Morgunblaðið - 29.06.1983, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. JÚNÍ 1983
65
Ný grafík
Myndlist
Valtýr Pétursson
Sýning á grafík eftir ungt
listafólk hangir þessa dagana á
vesturgangi Kjarvalsstaða. Það
eru fimm nýútskrifaðir grafíker-
ar úr Myndlista- og handíða-
skóla íslands, sem hér eru á ferð.
Þetta fólk kemur hér fram í
fyrsta sinn, ef ég veit rétt, og á
það sameiginlegt að vera nem-
endur Richards Valtingojers,
sem reyndar er með sýningu
sjálfur hinum megin á göngun-
um á Kjarvalsstöðum. Það er því
skemmtilegt að bera saman verk
kennara og nemenda, en samt er
sá samanburður hvergi sann-
gjarn, þar sem lærimeistarinn er
margreyndur í fagi sínu, en unga
fólkið að hefja göngu sína á
listabrautinni.
Það er hressilegur og ferskur
blær yfir þessari sýningu og þar
má finna ýmsar tegundir af
grafík, en ég held, að sáldþrykk-
ið hafi þar samt yfirhöndina,
þótt ýmsar aðrar aðferðir séu
þessum hópi kærar. Má þar
nefna ætingar, blueprint, mezzo-
tint og þurrnál. Ljósmyndaæting
er einnig á dagskrá. Yfirleitt er
þetta unga fólk leitandi og nokk-
uð óráðið í myndlist sinni, og er
ekkert við því að segja. Ég held
þó að megi segja um hópinn í
heild, að hann sé geðþekkur og
hugmyndaríkur. Hæfileikar eru
auðsjáanlegir, og það má vel
binda nokkrar vonir við þetta
fólk. Auðvitað eru þessi verk
nokkuð skólaleg, og svipur
sumra kennara er finnanlegur.
Einnig svífur Warhol nokkuð yf-
ir vötnunum. Þetta eru ekki
stórar syndir og að mörgu leyti
ágætar þegar á allt er litið.
Anna Henriksdóttir á þarna við-
kvæmar og fínlegar teikningar
af börnum. Elín Edda Árnadótt-
ir hefur nútímalega tilfinningu
fyrir formi og uppsetningu og
skemmtilega titla. Kristbergur
Pétursson heldur sig mest við
ætingu og er nokkuð klassískur í
myndgerð sinni. Lára Gunnars-
dóttir hefur að mínum dómi náð
mestum árangri í myndum sín-
um, „Morguntónleikar". Tryggvi
Árnason virðist dugmikill
tæknimaður og er hugfanginn af
sumu því, er hæst ber á himni
nútíma listar, eins og stendur.
Silkiþrykk og blueprint eru hans
uppáhaldsaðferðir, ef dæma má
af því, sem hann sýnir að sinni.
Alls eru 63 verk á þessari sýn-
ingu, og skiptast þau nokkuð
ójafnt milli listafólksins. Þegar
á heildina er litið, getur þessi
hópur vel við unað sína frum-
raun, og eins og nafn þessarar
sýningar ber með sér, er hér ný
grafík á ferð. Það hefur verið
sérlega fjörugt í þessari listgrein
að undanförnu og hver sýningin
eftir aðra. Möppur gefnar út og
mikið skrifað um grafík. Þessi
sýning er ágætur viðbætir, sem
skemmtilegt er að kynnast. Það
eru fjórar sýningar á Kjarvals-
stöðum um þessar mundir, svo
húsnæðið virðist jafnvel vera að
springa undan álaginu, enda
sýningartíðni í Reykjavík sjálf-
sagt heimsmet, miðað við stærð
og mannfjölda borgarinnar.
Að hrökkva upp í miðju fjórða lagi
Hljóm-
plotur
Siguröur Sverrisson.
Goanna
Spirit Of Place
WEA/Steinar hf.
Ástralska hljómsveitin Goanna
er vafalítið fáum kunn hérlendis,
a.m.k. enn sem komið er. í heima-
landi sínu hefur hljómsveitin hins
vegar náð að skapa sér nafn á
skömmum tíma og það svo um
munar.
Spirit of Place er fyrsta plata
Goanna. Hún náði fljótt miklum
vinsældum og var í 4 mánuði á
„topp-5“ í Ástralíu. Lag af þessari
plötu, Solid Rock, lét ekki sitt eftir
liggja og hélt fyrsta sætinu á ástr-
alska vinsældalistanum í heilar 6
vikur.
