Morgunblaðið - 29.06.1983, Blaðsíða 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. JÚNÍ 1983
íslendingar við vinnu í Svíþjóð:
„Ráðleggjum engum að koma
hingað eins og ástandið eru
Sigtuna, 26. maí.
Atvinnuleysi í Svíþjód er tölu-
vert. Talið er að um 150 þúsund
manns séu atvinnulausir. Auk þess
er „dulið“ atvinnuleysi, þar sem
fólk er á námskeiðum, ráðstefnum
og í endurhæfingu, án þess að það
hafi nokkra vinnu á eftir. Það fólk
telst samt sem áður ekki vera á
atvinnuleysisskrá. Þegar atvinnu-
leysi herjar á, bitnar það einna
fyrst á útlendingum, þar sem þeir
verða fyrir barðinu á uppsögnum
eða þá að innlendir menn eru frek-
ar ráðnir, þegar ráðið er í ný störf.
Fyrir nokkru birtust í Morg-
unblaðinu fréttir frá Málmey,
þar sem sagt var frá Islending-
um, sem væru að taka sig upp og
fl.vtja heim vegna atvinnuleysis.
í Mársta, sem er bær um hálf-
tíma lestarferð frá Stokkhólmi,
hafa um tæplega eins árs skeið
búið hjónin Halldór Guðbergs-
son og Hrafnhildur Haraldsdótt-
ir ásamt tveimur börnum sínum.
Voru þau fyrst spurð að því, •
hvers vegna þau hefðu farið
utan.
Halldór sagði, að það hefði
verið draumur þeirra lengi að
fara til Svíþjóðar og reyna
hvernig væri að dvelja erlendis.
Þau hefðu heyrt af því, að það
væri gott að vera hér ytra.
— Hvernig gekk að koma sér
fyrir?
— Frændi minn bjó hér ytra
og fluttum við til hans. Átti það
bara að vera til þess að byrja
með. En við bjuggum hjá þeim
hjónum fyrstu tvo mánuðina.
Var það vegna þess að við feng-
um ekki húsnæði. Og venjan er
sú, að fólk fær ekki húsnæði fyrr
en það hefur loforð um vinnu.
Við héldum, að við fengjum
vinnu miklu.fyrr en raun varð á.
Þetta hefði aldrei gengið, ef
frænda míns hefði ekki notið við.
Þau hringdu út um allt til þess
að leita að vinnu handa okkur,
en ekkert gekk.
Við vorum sum sé atvinnulaus
fyrstu 2 mánuðina. En þá fékk
Hrafnhildur vinnu um þriggja
mánaða skeið. Við héldum, að
þetta yrði ekki eins slæmt og
raun varð á.
Spiluðum bara á kvöldin
fvrsta mánuöinn
— Eftir að Hrafnhildur fékk
vinnuna var ég heima og gætti
bús og barna. Komum við hingað
út aðeins með það allra nauð-
synlegasta.fatnað og þess háttar.
En skildum húsgögn og öll raf-
magnstæki eftir heima. Höfðum
við hvorki hljóðvarp né sjónvarp
fyrsta mánuðinn eða þar til
Hrafnhildur fékk útborgað. Var
þá við lítið að vera nema einna
helst að sitja og spila á kvöldin.
Höfum við aldrei spilað eins
mikið og þennan mánuð.
— Hvernig gekk þér að fá
vinnu?
— Það var mikið stress yfir
því, hvort maður fengi vinnu eða
ekki. Leit það hreint ekkert vel
út, þar sem hátt i 200 manns
sóttu um hverja stöðu sem aug-
lýst var, svo líkurnar voru litlar.
Vorum við að hugsa um að flytja
heim, þar sem Hrafnhildur hafði
bara vinnu í 3 mánuði. En síðan
fékk ég vinnu í málningarverk-
smiðju, þar sem ég vinn enn.
Vorum við bæði heppin með að
fá vinnu hérna og hefði þetta
getað farið verr.
— Hvernig gengur að tóra
af laununum?
— Maður skrimtir svona. Það
er tiltölulega dýrara að kaupa í
matinn en heima. En ef maður
eltist við sértilboð og afsláttar-
vörur, þá má komast sæmilega
af. Annars hafa laun ekki fylgt
verðlagi hér ytra og heldur dreg-
ist aftur úr. Ég vinn frá 7 á
morgnana til 16 á daginn og hefi
haft í laun undanfarið um 3.500
kr. á mánuði eftir að búið er að
taka skatt af. Þegar menn eru
með fjölskyldu, þá gerir þetta
ekki meira en svo að duga fyrir
húsaleigu og mat. Um yfirvinnu
þýðir ekkert að tala. Hún fer svo
til öll í skatt, þannig að það tíðk-
ast ekki hér, að vinna yfirvinnu.
