löngu dauða fara-
ós gætu raunverulega leitt dauða
yfir menn á 20. öld, þá voru þeir
margir sem ekki viidu hafna því
fyrir fullt og fast að slík bölvun geti
verið fyrir hendi. Sonur Carnarvons
hefur alltaf sagt sem svo að hann
hvorki tryði á né hafnaði alfarið að
bölvun þessi sé til staðar. Hann
sagði Philipp Vandenberg, höfundi
bókarinnar „Hinn gleymdi faraó“,
að skömmu eftir jarðarför föður
hans hefði ókunnug kona komið til
Highclare-kastala. Sagði hún að
nafn sitt væri Wilma og væri hún í
sambandi við hinn látna. Tók hún
honum strangan vara á að koma
nærri gröf föður síns — og það hef-
ur hann aldrei gert.
Staðreyndin er að nokkur hópur
fornleifafræðinga og ferðamanna
sem heimsóttu gröfina veiktust eða
dóu skömmu síðar en á það ber að
líta að þeir voru sumir hverjir aldr-
aðir og sjálfsagt veikir fyrir. Hugs-
anlegt er að álagið af ströngu ferða-
lagi og hinn mikli hiti hafi riðið
baggamuninn. Prófessor James
Henry Breasted, einn þeirra sem
urðu vitni að opnun innri salarins,
Dalur konunganna — fyrir miðri mynd sér í munna grafar Tutankhamuns. Um 60 grafir eru í dalnum en flestar
þeirra voru rændar í fornöld.
Camarvon jarl og H. Carter ásamt hópi ferðamanna við grafarmunnann.
Howard Carter og aðstoðarmaður hans, A.C. Mace, við opinbera opnun innri
salar grafarinnar.
varð heltekinn hitasóttarsjúkdómi
sem gekk rajög nærri honum. Pró-
fessor La Fleur heimsótti gröfina
sama dag og hann kom til Luxor og
lézt á hótelherbergi sínu um nótt-
ina. Amerískur milljónamæringur,
George Jay-Gould, dó fyrirvara-
laust úr hitasótt sama daginn og
hann heimsótti gröfina. A.C. Mace,
einn af aðstoðarmönnum Carters,
gafst upp á starfi sínu 1924 eftir að
hafa fengið hitasóttarköst og lézt
árið 1928. Annar aðstoðarmaður, R.
Bethell, dó úr kransæðastíflu 45
ára gamall.
Tilraunir til skýringa
Öll þessi dauösföll er sjálfsagt
hægt að skýra með því að benda á
náttúrulegar orsakir. Talið er hugs-
anlegt að sýklar hafi leynzt í ryki
eða sveppagróðri grafarinnar. Rétt-
arlæknirinn, Alfred Lucas, tók
nokkur sýni daginn eftir að innri
salurinn var opnaður en þó eitt
þeirra reyndist neikvætt, fullyrti
hann að bakterían væri hættulaus.
Sumir telja að sveppirnir, sem
huldu veggi grafarinnar, hafi átt
sökina og valdið ofnæmi af ein-
hverju tagi. Að þeir hafi valdið sýn-
ingu í öndunarfærum eins og Leg-
ionnarie-sjúkdómur og hafi þetta
sérstaklega komið fram á þeim sem
voru veikir fyrir, eins og vissulega
var tilfellið með Carnarvon. Sú til-
gáta hefur jafnvel komið fram að
hinir fornu Egyptar hafi notað sér-
fræðiþekkingu sína á eiturefnum til
að vernda grafarró höfðingja sinna,
en ekkert haldbært hefur verið fært
fram því til staðfestingar.
Þessar tilgátur skýra þó ekki alla
þá ógæfuatburði sem orðrómurinn
um bölvunina bendlaði við gröf
Tutankhamuns. Árið 1926 dó til
dæmis brezka hjúkrunarkonan,
sem hjúkrað hafði Carnarvon í
banalegunni, af barnsförum og var
hún 28 ára að aldri. Dauði hennar
var umsvifalaust skrifaður á reikn-
ing faraósins. Ali Fahmy Bey prins
sem var myrtur af franskri eigin-
konu sinni á hóteli í London, var
þegar stimplaöur sem fórnarlamb
bölvunarinnar þótt ekkert hafi
fundizt því til staðfestingar að hann
hafi heimsótt gröfina.
