Morgunblaðið - 09.09.1983, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1983
35
Gróðri vaxnir þak-
fletir voru um ára-
bil nær fallnir í
gleymsku sem sér-
stæður þáttur í
húsagerð en nú er
þetta þakefni aftur
að verða eftirsótt
Norrmna húaid í Fmreyjum er meó torfþaki, en íalenakir aóiiar klæddu
þakfiötinn. Mikiö er um húa meö torfþökum í Fmreyjum.
ákveðnar grastegundir, sem væru
betri á húsaþök en aðrar. Sagöi
hann það ekki vera, þó þykir æski-
legra aö grastegundirnar hafi
skriðular rætur og má í því sam-
bandi nefna vallarfoxgras og tún-
vingul.
Nú hefur það tíðkast bæði fyrr
og síðar aö gróðursetja jurtir á
grasþökin. En það er mjög undir
loftslagi og vaxtarrými rótanna
komiö, hvaöa jurtategundum er
unnt aö planta uppi á þaki. Þær
jurtir, sem koma einna helst til
greina hér á landi eru jurtir eins og
blágresi, ýmiss heiðargróöur,
vallhumall, íslensk fjóla og maríu-
stakkur. En trjákenndur gróður fer
illa með þökin, því ræturnar vilja
opnast upp í holklaka og þá mynd-
ast greiður vegur fyrir vatn, sagði
Hafliði okkur ennfremur.
Þaö er ennþá álit margra arki-
tekta og húsbyggjenda, aö torfþök
séu óheyrilega dýr og þeim fylgi
nokkur áhætta fyrir húsió. En
þessar hugmyndir hafa ekki verið
á rökum reistar. Sagði Geirharður
Þorsteinsson okkur, aö þaö væri
komin mun meiri reynsla af gróö-
urklæddum þökum á síðastliönum
áratug og sú tæknikunnátta, sem
nú er fyrir hendi viö gerð þaka,
útilokar nærri algjörlega hættuna á
skemmdum út frá gróöurklæddu
þaki.
Hvað kostnaðinn varöar sagöi
Bjarni Axelsson hjá Fagtúni að
sjálft þakefniö væri ekkert dýrara
en gengur og gerist með þakefni,
en hve dýr vinnan yrði færi eftir
aöstæöum. En hvernig er meö
endinguna, er hún góð? Sagöi
Bjarni að torfþök entust ekkert
síður en önnur þök.
Já, það er margt sem mælir
með torfi á húsþökum. Fyrir utan
notagildi þessa efnis, þá hefur torf-
iö þann kost, að vera látlaust og
gefur fjölbreyttari möguleika til
garðhönnunar og um leið þá teng-
ist byggingin og umhverfiö betur
saman.
Ekki má gleyma þætti, sem hef-
ur mikið aö segja hér á landi en
hann er sá, aö gróöurreitir uppi á
þökum halda vel í sér vatni og geta
þess vegna lagt sitt af mörkum, til
að halda rakastigi borgarloftsins í
jafnvægi. í langvarandi, ausandi,
rigningum draga torfþök auk þess
úr því álagi, sem þá veröur á hol-
ræsakerfi þéttbýlisins, því torfiö
heldur rakanum í sér og losar sig
svo við hann smám saman.
Margir aörir kostir fylgja grasi-
grónum þökum og gróöurklædd-
um húshliöum og má þar nefna
súrefnisframleiöslu, hreinsun lofts-
ins, jöfnun hitastigs loftsins, bætt
andrúmsloft í borgum og það að-
dráttarafl, sem þakgróðurinn hefur
á fugla.
En einhverjir ókostir hljóta að
fylgja tofþökunum. Aö sögn Geir-
harös eru gallarnir einkum þeir, að
þaö þarf svolítið sterkari burðar-
virki undir torfþak en járnþak og
þessvegna veröa þakviöirnir að-
eins dýrari í timburhúsum, en í
Nýtiakulegt húa teiknaö af Geirharöi Þorateinaayni, ataðaett i Skerjafiröinum.
anna og hvíldu þar venjulega á
hellum. Ofan á innrafta voru lagöir
útraftar, eða árefti, sem stefndu
langsetis og voru svo þéttir, aö
þeir héldu vel torfi. Ofan á áreftiö
kom oft lag af tróöi úr hrísi, birki
og þ.h. Ofan á útrafta eða tróð
kom svo einfalt eða tvöfalt nærþak
úr þurru torfi, og snéri grasrótin
inn á innra laginu. Utan þess kom
þunnt moldarlag, en yst snyddu-
eöa torfþak úr valllendistorfi, og
snéri grasrótin út. Torfþak skyldi
ætíð leggja svo, aö skarir vissu
undan veöri.,,
Eldra húa meö torfþaki f
miöborg Reykjavíkur.
steinsteinsteyptum húsum er
burðarþol þaö mikið aö lítill auka-
kostnaöur hlýst af torfþakinu.
