Morgunblaðið - 02.10.1983, Blaðsíða 2

50
Svipmynd á sunnudegi:
YITZAK Shamir, næsti
forsætisráðherra ísraels,
er einn af fáum eftirlif-
endum frumherjakynslóð-
arinnar í forystusveit
lahdsins nú, sem komu til
Palestínu á árunum
1930—’40 og áttu drýgst-
an þátt í að Ísraelsríki
varð að veruleika. Öllum
ber saman um, að stefnu-
breyting í utanríkis- eða
innanlandsmálum verði
varla í stjórnartíð hans og
margir líta á val hans í
embættið sem eins konar
málamiðlun eða bráða-
birgðaráðstöfun.
Helztu kostir hins nýja for-
sætisráðherra eru sagðir vera
nákvæmni hans og ósérhiffni,
mannþekking sem meðal annars
kemur fram í því, að hann hefur
ákaflega hæfa menn nærri sér.
Andstætt kannski við Begin um
sumt, sem hallaði sér meira að
þeim sem hann vissi að myndu
lúta vilja hans í einu og öllu. Þó
að Shamir sé skapríkur og ein-
arður fer hann vel með geðslag
sitt, aldrei hefur neinn séð hann
missa stjórn á skapi sínu og
hann forðast innantóm glamur-
yrði í málflutningi sínum.
Margir hafa sagt að hann sé
enn meiri harðlínumaður en
Begin. Benda þá til dæmis á að
hann var mjög andsnúinn því, að
Sadat forseti Egyptalands kæmi
til ísraels 1977, og var á móti
friðarsamningi Egypta og ísra-
ela 1979. Hann sagði á árinu
1976 að ísraelar ættu að svipta
„nazistagrímunni" af Sadat áður
en honum tækist að slá ryki i
augu Bandaríkjamanna. Hann
átti þar ugglaust við heldur vin-
samlega afstöðu Sadats til Hiti-
ers í seinni heimsstyrjöldinni,
sem kunn er. En í þessu er fólgin
mótsögn, sem hefur nú verið
rifjuð upp. Samtök and-fasista,
ættingjar fórnardýra Helfarar-
innar og þeirra sem sátu í búð-
um nazista en lifðu af, sendu
skeyti til Chaim Herzog, forseta
ísraels, þar sem þau báðu hann
koma í veg fyrir, að Shamir yrði
forsætisráðherra. Þau byggðu
áskorun sína á því að „efni hefði
verið birt sem gæfi vísbendingu
um, að Shamir hefði reynt að ná
einhvers konar sambandi við
opinbera fulltrúa nazistastjórn-
arinnar í Þýzkalandi meðan
ofsóknir á hendur gyðingum
stóðu sem hæst á stríðsárunum.
Yitzak Shamir er fæddur 15.
október 1915 í Austur-Póllandi.
Hann hóf laganám við Varsjár-
háskóla en gaf það upp á bátinn
og hélt til Palestínu tvítugur að
aldri og vann þar ýmis störf.
Síðan innritaðist hann í Hebre
University í Jerúsalem. Hann
gekk til liðs við neðanjarðar-
hreyfinguna Irgun Zvai Leumi
sem starfaði í landinu og vildi
losna við Breta en þeir fóru með
umboð í Palestínu á þessum ár-
um. Árið 1940 slitnaði upp úr
samvinnu með þeim Menachem
Begin sem var forystumaður
samtakanna. Shamir sneri sér
þá til annars hryðjuverkahóps,
róttækari en Irgun, Lohamei
Herut Yisrael, stundum nefndur
Stern-bófaflokkurinn, eftir
stjórnanda hópsins, Abraham
Stern. Shamir lét mjög að sér
kveða innan samtakanna og
mörg og Ijót verk voru framin að
tilhlutan þessa hóps. Þessi hópur
stóð fyrir morðinu á Polke
Bernadotte, fulltrúa Sameinuðu
þjóðanna og vakti sá verknaður
skelfingu meðal gyðinga sjálfra
og viðbjóð víða. Shamir var
handtekinn að minnsta kosti tví-
vegis en slapp úr landi og komst
til Djibouti. Síðan fékk hann
hæli í Frakklandi.
Eftir að Israel varð sjálfstætt
riki og Ben Gurion veitti öllum
hryðjuverkamönnum sakarupp-
gjöf hélt Shamir heim á ný og
starfaði þar við ýmis fyrirtæki
til ársins 1955 að hann varð einn
af yfirmönnum Mossad, ísra-
elsku leyniþjónustunnar, og
hafði það starf með höndum í tíu
ár. Um það tímabil talar hann
aldrei, enda hefur verið um hann
sagt að hann búi yfir leyndar-
málum, sem hann segi ekki einu
sinni sjálfum sér.
Eins og áður segir hafði slitn-
að upp úr samvinnu og vinskap
þeirra Begins á árum seinni
heimsstyrjaldarinnar. Þar sem
báðir mennirnir eru Iangræknir
þarf engan að undra þótt það
tæki tímana tvo að gróa um heilt
milli þeirra. En um 1970 virðist
sem sættir hafi tekizt með þeim
og Shamir gerðist félagi í Her-
ut-flokknum. Hann var þá 56 ára
gamall og menn hentu gaman að
því að hann ætlaði að snúa sér
að stjórnmálum á gamals aldri.
Shamir tók spauginu létt og
sagði: „Ég hef aldrei verið fljót-
fær maður." Hann var kjörinn í
Knesset árið 1973, og þegar
Likud komst til valda 1977 varð
hann forseti þess. Fyrir tveimur
og hálfu ári gerði Begin hann að
utanríkisráðherra.
