Morgunblaðið - 10.07.1983, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JULII1783
Ótíðindi úr Skaftárþingi:
Vatnið verður að eldsneyti
og logar sem tærasta lýsi
Kirkjubæjarklaustri 9. Julii.
Frá tíðindamanni Morgunblaðsins.
BÓNDI sá er bjó í Botnum,
þar nærri afrétt Meðallend-
inga, græddi vel fé á fáum
árum. í»á hann var að flytja
sig í burtu undir lok Junii,
samansafnaði hann miklu af
fé sínu í einn hólma Skaftár
þar hjá bænum, sem hann
ætlaði að burtreka, en eldur-
inn hljóp þá fljótara en hann
hugði yfir fljótið og hólmann,
svo á lítilli stundu sást ei
hold né hár af því. Sannaöist
þá hið fornkveðna: Hvað afl-
ast fljótt, eyðist á stundum
og fljótt.
Önnur sögn, verð til frásagn-
ar, er af prestinum að Hólmi.
Hann var persónumikill og lifði
í lukku og velmagt, að varla
mun honum hafa sýnzt nokkur
standa sér hér jafnfætis, og
margir álitu hann þann for-
stöndugasta og drifnasta mann í
öllu. Þann 22. Junii afbrann sú
væna Hólmskirkja. Brá þá svo
við að prestur reyndist einn sá
hugminnsti og hræddasti, að
nema kona hans og vissir sókn-
armenn höfðu gengizt fyrir því
að koma þaðan eignum þeirra og
fatnaði undan eldinum, mundi
hann hafa lítið skipt sér af því
að sögn, þó mikið hefði af því
farið; svo varð hann frá sér
numinn.
En að hann tók sig svo seint í
vakt hjá því sem aðrir að flytja
sínar eigur í burtu, hefur eflaust
sá dulur dregið hann, að hann
hefur hugsað, að eldurinn mundi
stanza við og slökkna í fljótinu,
sem var fyrir ofan bæinn, en það
sló honum og jafnvel fleirum
feil á því, þar eð það var svo
náttúrlegt að stærri hlutur í
náttúrunni ynni á þeim minni
eins og hér á stóðst. En hér var
við meira að segja: vatnið, á
meðan eldurinn var að falla og
renna í það, varð að eldsneyti og
logaði sjálft, sem tærasta lýsi
væri, hvar til bæði tíðindamað-
ur og margir aðrir erum að við
lifandi sjónarvitni.
Að endingu vil ég nefna, að
hér víða á Síðunni heyrast hljóð
í jörðinni, sumstaðar sem vein,
sumstaðar sem hunda urr. Af
gamalli þjóðtrú heldur fólk
margt og skrafar um þetta. En
þessi hljóð eru öll náttúruleg,
einasta vindhljóð, skurk og um-
leitanir í jarðarinnar æðum og
sprungum, eftir tæminginn, sem
orðinn er, eða af stórviðrum,
sem rýmilega hafa blásið ofan í
gjárnar.
Einn auðmjúkur og af
hjarta lítillátur, Morg-
unblaðsins tíðindamað-
ur, cand. jur. Hreinn
Loftsson, hefur saman
tekið, eftir sannorðra
manna frásögnum.
Kirkjubæjarklaustri, 9. Julii. Frá tíðindamanni Morgunblftfains.
Bóndinn að Skál sá tvo grásvarta fugla syndandi lítið eitt stærri en andakyn, sem kallast urtir, í vellandi vatni sem yfír
bæ hans kom í fyrri viku. Fuglar þessir stungu sér mest þar sem suðan í vatninu krakkaði og kraumaði hvað heitast.
Þeir voru svo ókyrrir, að ei var unnt að komast í skotfæri til að skjóta þá.
Eldfuglar
sáust af
Skálarheiði
Undanfarandi hlutir og viðburðir:
Ormar og pestarflug-
ur, skrýmsli í vötnum
— eldmaurildi á jörðu, ítem hljóð úr hennar iðrum
Kirkjubæjarklaustri 9. Julii. Frá tíðindamanni Morgunblaðsins.
LOFAÐUR veri guð! Hann hefur bæði í svefni og vöku, bent mönnum hér í
sveitum að vér skyldum taka vara á oss og búa oss við yfirhangandi og
ókomnu straffi. Eldroði sást á lofti og teikn, ormar og pestarflugur á jörðu,
skrímsli í vötnum og eldmaurildi á jörðu, item hljóð og veinan í hennar
iðrum, vanskapan á nokkrum lömbum. Drambsemin sté upp, sem ávallt er
fallinu næst. Marga skikkanlega mei
Áður en þessi landplága yfir féll
voru mikil landgæði og árgæzka.