Þá er vandasamt að setja gras-
þakið á, og má til dæmis ekki
vinna með göflum, því hætta er á
aö komi gat á undirlagiö, en erfitt
er að finna leka, ef óhöpp eiga sér
staö.
Eins og áður segir þá er ekki
mikið um torfþök á íslenskum hús-
um og að sögn Geirharös Þor-
steinssonar má kenna um fordóm-
um og því að þaö er stutt síöan viö
bjuggum í torfhúsum út af neyö.
Sagöi Geirharður ennfremur aö
það væri jafnvel auöveldara að
sannfæra borgarbúa um gildi torf-
þaka en þeirra, sem búa til sveita,
en borgarbúinn léti fremur stjórn-
ast af rómantík en rökhyggju í
þessum efnum.
Á síðari árum hefur vaknað
áhugi fyrir því aö viðhalda þekk-
ingu á því, hvernig torfhúsin voru
uppbyggö og hafa veriö haldin
námskeiö í torfhleöslu víöa um
land af Sveini Jónssyni á Egils-
stöðum, sem einn fárra manna
kann þessa gömlu byggingarað-
ferö.
En hvernig voru torfþökin til
forna? i bókinni lönsaga islands,
segir svo: „Einföldum þökum má
skipta í ásaþök og sperruþök. Ása-
þökin eru miklu eldri, og er marg-
sinnis getiö um þau í sögum vor-
um, en sperruþaka aldrei. Þó
þekktust þau snemma á 14 öld og
ef til vill fyrr. Ásaþökunum má aft-
ur skipta eftir tölu ásanna í einása,
tvíása, þríása og margása þök.
Einása mæniásaþak var algengt
í fornöld og er notað enn í smáhýs-
um, hlöðum, hesthúsum og því-
umlíku. Einfaldasta gerö þess var
þannig, að vænt tré, mæniás, var
lagt milli hússtafana.og hvíldu end-
arnir venjulega á hellublööum. Af
mæniásnum gengu innraftar, með
hæfilegum millibilum, yfir þvert
hús, niður á innri hleöslu veggj-
Ef við athugum það hvernig torf-
þökin eru nú, getur undirlag verið
annaðhvort úr timbri eöa stein-
steypu að sögn Bjarna Axelssonar
hjá Fagtúni, sem meöal annars
leggur torfþök. Sagöi Bjarni, aö
einangrunin kæmi hugsanlega á
steypuna eöa milli sperra í þaki.
Ofan á timburplöturnar kemur
vatnsvarnarlag, hjá þeim í Fagtúni
er þaö norskur dúkur, styrktur
með glertrefjum eöa polyestervef
og heitir Sarnafil. Svo fer það eftir
ýmsum aöstæðum, til dæmis
þakhalla og stærö þaksins, hvern-
ig gengiö er frá torfinu. Tíl dæmis
á stórum flötum þökum getur veriö
nauösynlegt aö setja perlumöl
undir torfiö, en ef hallinn er mikill
getur veriö nauöysnlegt aö setja
net eóa vörpu á milli torflaga, svo
torfþekjan sígi ekki frá mæni. i öll-
um tilfellum er sett eitt lag af torfi á
hvolf og eitt lag sem snýr rétt.
Þaö eru margir, sem láta sér
þaö vaxa í augum, aö þaö þurfi aö
slá torfið á þakinu. En staöreyndin
er sú aö vióhald torfþakanna er
ekki mikiö. Þaö þarf aö slá þau
einu sinni á ári og æskilegt er aö
bera svolítiö á þau á haustin. En
þeir, sem vilja fara sérstaklega vel
meö þök sín er bent á aö smyrja
þau meö nýrri mýkju, til aö vernda
grasrótina fyrir frosthörkunni aö
sögn Hafliða Jónssonar garöyrkju-
stjóra og áhugamanns um torfþök.
Við spurðum Hafliöa jafnframt
aö því hvort þaö væru einhverjar