Ég hef ekki merkilegar upplýs-
ingar um hljómsveitina í höndun-
um en þetta virðist vera 5 manna
sveit a.m.k.: Shane Howard/söng-
ur, Graham Davidge/gítar, Warr-
ick Harwood/gítar, Peter Cogh-
lan/bassi og Robert Ross/tromm-
ur. Auk þessara koma þær Marcia
Howard og þá ekki síður Roslyn
Bygrave mjög við sögu í söng á
plötunni. Bygrave hefur laglega
rödd.
Sá, sem „pródúserar" þessa
plötu, er Trevor Lucas, fyrrum
ástmaður Sandy Denny, sem söng
með þjóðlagarokksveitinni frá-
bæru Fairport Convention fyrir
um áratug. Lucas leggur einnig til
gítarleik í nokkrum lögum. Það
kemur því ekki mjög á óvart, að
tónlist Goanna svipar um margt
stundum til Fairport og þá ekki
síður Fleetwood Mac á bestu árum
þeirrar sveitar. Það eru góðu
punktarnir.
Sannast sagna varð ég æ meira
undrandi eftir þvi sem ég hlustaði
á Spirit of Place oftar. Þegar ég
hripa þessar línur niður er mér
gersamlega ómögulegt að skilja
hinar taumlausu vinsældir Go-
anna i heimalandi sínu.
Tónlistin er um flest ákaflega
tilþrifalítið þjóðlagarokk. Þjóð-
lagarokk er tónlist, sem getur ver-
ið frábær í flutningi góðra manna.
Ekki svo að skilja, hljóðfæraleik-
urinn er mjög snyrtilegur i alla
staði, sem og söngurinn. En það
eru litlaus lög, sem fella þessa
plötu.
Það geta vart talist meðmæli
með plötu að maður hrökkvi upp í
miðju fjórða lagi annarrar hliðar
eftir að hafa byrjað á því fyrsta.
Ekki eru það heldur meðmæli þeg-
ar maður hefur hreinlega ekki
tekið eftir því hvað það var sem á
undan fór. Þannig er þessi plata,
inn um annað, út um hitt. Snoturt
en ekkert meira.
II nome della rosa
Erlendar
bækur
Siglaugur Brynleifsson
Umberto Eco: Der Name der
Rose. Aus dem Italienischen von
Burkhart Kroeber. Carl Hanser
Verlag 12. Auflage 1983.
Bókin kom út hjá Fabbri-
Bompiani í Mílanó 1980 og hefur
selst á Ítalíu í rúmlega hálfri
milljón eintaka. Þýska útgáfan er
búin að vera nr. 1 á vinsældalista
Spiegels síðan í haust.
Höfundurinn er málvisinda-
maður, kennir við háskólann í Bol-
ogna. Hann hefur skrifað rit um
listir og byggingarlist og margt
fleira.
Sagan gerist á sjö dögum í
klaustri í Appeniafjöllum árið
1327. Bróðir William Baskerville
og Adson, ung munkur, fylgdar-
maður hans, hafa ferðast um keis-
aradæmið og um Ítalíu til þessa
klausturs. Erindi Williams sem
honum var falið af keisara Hins
heilaga rómverska ríkis, var að
skipuleggja fund fulltrúa páfans í
Avignion og fulltrúa Fransiskana
og þeirra, sem voru taldir hvika
frá kórréttri trú, og keisarinn not-
aði í valdabaráttu sinni við páfa-
stólinn.
William Baskerville er fyrrver-
andi rannsóknardómari, en sagði
af sér embættinu af ástæðum sem
eru tilgreindar í sögunni, en starf
hans við rannsóknarréttinn kem-
ur í góðar þarfir, því að strax eftir
komu þeirra félaga taka að gerast
voveiflegir atburðir í klaustrinu.
Munkar finnast dauðir, að því
virðist annaðhvort myrtir eða
hafa framið sjálfsmorð. William
Baskerville (Sherlock Holmes:
Baskerville-hundurinn) og Adson
(Dr. Watson) taka að rannsaka
málin að fyrirmælum ábótans.