— Voru þá ekki eins grænir
skógarnir hér ytra eins og af var
látið?
— Nei. Þeir hafa eflaust verið
það, þegar hér var nóga vinnu að
fá og allt miklu ódýrara. En nú
held ég að flestir séu að fara
heim. Enda er hér við lítið að
vera og hugurinn er alltaf heima
og dagarnar taldir þar til við
förum heim nú í haust.
Ég var líka spurður að því
heima, hvað ég væri eiginlega að
gera út, þegar allir væru að
koma heim. Én við erum reynsl-
unni ríkari eftir þessa dvöl hér.
— Þannig að þið mynduð ekki
ráðleggja fólki að flytjast hingað
út?
— Néi. Ég ráðlegg engum að
flytja hingað út eins og ástandið
er núna. Maður hefur heyrt af
fólki, sem hefur sagt upp vinn-
unni heima og sett allt sitt í gám
og flutt út. Slíkt ættu menn ekki
að gera nema hafa nóg af pen-
ingum til að byrja með og gera
ráð fyrir því að vera atvinnu-
lausir um hríð eða þá að vera
öruggir um vinnu.
Þegar við ákváðum að fara
hingað út, þá fékk ég ársleyfi frá
vinnu hjá Strætisvögnum
Reykjavíkur. Ég hefði sennilega
ekki farið, ef það hefði ekki verið
tryggt, svo mikill ævintýramað-
ur er ég ekki. Það hefði ekki litið
vel út hjá manni, ef ekki væri
um örugga vinnu að ræða heima.
Sumir þora jafnvel ekki að flytja
heim, þar sem þeir hafa hvorki
vinnu né húsnæði og eru þá á
götunni.
Menn koma ekki hingað út til
að þéna peninga. Það þýðir ekki
hér. En ég hélt alltaf að það væri
grænna annars staðar en heima.
Því kann maður betur að meta
landið sitt eftir þetta. — PÞ
Hjónin Halldór Guðbergsson og Hrafnhildur Haraldsdóttir ásamt dætrum sínum Hörpu og Elvu.
Um eyrarrós og hrafii
Svar við opnu bréfi Hallgríms Hróðmarssonar
— eftir Árna
Gunnarsson
Hallgrímur Hróðmarsson,
menntaskólakennari, sendir okkur
Ingvari Gíslasyni, fyrrv. mennta-
málaráðherra, í sameiningu opið
bréf í Morgunblaðinu 8. júní sl.,
undir fyrirsögninni „Bókvitið og
askarnir". Tilefnið er óánægja
Hallgríms vegna afgreiðslu
menntamálaráðuneytisins á um-
sókn hans um orlof næsta skólaár.
Hallgrími er að sjálfsögðu ljóst,
að það er ráðherra sem tekur
ákvörðun um orlofsveitingar, en
því mun bréfinu beint til mín líka,
að hann telur sig vita að ég hafi
lagt til við ráðherra, að umsókn
hans yrði synjað. Þetta er vissu-
lega rétt, enda var ekki dregin dul
á það í hreinskilnislegum samtöl-
um okkar Hallgríms um málið.
Þess vegna vil ég gjarnan svara
bréfi hans fyrir mitt leyti.
Heimild til að veita mennta-
skólakennurum orlof er í 17. gr.
laga nr. 12/1970, um menntaskóla.
Segir þar m.a., að kennari sem
gegnt hafi embætti í 10 ár og óski
að hverfa frá störfum í eitt ár til
að efla þekkingu sína og kennara-
hæfni skuli senda yfirstjórn skól-
anna beiðni um orlof ásamt grein-
argerð um, hvernig hann hyggist
verja orlofsárinu. „Ef yfirstjórn
skólanna telur þá greinargerð
fullnægjandi, getur hún veitt
kennaranum ársorlof með fullum
launum." í gildandi sérkjara-
samningi Hins íslenska kennara-
félags og fjármálaráðherra f.h.
ríkissjóðs, dags. 22. október 1982,
er vikið að orlofsveitingum í lið
13.1, undir fvrirsögninni „Fram-
haldsnám". Ákvæðið er á þessa
leið: „Um leyfi til framhaldsnáms
félaga í HÍK skulu eftir því sem
við getur átt gilda ákvæði reglu-
gerðar nr. 62 frá 17. mars 1975.“
Reglugerðin sem hér er vísað til
fjallar um „orlof kennara og
skólastjóra samkvæmt lögum nr.