Þegar Shamir tók við því
starfi hafði Begin gegnt því um
hríð, eftir að Moshe Dayan hafði
látið af embætti í styttingi.
Shamir varð vinsæll meðal sam-
starfsmanna í utanríkisráðu-
neytinu enda þóttu vinnubrögð
hans og allt viðmót skipulagðara
og jákvæðara en meðan Moshe
Dayan gegndi starfinu. Hann
lagði sig í framkróka við að setja
sig inn í þau mál, sem undir
ráðuneytið heyrðu og hann gaf
sér góðan tíma til að hlusta á
það sem samstarfsmenn hans
höfðu til málanna að leggja.
Fyrir þetta varð hann vel liðinn
hjá undirmönnum sínum framan
af, en svo virðist sem heldur hafi
kólnað sambúðin á þeim bæ
smám saman.
Yitzak Shamir hefur aldrei
dregið dul á andúð í garð araba.
Hann er mjög afdráttarlaus í
skoðunum og heldur þeim til
streitu, hversu umdeildar og
öfgakenndar þær kunna að vera
í annarra augum. Hann hefur
aldrei hvikað frá þeirri sannfær-
ingu sinni, að aðgerðir ísraela í
Líbanon í fyrra hafi ekki aðeins
verið réttlætanlegar, heldur
beinlínis bráðnauðsynlegar og
sjálfsagðar. Enda naut hann við
formannskjörið í Herut á dögun-
um ötuls stuðnings Ariels Shar-
on, fyrrverandi varnarmálaráð-
herra. Shamir var einn þeirra
sem fékk ofanígjöf hjá Kahan-
rannsóknarnefndinni, sem kann-
aði morðin í flóttamannabúðun-
um í Beirut. Sannað er að Mor-
dechai Zipori, samgönguráð-
herra, hafði samband við Sham-
ir að morgni föstudags 17. sept-
ember og sagði honum, að upp-
lýsingar hefðu borizt um það frá
Beirut, að falangistar væru að
fremja fjöldamorð meðal
óbreyttra palestínskra borgara.
Samkvæmt skýrslu Kahan-
nefndarinnar lét Shamir sér fátt
um finnast og brást ekki við svo
sem sæmdi ábyrgum utanríkis-
ráðherra að mati nefndarinnar.
Meðan Shamir hefur verið ut-
anríkisráðherra hafa samskipti
ísraela við ýmis lönd í Afríku og
Mið- og Suður-Ameríku stór-
batnað. Hins vegar er ekki hægt
að segja hið sama um samband
ísraela við fyrri stuðningsmenn í
Vestur-Evrópu og Bandaríkjun-
um, og það er ekkert í svipinn
sem bendir til að hann hafi
áhuga á að reyna að breyta því
til betri vegar.
Yitzak Shamir er hlédrægur
maður og feiminn í aðra rönd-
ina, en hiklaus og ákveðinn í
hina. Hann er seintekinn, hefur
alltaf þótt vinnuþjarkur, en
hann hefur aldrei átt auðvelt
með að vingast við fólk og hann
hefur ekki búið yfir þeim sér-
stæðu persónutöfrum sem
fleyttu Menachem Begin áfram,
þrátt fyrir allt sem var honum
andsnúið. Shamir er maður stál-
minnugur og greindur og að
flestra dómi gæddur mikilli
skipulagsgáfu. Hann er frábit-
inn tildri og sýndarmennsku í
hverju sem slíkt birtist og þó að
hann hafi verið í sviðsljósinu
með annan fótinn býsna lengi, er
margt á huldu í fortíð hans og
nútíð. Hann er óvenjulega lág-
vaxinn maður, 152 cm á hæð og
kemur dálítið kúnstuglega fyrir.
Hann er kvæntur og tveggja
barna faðir. Hann hefur áhuga á
bókalestri í frístundum, einkum
ævisögum og bókum um sagn-
fræðilegt efni. Hann talar reip-
rennandi rússnesku, pólsku,
þýzku og frönsku auk hebresk-
unnar. Kann eitthvað fyrir sér I
spönsku og síðustu árin hefur
hann bætt kunnáttu sína í
ensku.
Eins og í upphafi sagði er
ólíklegt að Shamir geri neinar
breytingar á stjórnarstefnu
Likud á næstunni og ekki fjarri
að ætla að hann muni hugsa til
kosninga áður en mjög langt um
líður. Einhver orðaði það svo að
beginismi myndi áfram ráða í
ísrael. Þó er aldrei að vita, þessi
lágvaxni metnaðarfulli maður
hefur stigið út úr skugganum og
hefur án efa hug á að hann
gleymist ekki í samtímasögu
lsraels.
(Heimildir NYT — Jerusalem Post:
Benny Morris. Samantekt: Jóhanna
Kristjónsdóttir.)
Seltirningar
og nágrannar
Höfum opnað hórsnyrtistofu aö Austurströnd 1, Seltjarnar-
nesi. Viö bjóöum upp á alla alhliöa hársnyrtingu.
Gjöriö svo vel aö reyna viöskiptin.
Pöntunarsími 26065.
Ath. Opið á laugardögum frá 9—12.
Salon
'eS
AUSTURSTRÖND 1
SELTJARNARNESI
® 26065
Hárgreiöslumeistarar:
Helga Jóhannsdóttir
Sigríður Garöarsdóttir