Skipulag fundarins milli sendi-
manna páfa og keisara hverfur í
skuggann. Þeir félagar kynna sér
allar aðstæður og finna fljótlega
að bókasafn klaustursins gegnir
lykilhlutverki í öllu fjaðrafokinu
og tortryggninni og laumuspilinu
sem eykst dag frá degi, eftir því
sem fleiri munkar deyja. Bóka-
safnið sjálft er lokað öðrum en
bókaverðinum og ábótinn bannar
þeim félögum að fara þangað inn,
engu að síður komast þeir inn i
helgidóminn um neðanjarðargang
að næturþeli. Safnið er skipulagt
eins og völundarhús og þar er ill-
gerlegt að rata.
Samfara rannsókninni fléttast
inn í söguna guðfræðilegar vanga-
veltur og deilur, heimspekilegar
útlistanir, lýsingar á matargerð
og mataræði og mjög skemmtileg-
ar íhuganir um kveneðlið. Nátt-
úrufræðin fléttast sögunni og þá
einkum garðyrkjan og ræktun ým-
issa læknisjurta og eiturjurta.
Ubertino frá Casale kemur inn í
söguna, en hann var kunnur höf-
undur merkilegs guðfræðirits á
sinni tíð: Arbor vitae ... hann er
fulltrúi Fransiskana og reynist
ágætur ræðumaður á fundi full-
trúa páfa og keisara, þegar hann
loksins hefst. Þar er deilt af mikl-
um móði og menn spara ekki
skammaryrðin.
Jorge frá Burgos, blindur
ofstækismaður, sem sankaði að
sér handritum um dómsdag og -
dóminn, þegar hann var bókavörð-
ur, tekur mikinn þátt í samræðum
munkanna og heldur heiftarlegar
ræður gegn hlátrinum.
Bókin er iðandi af eftirminni-
legum persónum og bókum, þarna
er talið vera besta bókasafn í
kristindómnum og meðal bók-
anna, er ein sem orsakar dauða
margra munka, annað bindi Poet-
ica eftir Aristóles, en sú bók er nú
hvergi til, en hefur líklega verið
skrifuð um kómedíuna, en þann
þátt vantar í þá „poetik" sem til
er.
Á þessari viku, sem þeir félagar
dveljast í klaustrinu kynnast þeir
umheiminum eins og munkarnir
tjá hann, sumir af eigin reynslu,
átökin milli Benediktíana og
Fransiskana og allra sértrúar-
safnaðanna, sem prédika hver
sinn kristindóm. Þetta verður
spegilmynd nútímans, ofstæki og
einsýni og svo er Anti-kristur
væntanlegur samkvæmt kenning-
um Jorges.
„Rósin" birtist Adson og kynni
hans við hana opna honum víddir,
sem munkum voru ekki ætlaðar.
William Baskerville er „plural-
isti“, hann vill breyta heiminum
með því að vona að hann batni,
hann er húmanistinn, sporgöngu-
maður Diderots og Voltaires, eins
og höfundurinn. William er húm-
anisti og einnig kristinn og þess
vegna efast hann, en þarna eru
einstaklingar sem ekki efast og
þar er að finna lausn morðgátunn-
ar.
Þetta er hrikaleg samtíðarlýs-
ing, guðfræði, ástarsaga, leynilög-
reglusaga og heimspekilegar um-
þenkingar. Aristóteles, Thomas
frá Aqvinó, Francis Bacon o.fl.,
o.fl. koma við sögu og leitin að
Guði, sem tjáist í og með „Rós-
inni“, hliðstæðunni við algleymið,
sem hvergi er hægt að festa hönd
á, „hvað væri hjólið, ef ekki væri
öxulgatið". Og í lokin „Stat rosa
pristina nomine, nomina nuda
tenemus".
„The Hill Looks Nice ... “ mælti Gunnar
Hugleiðing útaf spjalli við Jón Laxdal
Kvíkmyndir
Olafur M. Jóhannesson.
