Morgunblaðið - 06.08.1983, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. ÁGÚST 1983
Skýrsla Orkustofnunar um raf-
magnsverð með og án ISAL
— eftir Birgi Isl.
Gunnarsson
Síðari grein
Orkustofnun hefur látiö frá sér
fara tvær skýrslur um áhrif raforku-
samningsins vid ÍSAL á raforkuverð
Landsvirkjunar til almennings-
veitna. f fyrri grein um þessar
skýrslur var forsaga málsins og
vinnubrögð ráðherra nokkuð rifjuð
upp. Jafnframt var greint frá þeirri
meginforsendu þessara athugana, að
ráðist hafði verið í Búrfellsvirkjun
þótt álsamningarnir hefðu ekki
komið til. í þessari grein verður
fjallað nokkuð nánar um þessar
skýrslur.
Aðferðirnar þrjár
í síðari skýrslu Orkustofnunar
eru notaðar þrjár aðferðir við að
reikna út hvað almenningur hefði
þurft að greiða fyrir orkuna frá
Búrfellsvirkjun með þeirri hægu
uppbyggingu án ÍSAL, sem skýrsl-
an gerir ráð fyrir og sú útkoma
síðan borin saman við það sem al-
menningsveiturnar raunverulega
greiddu.
Fyrsta aðferðin felst í því að
láta arðgjöf af eignum í rekstri
verða þá sömu ár hvert án ÍSAL-
samninga, eins og arðgjöfin varð í
reynd. Þetta er sú aðferð, sem
Orkustofnun notaði i sinni fyrri
skýrslu. Aðferðir 2 og 3 byggjast á
því að áætla hver gjöld Lands-
virkjunar hefðu orðið, ef ekki
hefði verið gerður raforkusamn-
ingur við ÍSAL og síðan gert ráð
fyrir sama rekstrarhagnaði (eða
tapi) og raunverulega varð. Mjög
stór hluti af útgjöldum Lands-
virkjunar ér vaxtagreiðslur og
liggur munurinn í þessum aðferð-
um í því hvernig þær eru áætlað-
ar. í aðferð 2 er reiknað með því,
að öll lán hefðu verið dollaralán,
en í aðferð 3 er reiknað með lánum
í sama hlutfalli mynta eins og
varð í raun. í báðum þessum að-
ferðum er reiknað með sömu ár-
legu meðalvöxtum og greiddir
voru.
Hæpnar forsendur
Um þessar aðferðir og forsend-
ur, sem þar eru notaðar, má auð-
vitað margt segja. í aðferð 1 þarf
að gefa sér forsendur um áfanga-
skiptingu framkvæmda, stofn- og
rekstarkostnað hvers áfanga við
virkjunarframkvæmdirnar án
ÍSAL. í aðferðum 2 og 3 þarf auk
áðurnefndrar ágiskunar að áætla
lántökur í ýmsum myndum og
vaxtakostnað. Að því leyti er að-
ferð 1 þó sýnu skárri, þar sem inn
í hana fara færri óþekktar stærð-
ir. Forsendur um framkvæmdaröð
og stofnkostnað eru mikilli óvissu
háðar, ekki síst varðandi Búr
fellsvirkjun án ÍSAL-samninga og
því enn óráðlegra að ætla að gefa
sér til viðbótar ímynduð lánskjör
sem grundvöll útreikninga. Miklar
líkur eru á því að ekki hefðu feng-
ist jafn hagstæð lánskjör og raun
varð á, ef ekki hefði verið gerður
orkusölusamningur við ÍSAL. Víst
er að Alþjóðabankinn a.m.k. hefði
ekki lánað til Búrfellsvirkjunar án
slíks samnings. Með þeirri virkjun
var nánast í einu stökki þrefölduð
orkuvinnslugeta í landinu og slíkt
stökk hefði verið óframkvæman-
legt án þess að hafa tryggan sölu-
samning um stóran hluta orkunn-
ar.
