Morgunblaðið - 02.10.1983, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 02.10.1983, Blaðsíða 16
64 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 1983 Rætt við Jón Sigurgeirsson, fyrrverandi fulitrúa á skattstofu Hafnarfjarðar Viðtal: Bragi Oskarsson Jón Sigurgeirsson, fyrrum fulltrúi á Skattstofu Hafnarfjarðar, man tímana tvenna. Hann var fæddur á öldinni sem leið, hinn 8. september 1890, að Fallandastöðum, Staðarhreppi í Húnavatns- sýslu. Hann er orðinn 93 ára en ber aldurinn vel og kann frá mörgu að segja, því margt hefur drifið á dagana svo löng sem ævin er orðin. Eg byrja á því í upphafi viðtals okkar að spyrja Jón út í bernsku hans og unglingsár. Foreldrar mínir voru bláfátæk og áttu nokkur börn fyrir þegar ég fæddist. Þau höfðu ekki ráð á að hafa mig á sínu framfæri, sagði Jón. Þess vegna var það að móð- ursystir mín tók mig í fóstur fimm ára gamlan og fluttist ég til henn- ar að Brandagili þar sem hún bjó með dugnaðar manni. Þar var ég framundir það að ég var tíu ára, að hún missti heilsuna. Þá fór ég að Fossi í sömu sveit sem sendi- og snúningastrákur. Erfið bernska Ég byrjaði að sitja hjá níu ára gamall og leiddist það alveg voða- lega. Það var alltaf þoka og súld og engin hafði ég hlífðarfötin. Á Fossi var mér fenginn gamall jakki af húsbóndanum og hlífði hann mér að vísu þokkalega að ofan, en oft var ég gegnblautur upp í klof dögum saman. Mér leið illa þarna, en samt var heimilið gott. Nú er Foss farinn í eyði fyrir mörgum árum. Þarna var ég fram yfir ferm- ingu. Það var lítið um skólagöngu á þessum tíma og mátti ég teljast heppinn að fá einhverja tilsögn. Elzta dóttir bóndans á Fossi var jafnaldra mín. Það var tekinn kennari á heimilið í tvo mánuði veturinn áður en við fermdumst, og fékk ég að njóta kennslunnar ásamt henni. Svo gengum við til prestsins fyrir ferminguna en þar með var menntabrautin á enda. Um þetta leyti voru foreldrar mínir komnir í húsmennsku í Miðfirði og vorið eftir að ég fermdist ákvað ég að fara að finna þau. Það var rigning og dumbung- ur er ég lagði af stað en þegar ég kom á heiðina skipti um, því hins vegar var sólskin og gott veður. Þetta varð til þess að ég ákvað að flytjast í Miðfjörð, og tókst mér að fá mig ráðinn þar á bæ sem vinnu- mann. Þar líkaði mér ekki alls- kostar að vera, húsbóndinn þar var nokkuð harður og heldur dauf- leg vistin. En þarna eignaðist ég samt mína fyrstu peninga, ég fékk 35 kr. útborgaðar eftir árið. Þetta þótti sæmilegt vinnumannskaup, því uppihaldið var ókeypis. Ofaná þetta fékk maður líka svokallaðan skyldufatnað, sem voru buxur, jakki og sitthvað fleira. Svo var alltaf séð fyrir því að maður hefði skó og væri sæmilega búinn til fótanna. En þér líkaði ekki vistin? Vinnumennska og sjósókn — Nei, mér fannst ekki gott að vera þarna. Ég frétti að hjón sem bjuggu á Dalgeirsstöðum vantaði vinnumann. Þau voru öldruð orðin og voru ein við búskapinn. Til þeirra réðist ég. Þar var afskap- lega gott að vera enda var ég hjá þeim í fimm ár. Þarna eignaðist ég reiðhest og dálítið af kindum. En ég fann alltaf til þess að mig skorti þekkingu og langaði til að fara í skóla. Þegar skóli var stofnsettur á Hvammstanga, sá ég möguleika til að láta þann draum rætast. Þessi skóli var rekinn með svipuðu sniði og Hvítárbakkaskól- inn og var nokkurs konar alþýðu- skóli. Þarna var um veturinn 21 nemandi, 19 piltar en aðeins 3 stúlkur. Ég tel mig hafa haft af- skaplega mikið gagn af þessari skólavist, m.a. lærði ég nokkuð í ensku, sem átti eftir að koma mér að miklu gagni. Eftir þetta byrjaði ég að stunda sjóróðra fyrir sunnan um vetur. Eg réri frá Gufuskálum í Leiru, en sá staður er mitt á milli Keflavík- ur og Garðs. Ég réri þarna á átt- æringi og líkaði vel. Þarna voru miklir tóbaksmenn og ég man að fyrri veturinn sem ég réri voru sjö baukar á skipi, ég var sá eini sem ekki tók í nefið. Seinni veturinn lærði ég svo að brúka neftóbak, hvað ég gerði alla ævi þar til ég fluttist hingað á Hrafnistu. Jú, ég kunni sjómennskunni alltaf vel. Alls réri ég 4 vetrarver- tíðír og 2 vorvertíðir. Það var samt töluvert sem maður hafði fyrir þessu og ferðirnar suður og heim aftur voru nokkuð strangar. Fóruð þið þetta á hestum? Strangar dagleiðir — Nei, mikil ósköp. Það var farið um vetur og