Þegar ég leit í föstudagsmogg-
ann hérna rétt fyrir helgi, rakst
ég á athyglisvert viðtal við Jón
Laxdal — viðtal sem er kveikja
þessa greinarkorns. Jón segir í
spjallinu sem er haldið í tilefni
af því að kvikmyndafélagið
UMBI hyggst ráðast í að filma
Skilaboð til Söndru eftir Jökul,
en Jón leikur þar Pétur frá
Dynhóli (Peter Dunhill). Kemur
Jón víða við í viðtalinu og grípur
á efni er mér finnst vert nánari
skoðunar: Jón segist nefnilega
kominn í þeirri erindagjörð að
funda með íslenskum kvik-
myndagerðarmönnum ... um
möguleika á dreifingu íslenskra
kvikmynda í Þýskalandi. Þannig
var — segir Jón — að ég hafði
nýlokið við að setja þýskt tal inn
á litlu kvikmyndina „Lilju", sem
sýna á í þýska sjónvarpinu, þeg-
ar Studio Hamburg hafði sam-
band við mig. Þetta er einkafyr-
irtæki sem sér um að dreifa
myndum inn á þýsku sjónvarp-
stöðvarnar. Hafa þeir áhuga á að
fá þýskt tal inn á nokkrar ís-
lenskar myndir og búa til
dagskrá sem þeir myndu kalla
„Junge Filme aus Island".
Líkur tilvitnun með „húrra-
hrópi" þess er hér ritar, því
sannarlega er vert að fagna með
látum því að gengið er með oddi
og egg að því að setja þýðverskt
tal á íslenskar kvikmyndir. Ber
að fagna hverri tilraun til að
breiða út íslenskar kvikmyndir
og rjúfa þann múr er ástkæra
ylhýra máiið umvefur hérlenda
kvikmyndaframleiðslu. En spör-
um fagnaðaróp. Þvi ber ekki að
hafa fulla gát í návist þess texta
sem skrýðir kvikmyndaverk?
Fyrir skömmu ritaði ég um svo
til splúnkunýja kvikmynd sem
nú getur að líta í Bíóhöllinni og
ber heitið: Merry Christmas Mr.
Lawrence. Ég gat þess í umsögn
minni að ég hafi verið hálf
óttasleginn að lokinni sýningu
myndarinnar. Raunar var ég
slegin ugg mest allan sýningar-
tímann. Ekki endilega vegna
þess að þarna færu á kostum
japanskir herstjórar gyrtir blóð-
saxi, heldur vegna þess að jap-
önsku fangabúðastjórarnir
mæltu á móðurmálinu. Málið
gæddi þessa menn framandleik
og gerði návist þeirra ógnvekj-
andi.
Mér varð hugsað til þess síðar
um kveldið er ég horfði á þriðja
flokks slagsmálamynd að senni-
lega hefðu bíógestir hlegið að
japönsku fangabúðastjórunum
er gættu Mr. Lawrence og fé-
laga, hefðu þessir gulu djöflar
mælt á enska tungu. I sömu and-
rá hvarflaði sú hugsun að mér
hve annkannalegir þeir Gunnar
og Skarphéðinn hlytu að vera í
augum erlendra bíógesta opnuðu
þeir munninn á ensku. Þessi
hugsun steypist reyndar yfir
heilabúið eins og ískaldur foss og
sópaði burt drauminum um
heimsfrægð íslensku fornsagn-
anna á hvíta tjaldinu. Við getum
ekki ætlast til þess að útlend-
ingar taki alvarlega íslenska
„samurai" sem mæla á popp-
máli. En hvað er þá til ráða? Er
ekki upplagt að leysa málið með
því að setja texta við íslenskar
kvikmyndir. Ekki veit ég það. En
hitt veit ég að ég geti verið inni-
lega sammála hinum fræga
bandaríska leikhúss- og kvik-
myndagagnrýnanda Stanley
Kaufmann er hann segir svo um
texta í kvikmyndum — og læt ég
því ummæli hans verða lokaorð
þessa greinarkorns, en Kauf-
mann dregur hér fram bæði
kosti og galla textaðra kvik-
mynda.
„Ég veit — segir Kaufmann —
að textar við kvikmyndir fara i
taugarnar á áhorfendum ... Við
njótum þess vart að horfa á
bústin konubrjóst eða japanskan
skrautgarð sem texti hefir verið
límdur yfir, en flestir held ég að
vilji fremur hafa texta en missa
af þeirri ánægju að hlýða á
raddir leikaranna og nema það
hljómfall sem berst með tali
þeirra frá fjarlægri ströndu ...
textuð kvikmynd fer síður í
taugarnar á mér en kvikmynd
þar sem ég er stöðugt minntur á
að hvert orð sem ég heyri er ekki
af vörum þess er mælir, það er
svipað og horfa á þögla kvik-
mynd er fylgir efnisþræði út-
varpsleikrits sem ókunnir leik-
arar flytja."