Einkennilegar tilv iljanir hafa
haldið þjóðsögunni lifandi. Dauði
dr. Ezzedin Taha, prófessors við
Cairo-háskóla árið 1962 er týpískt
dæmi. Hann hafði komizt að því að
fornleifafræðingar þjást margir af
gerlasýkingu í lungum og hélt því
fram að þarna væri komin skýring-
in á veikindum þeirra er farið höfðu
inn í hina nýopnuöu gröf. Skömmu
síðar henti það á hinum breiða og
beina vegi frá Cairo til Suez að bíll
hans lenti á fullri ferð framan á bíl
sem ók á móti. Krufning leiddi í
Ijós að dr. Taha hefði dáið af krans-
æðastíflu nokkrum sekúndum fyrir
áreksturinn.
Viðsjár á
síðasta áratug
Fleiri sögusögnum um ill áhrif
var hrundið af stað í sambandi við
stóra sýningu á fornminjum úr gröf
Tutankhamuns sem sett var upp í
London 1972 og fór síðan til Banda-
ríkjanna. Ein varðaði dauða dr.
Gamal Ed-Din Mehrez, yfirmann
Fornminjadeildarinnar. Hann sagði
Philipp Vandenberg að hann gæti
alls ekki trúað á bölvunina, þó
hann viðurkenndi að hin dularfullu
dauðsföll hlytu að vekja til umhugs-
unar. „Líttu á mig,“ sagði hann.
„allt mitt líf hef ég starfað í sam-
bandi við grafir og múmíur. Ég er
vissulega sönnun fyrir því að þetta
voru ekki annað en tilviljanir." Að-
eins fjórum vikum síöar varð hann
bráðkvaddur, þá 52 ára að aldri.
Ýmsar sögur spunnust upp á
vafasömum grundvelli. Flugvél-
stjóri herflugvélarinnar, sem flutti
sýninguna til London, sparkaði af
einhverjum ástæðum í kassann
utan um dánargrímu Tutankham-
uns. Tveim árum síðar fótbrotnaði
hann á sama fæti í slysi. Aðrir
áhafnarmeðlimir eru sagðir hafa
dáið óvænt eða fengið alvarlega
sjúkdóma. Þá þótti ýmislegt við-
sjárvert gerast við gerð kvikmynd-
arinnar „Bölvun Tuts konungs" ár-
ið 1980. Fyrsta daginn sem tökur
fóru fram í Egyptalandi fór flutn-
ingabíll fram af hæðarbrún og aðal-
stjarna myndarinnar, Ian
McShane, fótbrotnaði á 10 stöðum.
Illa gekk að fá aðra leikara til að
taka við hlutverki hans þar til Rob-
in Ellis hljóp í skarðið.
Ný hlid á málinu
Athyglisverð endurskoðun allra
þessara atburða fór hins vegar fram
þegar kvikmyndafélagið tók að
hrella fólk í því skyni að auglýsa
myndina. Mr. Richard Adamson,
fyrrverandi herlögreglumaður sem
verið hefði öryggisvörður við flokk
Carters, var þá enn á lífi og bjó í
London. Hann lagði sig í líma við
að kveða niöur þessar hjátrúar-
kenndu sögusagnir. Hann var hinn
eini sem var á lífi af þeim sem
stóðu að uppgreftrinum og hafði
staðið á verði við gröf Tutankham-
uns margar nætur. Leit hann á það
sem skyldu sína að vekja athygli
manna á staöreyndum og kveða
hjátrúna niður. Að sögn hans var
það enginn annar en Carter sjálfur
sem kom af stað orðróminum um
bölvunina í þeim tilgangi aö halda
ferðamönnum og þjófum frá gröf-
inni. Carter virðist hafa verið útfar-
inn við slíkt. Meðan verið var að
opna innri salinn lét hann t.d. frá
sér fara fullt af mótsagnakenndum
lýsingum til að villa um fyrir þeim
blaðamönnum sem viðstaddir voru
og vonuðust til að geta rofið einok-
un The Times á fréttaflutningnum.
Aö spila á trúgirni fólks var óneit-
anlega einhver hægasta leiðin til að
halda fjöldanum í skefjum.
Og þarna er ef til vill komin skýr-
ingin á „bölvun“ Tutankhamuns —
eða gabb Carters hafi óvænt öðlazt
byr undir báða vængi vegna dauða
Carnarvons en síðan hafi athygli al-
mennings beinzt að öllum þeim at-
burðum sem hugsanlega virtust
styðja tilgátuna um bölvun faraós-
ins. Eða — hefði Tutankhamun
kannski betur fengið að hvfla í
friði. þýtt og endursagt: — bó