snjór yfir öllu. Við fórum þetta gangandi og bár- um allar okkar föggur. Þetta voru strangar dagleiðir, sérstaklega þegar færðin var vond. Fyrst gist- um við venjulega á Grænumýri. Næsti áfangi var svo yfir Holta- vörðuheiði og fórum við annað hvort í Fornahvamm eða Sveina- tungu, eftir því hvernig heiðin var yfirferðar. Næsta dagleið var svo að Svignaskarði en þaðan gengum við í Borgarnes. Frá Borgarnesi fórum við á skipi til Reykjavíkur. í Reykjavík vorum við vanir að stoppa í tvo daga til að fara í bíó og á samkomur hjá Hjálpræðis- hernum. Það þótti góð skemmtun að fara á Herinn á þessum árum, og kostaði heldur ekki nema tíu aura. Þegar til Reykjavíkur var komið áttum við einn erfiðasta áfangann eftir. Vegurinn út í Keflavík var ekki vagnfær og ólíkt verra að ganga hann en að ganga í snjó eða á landi. Einu sinni man ég eftir því að fæturnir á okkur voru orðn- ir svo bólgnir eftir gönguna úteft- ir að við ætluðum varla að geta dregist áfram. Það var heldur óskemmtilegt ferðalag. Nú hafðir þú einhver kynni af Sólheimamóra á þessum árum, var það ekki? — Nei, það var miklu fyrr og reyndar hef ég mínar eigin skoð- anir á því máli og þeim draug. Þegar ég var barn var ég hreint brjálaður í myrkfælni því ég hélt að þær væru raunverulega til þessar óvættir. Þannig var það líka með fólkið á bæjunum þar sem ég var. Það trúði að þessir draugar væru til í raun og veru. Sólheimamóri Á Brandagili bjuggu tveir bræð- ur og þar var ég um skeið sem krakki. Úti á túninu fyrir framan bæinn var skemmurúst og stóðu moldarstrýtur upp úr veggjunum eins og oft er í nýlegum rústum. Eitt kvöldið erum við Þorsteinn gamli að fara í fjósið eftir myrkur en sæmilega ratljóst var því tungl óð í skýjum. Þá verður honum litið til skemmurústarinnar og sé ég að hann stirðnar allur upp. „Nú, hann er þá kominn þarna," segir hann og er sýnilega brugðið. „Hver?“ spyr ég en hann anzar því engu. En þegar við erum komnir í fjósið trúir hann mér fyrir því að hann hafi séð Sól- heimamóra úti á túninu hjá rúst- inni. Ég varð altekinn ótta og skelfingu en þegi eins og steinn, því hann tók mér strangan vara á að segja frá þessu. Stúlkurnar yrðu svo hræddar ef þær vissu það að þær þyrðu ekki að mjalta. Nú, að loknum gegningum för- um við Þorsteinn inn í bæ en þá fer svo að einhver vinnukonan heyrir að hann er að segja kerling- unni sinni frá þessu, að hann hafi séð Sólheimamóra úti á túninu. Við þetta urðu allir á bænum óttaslegnir og ég man að stúlkurn- ar, sem voru að skammta, urðu svo logandi hræddar að þær þorðu ekki um þvert hús. Þá var gripið til þess ráðs að kveikja á mörgum ljósum um allan bæinn og grútar- Iampa stungið í vegg í göngunum til að lina hræðsluna hjá fólkinu. Móri gerir vart við sig Ekki löngu seinna bar nokkuð við sem sumir kenndu Móra. Það var karl þarna sem átti meri og hafði handa henni hey í kofahrófi úti á túninu, en inngangurinn þar var svo þröngur að hann varð að skáskjóta sér inn. Einn morgun- inn þegar fólkið kom út var merin komin inn í tóftarbrotið og sat þar föst. Hún hafði ekki pláss til að snúa sér þar inni og komst ekki út af eigin rammleik. Það var nú far- ið til með mannskap að losa mer- ina og reyna að neyða hana aftur- ábak út, sem þó reyndist með öllu ógjörlegt því hún spyrnti alltaf á móti. Síðast varð að taka þakið af kofanum og lyfta henni upp. Því trúðu margir að þetta væri verk Móra. Ég held að það hafi verið sama vetur sem kýr hengdist á bási í fjósinu á Bálkastöðum og var sagt að Móri hefði framið það ódæði. Sjálfur þóttist ég einu sinni verða var við Móra. Það var um vetur og var ég að renna mér á sleða fyrir neðan bæjarhúsin á Brandagili, en þar mynduðust mikil svell í frostum. Heyri ég þá mikla dynki frá húsunum. Varð alveg logandi hræddur og hljóp heim með sleðann. Þegar ég sagði fólkinu frá þessu var það ekki frá því að þarna hefði ég heyrt til Sól- heimamóra. Einum karli man ég eftir sem átti í töluverðum útistöðum við Móra. Þetta var reyndar hálfgerð- ur bjáni og mikið hlegið að ýmsum tiltækjum hans. Þessi maður var óvenju mikið loðinn á brjóstinu og mynduðu hárin eins konar kross, sem þjóðtrúin taldi óbilandi vörn gegn draugum, og trúði hann þessu sjálfur statt og stöðugt. Sá

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.