Búrfell ekki byggt
Lánaforsendur í umræddri
skýrslu Orkustofnunar eru því
óraunhæfar og til þess eins fallnar
að gefa ranga mynd af ávinningi
almenningsveitna af rafmagns-
samningunum við ÍSAL. Sannleik-
urinn er sá, að á sínum tíma stóðu
menn frammi fyrir tveimur leið-
um: Fyrri leiðin, sem farin var,
fólst í Búrfellsvirkjun með stór-
iðju. Hin leiðin var röð smærri
virkjana, sem hefði verið mun
dýrari fyrir almenning í landinu.
Auk þess sem að ofan greinir
um aðferðirnar þrjár, reiknar
Orkustofnun með þremur tilvikum
varðandi uppbyggingu línukerfis-
ins. Um þær forsendur er það að
segja, að þær eru auðvitað mjög
óvissar, þótt færa megi fyrir því
rök, að reikna megi með að línu-
kerfið hefði byggst upp með sama
hætti og varð í raun (tilvik 1) og
virðist Orkustofnun helst hallast
að því.
Ávinningur af
ÍSAL-samningum
í upphaflegri skýrslu sinni, sem
Hjörleifur stakk undir stól og
vildi síðan búa nýjar forsendur,
miðaði Orkustofnun við aðferð 1.
Ætla má því að sú aðferð sé eðli-
legust að mati stofnunarinnar.
Niðurstöður útreikninga sam-
kvæmt þeirri aðferð (og miðað við
tilvik 1 í línuuppbyggingu) eru
þær, að sé reiknað með 6% raun-
vöxtum, þá hefðu almenningsveit-
urnar þurft að greiða 11% meira
að meðaltali fyrir rafmagnið án
samningsins við ÍSAL og er þá
miðað við tímabilið 1969—1982. Ef
litið er lengra fram í tímann og
tekið tímabilið 1969—85, hefði al-
menningur þurft að greiða 4%
hærra verð að meðaltali án ÍSAL-
samnings.
Með öðrum aðferðum og tilvik-
um gefa niðurstöður útreikninga
Orkustofnunar minni hagnað í
raforkuverði til almenningsveitna
en að ofan greinir og í sumum
dæmum tap, en þeir útreikningar
byggjast á mjög hæpnum forsend-
um, eins og fyrr segir.
Fyrirvarar orkumálastjóra
Orkumálastjóri lét bréf fylgja
til ráðherra og birtist það með
skýrslunni. Réttilega bendir hann
á að fara þurfi mjög varlega í all-
ar ályktanir um verðmun, sem
draga megi af niðurstöðum skýrsl-
unnar. Hann bendir og á, að
ávinningur af raforkusamningum
við ÍSAL hafi verið ótvíræður
fyrstu árin, en fari minnkandi og
„verði brátt uppurinn, ef hann er
það ekki nú þegar".
Engum kemur á óvart að ávinn-
ingurinn fari minnkandi, enda
sækjum við nú hærra verð í greip-
ar ÍSAL. Hins vegar er sú ályktun
orkumálastjóra mjög hæpin, að
ávinningurinn kunni að vera upp-
urinn og stangast á ýmislegt sem
fram kemur í skýrslunni sjálfri,
svo ekki sé talað um þær hæpnu
forsendur sem notaðar voru og hér
hafa verið gerðar að umtalsefni.
Pólitískir hagsmunir
Sá talnaleikur sem fram kemur
í þessari skýrslu er góðra gjalda
Birgir ísl. Gunnarsson
verður. Tilgangur Hjörleifs Gutt-
ormssonar var hins vegar fyrst og
fremst að fá niðurstöðu, sem væri
til þess fallin að sverta samning-
ana frá 1965. Þess vegna stakk
hann fyrstu skýrslunni undir stól
og heimtaði nýja, sem byggð væri
á hans eigin forsendum. Skýrslan
er ekki mikilvægt gagn í álmálinu,
sem komið gæti „að haldi til sókn-
ar fyrir íslenska hagsmuni", eins
og það heitir á máli Hjörleifs
Guttormssonar í Mbl.-grein fyrir
stuttu. Okkar sterkustu rök í mál-
inu eru breyttar forsendur, sem
réttlæti að semja að nýju, en ekki
að íslenskir samningamenn, ís-
lenzk ríkisstjórn og Alþingi hafi
samið af sér á sínum tíma. Sá
málflutningur Alþýðubandalags-
ins dugar lítt íslenskum málstað í
þessari mikilvægu deilu. Hann
kann hinsvegar að þjóna flokks-
pólitískum hagsmunum Alþýðu-
bandalagsins, en þeir hagsmunir
hafa reynst æðri öllu í meðferð
flokksins á þessu mikilvæga hags-
munamáli.