Undanfarin ár hefur verið þvílík
blómgan og ávöxtur á öllu, með
spökustu veðuráttu til lands og
sjóar. En hvílíkt stjórnarleysi,
andvara og iðrunarleysi var um
þann tíma, sérdeilis í Kirkjubæj-
ar- eður Kleifarþinglagi, hjá all-
mörgum, er sorglegra til frásagn-
ar.
Þar lifðu menn í sælgæti matar
og drykkjar, sumir orðnir svo
matvandir, einkanlegast þjón-
dreymdi það, sem eftir kom.
ustufólk, húsgangslýður og let-
ingjar, að ei vildu nema þá allra
beztu og krydduðu fæðu. Drykkju-
svall og tóbakssvall fór að sama
lagi. Prestar hafa þeir hér fundizt,
sem eigi hafa þótzt geta framflutt
með reglu og andakt guðsþjón-
ustugjörð nema fyrir brennivíns
tilstyrk. Þó eru hér með heiðri og
æru fráskildir allir gagnráðvandir
menn, sem hér sem annarsstaðar
voru margir í bland hinna, en þeg-
ar drambsemin er sem hæst, þá er
hún og fallinu næst.
Þó var guðs langlundargeð svo
mikið og beið eftir mannanna iðr-
an og afturhvarfi að hann lagði
straffið langt síðar yfir og mýkra
en til stóð og forþénað var. Hann
lét því áður ýmsa viðburði ske, er
benda kynnu og leiða menn til
réttrar varúðar.
Af heilmörgu verður þó fátt eitt
sýnt.
í Feðgakvísl í Meðallandi, hvar
eldurinn á dögunum yfir féll,
sáust fyrir nokkrum árum fjöldi
af vatnsskrímslum með ýmisleg-
um myndum. Á jörðu hjá
Steinsmýri sáust eldhnettir liggj-
andi sem maurildahrúgur. Eitt
eldslag flaug yfir lambhús á
Oddum í Meðalandi, sem drap
þar lömb og reif eina stoð að endi-
löngu, er svo var í merginn sviðin
eins og hún hefði verið brennd af
logandi járni.
Annarsstaðar heyrðust hér
bæði hljóðfæri í jörðu og sem
klukknahljóð í lofti, af heilmörg-
um sannorðum mönnum. Ofan-
rigningar komu hér miklar í
vor. Dökkrauðar, gul- og svart-
röndóttar pestarflugur sáust hér
einnig, svo stórar og digrar sem
þumalfingursliður er á karlmanni.
Lömb og kálfar fæddust hér
framar venju vanskapaðir. Eitt
lamb á Hunkubökkum á Síðu
hafði hræfuglsklær fyrir lágklauf-
ir. Hestar lögðust framar venju á
að éta skarn og fjóshauga, og þótt
menn vel vissu og hefðu heyrt, að
þessir og þvílíkir viðburðir boðuðu
jafnan eftirfarandi landplágu, þá
var því engin akt gefin.
Eldsins yfirfall...
eldinum, sem neðan kom, og svo hin- hana svo í sundur, reif hana og tætti,
um, sem yfir það féll. sem þá ólmt dýr sundur rífur eitt-
Á undirjarðareldsumbrotið horfði hvað; þá stóð logi og bál upp úr hverj-
ég, sem og fleirum er kunnugt; fyrst um áminnztum hraunhól. Stórar
belgdi jörðina upp, með orgi og hellur og grasflúðir fleygðust þá í loft
vindskurki niður í henni, og sprengdi upp ósegjanlega hátt, til og frá, með
stórum smellum, eldingum, sandgus-
um, reyk og svælu.
Ó! hvílík ógn var að horfa á þvílíkt
guðs reiðitákn og bendingu; sá fljót-
andi eldur fleygðist hér ofan á, svo
allt agaði saman, og stíflaðist nú
fyrst upp Holtsá, og fyllti dalinn með
vatni, hljóp svo yfir árfarveginn og
upp brenndi Holt, þaðan austur með
brekkunum og stíflaði upp Fjarðará,
sem nú kallast Fjaðará; hleypti vatni
og sandi yfir Heiðarengjar, sem voru
fyrir neðan brekkurnar.
Síðustu viðburðir
Frá 6. Julii hefur eldurinn verið að
renna og fylla upp þann geim allan til
fjalls, sem var allt frá Skálarstapa að
Heiðarhálsi. Fyrri hluta þessarar
viku var spakt veður, mikil suða
heyrðist enn í sömu gjá.
í dag (þann 9. Julii) hefur verið
mikið öskufall yfir allt á Síðunni, svo
að jörð er orðin svört. En þar sem
frétzt hefur, að ekkert sandfall hefði
komið í Meðallandi, og að peningur
haldist þar við, fóru bændur héðan
nokkrir, að koma sér fyrir með pen-
ing sinn, þó til lítils komi; því að þá
herrann vill straffa, kann enginn
undan hans reiði að komast."