Morgunblaðið - 10.07.1983, Blaðsíða 1

Sunnudagur 10. júlí - Bls. 49-80
ERSKINE
CALDWELL
Einkaviðtal Morgunblaðsins við hinn fræga höfund Dagsláttu Drottins og Tobacco Road
Texti: Jakob F. Ásgeirsson
Ég skal segja þér af hverju ég er ekki ríkur maður,
segir Erskine Caldwell og skreppur í keng í stóln-
um. Hugsum okkur að ég sé með epli hér í lófanum
og aleiga mín sé þetta epli. Og ég skil við konuna
og sit eftir með hálft epli. Nú, ég kvænist í annað
sinn og skil og á þá ekki nema fjórða part úr epli.
Ég geng í gegnum þetta allt í þriðja sinn og vakna
þá upp við að það er ekki eftir nema áttundi partur
úr epli! Ég átti þetta fína hús í Connecticut, ég
missti það og annað í Main og það þriðja í Tucson,
Arizona. Ég setti þetta hús á nafn Virginíu, núver-
andi konu minnar, svo ég tapa aldrei meir!
Erskine Caldwell
Nei, ég get ekki kallað mig rík-
an mann, segir Caldwell, en
ég er heldur ekki fátækur. Ég gæti
sjálfsagt skrapað saman milljón
dollurum, en hvað ætti ég þá?
Ekkert nema milljón dollara!
Mér er illa við allan munað. Ég
reyndi það, það vantar ekki, að
lifa eins og fínn maður: ég keypti
mér glæsibifreiðir og þar fram
eftir götunum en þeir hlutir höfðu
aldrei neina meiningu fyrir mig.
Mér leið ekkert betur í kadilják en
réttum og sléttum sjervólet. Og ég
er miklu sælli núna, blessaður
vertu, að búa í þessu litla húsi með
eitt svefnherbergi og einn bíl.
Ég er einfaldur maður og ég hef
lifað einföldu lífi. Ég hef aldrei
tekið þátt í neinu félagsstarfi;
ævinlega viljað vera útaf fyrir mig
við skriftirnar. En mér finnst
gaman að ferðast. Það er mín fötl-
un. Góður partur af lífi mínu hef-
ur týnst í ferðalög. Ég fer héðan
til Bangkok, Tókíó, Kaíró; hvert á
land sem er, þegar ég finn það er
kominn órói í skrokkinn. Ég hef
komið í alla heimshluta, nema
Afríku; ég hef aldrei komið til
Afríku. Og alls staðar hefur mér
liðið vel. Nema í Indlandi. Fátækt-
in þar er svo mikil og hún er svo
augljós að manni líður illa. Það er
ekki hægt að horfa uppá slíka
eymd án þess að finna til.
Erskine Caldwell er einn af
metsöluhöfundum heimsins.
Bækur hans, fleiri en 50 að tölu,
hafa selst í meir en 80 milljónum
eintaka í nálægt 40 þjóðlöndum.
Frægust bóka hans, og jafnframt
sú besta, er Dagslátta Drottins
(God’s Little Acre, 1933) sem kom-
ið hefur út í tveimur útgáfum á
íslandi í þýðingu Hjartar Hall-
dórssonar. Caldwell skrifaði þá
bók i einni lotu án þess að hnika
til orði: blöðin duttu úr ritvélinni
og urðu að bók.
Já, ég var að flýta mér, segir
Caldwell. Þetta var um vetur í
Mount Vernon og það voru ógur-
legir kuldar og ég í óupphituðu
húsi. Ég hélt hita á fótunum með
því að stinga þeim oní tvær rusla-
fötur fullar af dagblaðapappír.
Annars er það stórmerkilegt
hvernig ég skrifaði þessa bók. Eg
hef aldrei, hvorki fyrr né síðar,
skrifað aðra bók með slíkum
hætti.
Leikgerðin að Tobacco Road
(1932) sló öll met í bandarísku
leikhúsi þegar hún var sýnd fyrir
fullu húsi á Broadway í sjö og
hálft ár. Aðrar frægar bækur
Caldwells eru Georgia Boy (1943),
Journeyman (1935), Trouble in July
(1949), Tragic Ground (1944) og nú
síðast Miss Mama Aimée (1967).
Allt frá því Scott Fitzgerald vakti
athygli Max Perkins, hins fræga
ritstjóra Scribners, á smásögum
Erskine Caldwells, hefur hann
verið viðurkenndur meistari í
smásagnagerð. Og í fyrra kom út
gott safn smásagna hans, Stories
of Life — North & South. Þá er
blaðamennska hans mjög vönduð,
svo og ferðaskrif hans og ritgerðir
um líf í Bandaríkjunum. En eins
og gefur að skilja, þá er ekki allt
jafn gott sem höfundur 50 bóka
hefur skrifað og í mörg ár var
mikið reyfarabragð af bókargerð
Erskine Caldwells, jafnvel svo að
vafasöm útgáfufyrirtæki á íslandi
gáfu út sögur hans í blaðaformi og
prýddu þá berrassaðar konur for-
síðuna!
Ha, finnst þér heitt? spyr
Caldwell. Nei, 28 gráður kall-
ast ekki heitt í þessum heims-
hluta. Hér fer hitinn, sjáðu, uppí
40 gráður á nóttum. Svo þú kemur
á besta tíma; það er svalt.