Skáldið
og dauðinn
Krabbameinsfélag Austfjarða:
Fjársöfnun til að
festa kaup á sónar
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi fréttatilkynning frá
Krabbameinsfélagi Austfjarða:
„Sunnudaginn 26. júní sl. var
haidinn aðalfundur Krabbameins-
félags Austfjarða í félagsheimil-
inu Skrúði á Fáskrúðsfirði. f
skýrslu stjórnar kom m.a. fram að
740 konur höfðu mætt til skoðunar
í nýlokinni hópskoðun, sem fram
fór á vegum félagsins og sem Egg-
ert Brekkan, yfirlæknir í Nes-
kaupstað sá um.
Mikill áhugi ríkti á fundinum
um reykingavarnir og voru fund-
armenn sammála um að þar þyrfti
m.a. til að koma sterk og samfelld
fræðsla í skólanum og hyggst fé-
lagið í framtíðinni leitast við að
leggja því máli virkan stuðning.
Aðalverkefni félagsins um þess-
ar mundir, ásamt fleiri félögum í
fjórðungnum, er að vinna að fjár-
söfnun til kaupa á sónar fyrir
Fjórðungssjúkrahúsið í Neskaup-
stað. Fundarmenn létu í ljós
ánægju með þessa ákvörðun, því
óneitanlega er bæði erfitt og dýrt
fyrir konur að sækja þá þjónustu
til Reykjavíkur. Og þar sem upp-
lýst var að sónarinn kæmi til góða
við ýmsar fleiri rannsóknir en
fyrir verðandi mæður, þótti þetta
því fremur mjög vel til fallið.
Félagið gaf kr. 10 þús. í minn-
ingu Guðmundar heitins Jó-
hannssonar læknis til Krabba-
meinsfélags íslands.
Meðlimatala félagsins er milli
800—900 og félagssvæðið er Nes-
kaupstaður, Eskifjörður, Reyð-
arfjörður, Fáskrúðsfjörður og
Stöðvarfjörður."
Húsavík:
Fleiri ferðamenn í
júlí en venjulega
— eftir Gísla Jónsson
menntaskólakennara
Á þessum sunnudagsmorgni er
eitthvað sem knýr mig óaflátanlega
til þess að lesa Hannes Pétursson
einu sinni enn, Ijóð hans ný og göm-
ul. Fyrr en varir reyni ég að rifja upp
og raða saman Ijóðum skáldsins um
líf og dauða. Ljóð 16 og 33 í síðustu
bók hans láta mig síst af öllu í friði.
Ég les, fer í gegnum Ijóðasafnið allt,
legg bækurnar frá mér, gefst upp.
Fer út, ætla að gleyma þessu við
grúsk niðri á Safni. En áður en ég
veit af, er ég enn kominn að skrif-
borðinu heima með bækur Hannes-
ar. Lffið og dauðann? Til hvers að
reyna að einangra það? Er ekki allt
líf og dauði? Og hættu þessu!
f þeirri ljóðabók Hannesar Pét-
urssonar, þar sem mest er af lífi,
er dauðinn óþyrmilega nálægur.
Skáldið er fyrr en varir komið í
kirkjugarðinn:
Og allir luggja frá sér hin notuAu nöfn
á nýlega spýtu eöa stein. — og vinirnir koma.
Peir krjúpa í góóu veöri um helgar á hnjánum
og hengja með gætni niður í Dauðans þögn
mjóa sprota vaxandi viðarróta.
Svo þeir sem annars einskis fá að njóta
eiga þess kost um sumarlanga tíð
við fuglasöng að seytla upp eftir trjánum.
Sú helst var líkn hinum látnu
gefin. En í Söngvum til jarðarinn-
ar seytla þeir jafnvel ekki upp eft-
ir trjánum:
llndarleg ósköp að deyja:
liggja með ónýt augu
ónýta spegla lífsins
una við ormsmognar hlustir
sem áður fyrr lauguðust
þrumunnar þunga gný
þýðum hlátri frá börnum.