63/1974 um grunnskóla." í sér-
kjarasamningum er sem sagt gert
ráð fyrir, að ákvæðum hennar
skuli einnig, eftir því sem við get-
ur átt, fylgt um þá framhalds-
skólakennara sem eru félagar i
HÍK. f 8. gr. reglugerðarinnar eru
tilgreind atriði sem m.a. skal taka
tillit til þegar gerðar eru tillögur
um úthlutun orlofs. Samkvæmt
því kemur fyrst til álita: „Hvers
konar nám umsækjendur hyggjast
stunda og hversu það muni nýtast
viðkomandi stofnun eða skólakerf-
inu í heild." Þá er og m.a. tekið
fram, að meta skuli „í hverju ein-
stöku tilfelli, hvort starfsaldur
skuli ráða við röð annars jafn-
gildra umsókna".
„Ekki vil ég draga í efa
að menntun í bók-
menntafræði sé til
ýmissa hluta nytsamleg
og geti komið sér vel við
úrlausn margvíslegra
viðfangsefna. Engu að
síður virðist nokkuð
langsótt að telja nám í
bókmenntafræði til-
valda leið til að efla
kennarahæfni í eðlis-
fræði og öðrum raun-
greinum.“
Afstaða mín til orlofsumsóknar
Hallgríms Hróðmarssonar mark-
ast af þeim skilningi, að tilgangur
orlofsveitinga sé að gera kennur-
um kleift að „efla þekkingu sína
og kennarahæfni" á því sviði
kennslu sem starfsmenntun þeirra
lýtur að. Þeim skilningi til stuðn-
ings kynni að mega benda á orða-
lag þess ákvæðis sérkjarasamn-
ings sem vitnað var til hér að
framan, en þar er rætt um „fram-
haldsnám". Hallgrímur hefur lok-
ið háskólaprófi í eðlisfræði,
stærðfræði og efnafræði, og ráðn-
ing hans í kennarastarf við
Menntaskólann við Hamrahlíð
miðaðist við kennslu á þessu sviði
raungreina. (Þar með tel ég mig í
framhjáhlaupi hafa svaraði beinni
spurningu Hallgríms um
„kennslusvið" hans.) Um orlof
sótti hann hins vegar til að stunda
háskólanám i almennri bók-
menntafræði. Hann hefur ekki
lokið námi til kennsluréttinda í
þeirri grein og er því um grunn-
nám á háskólastigi að ræða. Ekki
mun því heldur til að dreifa að
hann hafi fengist við kennslu í
bókmenntafræði í skóla sínum, né
heldur sérstakar líkur á að þörf
yrði á slikri kennslu af hans hendi
á næstunni.
Af þessum sökum var lagt til að
orlofsumsókn Hallgríms yrði
synjað. Fram komu umsóknir frá
kennurum sem hugðust verja
orlofi til framhaldsnáms í
kennslugreinum sínum, og ekki
þótti fært að taka fram yfir þær
umsókn sem virtist beinast að því
að stunda grunnnám í grein utan
kennslusviðs umsækjanda.
Mergurinn málsins í röksemda-
færslu Hallgríms er raunar sá, að
fráleitt sé að telja að bókmennta-
fræði tengist ekki kennslusviði
kennara sem kennir eðlisfræði og
fleiri raungreinar. Ég hygg að
svör við þeirri fullyrðingu fari
nokkuð eftir því hvað menn eru að
tala í víðu samhengi, ef svo má að
orði komast. Ekki vil ég draga í
efa að menntun í bókmenntafræði
sé til ýmissa hluta nytsamleg og
geti komið sér vel við úrlausn
margvislegra viðfangsefna. Engu
að síður virðist nokkuð langsótt að
telja nám í bókmenntafræði til-
valda leið til að efla kennarahæfni
í eðlisfræði og öðrum raungrein-
um.
Mér dettur í hug saga af tveim-
ur snjöllum hagyrðingum á Sauð-
árkróki á sínum tíma, ísleifi
Gíslasyni og Ólínu Jónasdóttur.
Þau hittust á förnum vegi og sag-
an segir að ísleifur, sem var ekki
mjög alvörugefinn í kveðskap sín-
um að jafnaði, hafi kastað fram
þessum fyrriparti handa Ólínu til
að botna:
Aldrei sá ég ættarmót
með eyrarrós og hrafni.
Ólína var ekki sein á sér að
svara:
Þó mun allt af einni rót
í alheims gripasafni.
Mér hefur alltaf fundist þetta
eitthvert undraverðasta dæmi um
hvernig auðnast megi að gera
merkilegan skáldskap úr óefni-
legri byrjun. En það var nú ekki
það sem ég ætlaði að segja í þessu
sambandi heldur hitt, að svona
um það bil í þessum skilningi get
ég verið Hallgrími Hróðmarssyni
sammála um skyldleika bók-
menntafræði og eðlisfræði: Að
báðar séu greinarnar þrátt fyrir
allt af einni rót í alheims gripa-
safni þekkingarinnar. En þá hlýt-
ur að vera komið á talsvert dýpi.
Árni Gunnarsson er skritstofu-
stjóri menntamiiaráðuneytis.