Caldwell býr nú í Scottsdale,
Arizona, ásamt fjórðu eiginkonu
sinni, Virginíu, sem er fyrrum feg-
urðardrottning og málar myndir á
meðan karl hennar skrifar bækur.
Hús þeirra stendur í dalnum undir
Múmíufjalli; það er snoturt ein-
býlishús og enginn íburður þar,
nema sundlaug í bakgarðinum.
Já, ég er með sundlaug, segir
Caldwell mæðulega. Ég hef ekkert
með sundlaug að gera, en það er
vandfundið hús á þessum stað án
sundlaugar. Það er furðulegt því
þetta er eyðimörk og vatnið dýr-
mætt. Ég syndi tvisvar á ári: á
þjóðhátíðardaginn og á frídegi
verkamanna. Það er allt mitt
sund. En konan hefur gaman af
sundi; hún er mikið gefin fyrir lík-
amsrækt.
Scottsdale er einstaklega þrifa-
legur bær; þar býr raunar ekkert
nema efnafólk, aðallega ríkir
gamlingjar og er Caldwell ekki
fyllilega sáttur við það sambýli.
Én það er fallegt í Scottsdale og
Virginía, kona hans, hefur ekki
fundið fyrir liðagigtinni sem
kvaldi hana, frá því að þau fluttu
sig í þurra loftslagið.
Það lætur nærri að ég hafi búið
í öllum ríkjum Bandaríkjanna,
segir Caldwell. Og af því á ég nú
hvergi heima; ég á, sérðu, ekkert
heimaríkið. Og ég á nú ekki neinn
grafreit heldur — (ég kæri mig
ekki um að vera grafinn, ég vil
vera brenndur). En ég hef ævin-
lega viljað vera á ferðinni og hef
aldrei ílendst á neinum stað.
Margt fólk kærir sig ekki um að
fara á ókunna staði, en það geri
ég. Og einn daginn tek ég saman
föggur mínar og flyt frá þessum
stað. Annars er það svo sem
ómögulegt að vita; ég er orðinn
gamall og maður lifir nú ekki til
eilífðarnóns.
En er ekki heilsan góð?
Jú, ég er ágætur til heilsunnar.
En ég þarf stundum að taka mér
hvíld miðstykkið úr deginum. Ég
hef lifað tvær stórar skurðaðgerð-
ir við krabba og núorðið geng ég
um með tvö hálf lungu. Svo ég er
ekki alveg í fullu fjöri og stundum
finn ég það á mér að ég verð að
fara á hálfum hraða. Ég reykti of
mikið og af því náði nú krabbinn í
mig. Ef ég hefði haft þrjú lungu,
þá myndi ég vera með þrjú hálf
lungu núna.
Já, ég hætti að reykja. Læknir-
inn sagði að ég yrði að hætta ef ég
vildi lifa áfram, svo ég labbaði
mig inná næstu krá og keypti mér
í glas og leitaði í vasanum að síg-
arettupakkanum. Ég átti tvær síg-
arettur og stakk þeim báðum uppí
mig og reykti þær báðar í einu.
Síðan hef ég ekki reykt og það eru
nú orðin ein átta ár.
En ég er í ágætu líkamlegu
formi, þó lungun séu aðeins hálf.
Ég er hraustur, finnst mér, en ég
get náttúrlega ekki lifað til eilífð-
ar, eins og ég sagði. Núorðið lifi ég
bara til eins árs í senn. Ef ég klára
þetta ár, þá legg ég til við það
næsta. En það er ekki til í dæminu
að leggja árar í bát; ég vinn eins
og áður uppá hvern dag. Núna er
ég að vinna að ritgerð um sjálfan
mig fyrir alfræðibók nokkra. Sú
ritgerð á að vera 15 þúsund orð
eða um 50 vélritaðar síður og ætla
ég að reyna að hespa hana af á
næstu vikum. Hvað þá tekur við,
er ekki alveg ljóst, en ég er á ævi-
sögualdrinum og sjálfsævisaga
mín Call it Experience nær nú ein-
ungis til ársins 1957 og það hefur
mikið gerst eftir það. Þá er vel
trúlegt að ég skrifi ritgerðir af
ferðum mínum; ég er mikill ferða-
langur, eins og ég sagði þér, og hef
skrifað nokkrar ferðabækur, með-
al annars frá Tékkóslóvakíu og
Sovét og nokkrar líka frá mínu
heimalandi. Konan mín og ég höf-
um haft samvinnu um gerð
tveggja bóka á seinni árum: Ar-
ound about America og Afternoons
in Mid-America — ég skrifa og hún
myndskreytir. Við kunnum að
skrifa þriðju bókina og hún-gæti
jafnvel orðið næsta verkefni mitt.
Síðasta skáldsaga mín var .4nn-
ette (1973) og ég veit ekki hvort ég
ræðst í aðra. Þegar maður er bú-
inn að skrifa 50 bækur, þá liggur
manni ekki svo á að skrifa fleiri; í
50 ár skrifaði ég bók á ári, svo mér
liggur ekki lífið á lengur. En ég er
alltaf með nýja sögu í huganum,
það vantar ekki.
SJÁ NÆSTU SÍÐU