IJndarleg ósköp að deyja:
hafna í holum stokki
himininn fúablaut fjöl
með fáeina kvisti að stjörnum.
Svona dapurlegt var það. Kvist-
ir kistuloksins eina hýbýlaprýðin
Og
llandan við lífíð bíður ekkert, ekkert.
Eggjárn Dauðans sker sundur grannan kveik
augna minna. í myrkrinu týnist ég.
En þangað til:
Kg nýt ekki til að neyða tímann úr stað
nýt ekki til að gleyma.
I»yrstum huga safna ég lífinu saman
í sérhverri hreinni nautn: í lestri, í kossi —
svo allt verður tilfinning, dýrmæt og daglega ný.
en Dauðinn á eftir að koma.
Ilann veit hvar ég bý.
Hannes glímir við Dauðann,
með stórum staf, á sama hátt og
Hallgrímur Pétursson og getur að
lokum sagt við sjálfan sig eins og
hann sagði við Hallgrím: óttinn
fangstaðar á þér missti. í fræg-
asta sálmi sínum um Dauðann
sannaði Hallgrímur að Dauðinn
væri sendiboði Guðs ( þjónustu
lífsins. Þess vegna missti óttinn
fangstaðar á honum og hann skor-
aði hann á hólm: Komdu sæll, þá
þú vilt!
Var ekki einhver máttugri Lífi
og Dauða og stýrði hvoru tveggja?
Hannes Pétursson hlaut að spyrja
hvort handan við lífið biði ekkert,
ekkert. Og hann spyr í Innlöndum:
Hve lengi gel ég lofsungið þessi fjöll
lofsungið þetta haf, þessar eyjar og strendur
já menn og alla hluti sem huga minn gleðja
hve lengi, án þeirrar vissu að eitthvað sé til
ofar sérhverjum stað, hverri reynslu og hugsun
sem teflir þessum fjöllum fram, þessu haH
fjarlægð og nálægð, öllu — lífi og dauða
leikur því fram fyrir augum mér öruggri hendi?
Hannes Pétursson
í Innlöndum, undir lokin, er á
nýjan leik staðnæmst í kirkju-
garði.
IIin græna breiða
hylur moldu
og menn og tíðir
unz allt um síðir
sefur í foldu
sefur draumlaust
að duldum vilja
og æðsta boði
— sem engir skilja.
Sjá einhver stendur
við stundaglasið
og allt er grasið
tvær óséðar hendur.
Og núna. í nýjustu bókinni, 36
Ijóðum, þar sem skáldið er á leið-
inni heim í öllum skilningi, enn
kirkj ugarðsvísur:
Svo er því farið:
Sá er eftir lifir
deyr þeim sem deyr
en hinn dáni lifir
í hjarta og minni
manna er hans sakna.
W*ir eru himnarnir
honum yfir.
Og svo allra síðast í sömu bók
minningarljóð um Stein:
Og enni hans verður snögglega
sem allt hafi tilgang:
Lífið það er líf
á langferð undir stjörnunum.
Að deyja, það er aðeins
hin alhvíta hreyfing.
„Undarleg ósköp að deyja."
G.J.
llúsavík, 4. ágúst.
VORIÐ gerði hér ekki vart við sig,
en síðast í júní brá til betri tíðar og
hófst þá spretta á túnum, en það var
minnst mánuði síðar en eðlilegt
mætti teljast. Síðan hefur verið
ágætis sprettutíð og hagstætt veður
fyrir sumarleyfisfara.
I júlí hafa ferðamenn verið
fleiri en undanfarin ár hér um
slóðir og þá meira um hópferða-
bíla en ferðir einstaklingsfarar-
tækja. Umferð er mikil en nýting
hótela ekki meiri en áður, bæði
búa menn meira í tjöldum og hófst
umferðin að minnsta kosti hálfum
mánuði síðar en venjulegt má telj-
ast og þar er vorkuldanum um að
kenna.
í dag er hér besta veður, hretið
um verslunarmannahelgina stóð
aðeins í tvo daga, en heyþurrkur
hefur þó verið allmisjafn vegna
skúraleiðinga, sem oftast hafa
verið um nætur. Fréttaritari.